De zelfmoordbestendige kernbunkers van Berlijn

Foto’s vrijgegeven door Berlin Unterwelten

Berlijn was de meest surrealistische plek om de Koude Oorlog te ervaren. Westerse troepen en Sovjettroepen stonden hier letterlijk tegenover elkaar; de stad was een kruitvat dat op het punt stond te ontploffen ter inluiding van de Derde Wereldoorlog. De burgers van West-Berlijn begrepen dat ze verwaarloosbaar waren; mochten de Sovjets binnenvallen, dan was het plan van de NAVO om zich strategisch terug te trekken en vervolgens 23 kernkoppen te lanceren. De Kanselier van West-Duitsland, Helmut Schmidt, heeft dit plan ondertekend en gaf daarmee groen licht aan de vernietiging van het Duitse volk om het communisme in het gareel te houden.

De stad West-Berlijn bouwde uiteindelijk 23 kernbunkers, waarvoor ze honderden wetenschappers en onderzoekers in dienst had genomen om deze te ontwerpen en bouwen. Paradoxaal genoeg was er in deze bunkers genoeg plek om minder dan een procent van de bevolking te herbergen. Het was een placebonoodplan, zodat de regering kon zeggen dat ze iets deden.

Op de Pankstrasse-halte van metrolijn U-8 in Berlijn kun je nu uitstappen om je te wagen in een kernbunker die voor ongeveer 3.000 mensen gebouwd was. Hoewel hij technisch gezien nog steeds functioneel is, is het nog de vraag of de faciliteit in geval van nood daadwerkelijk bruikbaar is—de riolering is bijvoorbeeld al veertig jaar niet meer nagekeken. De bunker functioneert nu praktisch slechts als trekpleister voor toeristen en historici.

Mocht er een kernoorlog uitbreken, dan sluiten enorme stalen deuren de tunneltoegangen en de voetgangersingangen van het station af. De schuilplaats bestaat uit het perron van de U-Bahn, wat als enorme slaapzaal dient, en het tunneldoolhof achter de metalen muren herbergt badkamers, een keuken, opslagplaatsen en een elektrische generator die op diesel loopt. De eerste 3.000 mensen die netjes in de rij gaan staan komen in een luchtdichte ontsmettingskamer, onder het waakzame oog van bewakers met machinegeweren. Een gezicht achter een glazen raam vertelt deze gelukkige overlevenden dan om zich uit te kleden. Na een ijskoude ontsmettende douche wordt deze rillende en doodsbange massa naar de ingang geleid. Als ze de bunker binnenkomen, krijgt ieder persoon een felgeel polyester trainingspak uitgedeeld.

Deze Apocalypspakken zijn vanuit een modeoogpunt gezien echt ongelofelijk. De Pankstrasse-kernbunker was gebouwd in 1977 en deze uniforms zien er ontzettend futuristisch uit. Maar het voelt als een absurde nachtmerrie om je een voorstelling te maken van 3.000 mensen die hier gekleed in identieke gele outfits hun laatste dagen in doodsangst slijten.

De muren van de bunker hebben een lichtgroene pastelkleur. Deze kleur was specifiek gekozen door psychologen vanwege zijn kalmerende en stressverminderende eigenschappen. De verf op de muren geeft licht in het donker, voor het geval dat de stroomgenerator uitvalt. Het geeft zo’n twee uur licht, wat de tijd geeft om hopelijk de generator te maken. Maar zelfs als dit allemaal meezit, is het luchtzuiveringssysteem van de bunker slechts werkzaam voor een paar weken.

Een kernbunker is een uitoefening van architectonisch cynisme; het is niet ontworpen om daadwerkelijk te functioneren. Het ziekenhuis heeft geen uitrusting voor grote operaties of medische procedures, er zijn voornamelijk slechts gynaecologische instrumenten en wiegjes. De ontwerpers hebben geleerd van de Duitse ervaringen in de Tweede Wereldoorlog, waar zwangere vrouwen door de omstandigheden in de schuilplaatsen vroegtijdig bevielen. Ze berekenden dat het ziekenhuis helemaal zou worden gevuld met bevallende moeders en nieuwgeboren baby’s. Het ziekenhuis heeft, naast lijkzakken, niet veel te bieden voor mensen met andere aandoeningen.

Op het perron van de U-Bahn ensceneert een berg van duizenden mensen de laatste sloppenwijk van onze beschaving. Het dagelijkse rantsoen is een enkele kom soep. Men slaapt in stapelbedden, gemaakt van licht aluminium. Zelfs na een nucleaire Apocalyps zal de klassenstructuur intact blijven. Diep binnen de muren van het station zijn relatief exclusieve kamers die met ongeveer veertig anderen gedeeld worden, het betere onroerende goed. Ondanks het feit dat de polyester uniformen iedereen theoretisch gezien gelijk maken, ziet het er niet naar uit dat het lang duurt totdat de alfamannen zichzelf in het zadel hijsen.

De badkamers zijn het meest schrikbarende deel van dit gehele complex. De enkele tientallen toiletten zijn totaal niet toereikend genoeg voor de behoefte van 3.000 mensen, en de schrale gordijntjes verstrekken minimale privacy tijdens de toegestane dertig seconden op de wc. Wederom is dit ontwerp tot in de puntjes berekend. In de hopeloze situatie van onovertroffen catastrofes tijdens de Tweede Wereldoorlog, sloten veel mensen zichzelf op in de badkamer om zich van het leven te beroven. Ingenieurs in de jaren zeventig losten dit probleem op door zelfmoordbestendige badkamers te ontwerpen, waar er altijd een lange rij mensen achter je staat te wachten, slechts afgezonderd door het gordijntje. De spiegels zijn gemaakt van onbreekbaar gepolijst metaal, en er zijn geen buizen of stellages waaraan je jezelf kunt ophangen. Als je een van de gelukkigen bent om Armageddon te overleven, heb je je recht om te sterven verspeeld.