5 Oscar-winnende documentairetips van de makers van 'Citizenfour'

Regisseur Laura Poitras en journalist Glenn Greenwald kregen het publiek tijdens de Oscars muisstil met hun speech over de grenzeloze afluisterpraktijken van de NSA, waarin ze pleitten voor het recht op privacy van Amerikaanse burgers. Hun documentaire over Edward Snowden, getiteld Citizenfour, sleepte de afgelopen tijd al een half dozijn aan prijzen in de wacht, waaronder die avond de Oscar voor beste documentaire. Een Reddit AMA volgde samen met de hoofdpersoon van de film, Snowden zelf. Hoewel de discussie zich vooral richtte op het beschermen van persoonlijke data en de politieke problemen die de film aankaart, gaven de filmmakers tussen de regels door ook wat wijsheid prijs over het artistieke proces van hun film. Hieronder het recept, in de vorm aan een vijftal aan tips, voor hoe je een Oscar-winnende documentaire maakt:

Laura Poitras: “Ik zie mezelf als journalist, maar ik zie mezelf zeker ook als kunstenaar en filmmaker. Voor mij is het geen vraag of ik het ene of het andere ben. Documentaires moeten meer doen dan louter verslaggeven – ze moeten iets universeels communiceren.”

Laura Poitras: “Ed zocht aan het einde van 2013 contact met me. Ik verzekerde hem dat ik nooit akkoord zou gaan met een dagvaarding. Voordat ik naar Hong Kong vertrok, heb ik met veel advocaten gesproken om de risico’s in kaart te brengen. Sommige waarschuwingen negeerde ik. De Washington Post smeekte me bijvoorbeeld om niet naar Hong Kong af te reizen. Een andere advocaat zei dat ik mijn camera thuis moest laten. Maar voor mij was de drang om het verhaal van Edward Snowden te vertellen te groot. En ik realiseerde me dat als ik besloot om niet naar Hong Kong te gaan, ik niet met mezelf zou kunnen leven.”

Laura Poitras: “Voor ons was het onmogelijk om verhalen over de NSA te maken zonder daarbij allerlei encryption-tools te gebruiken. Zo konden we op een veiligere manier communiceren. In de aftiteling betuigen we dan ook onze dank aan verschillende gratis softwareprogramma’s. Zonder die tools was Citizenfour nooit mogelijk geweest.”

Laura Poitras: "Ik ben nog wel van plan om meer beeldmateriaal dat we in we in Hong Kong hebben geschoten uit te brengen. Zo hield Glenn op de eerste dag dat we Ed ontmoette meteen een lang interview met hem (vier of vijf uur). Dat was bijzonder. Maar het is tegelijkertijd onmogelijk om alles daarvan in de film stoppen. Je bent gebonden aan tijd. Maar ik ga nog wel meer uitbrengen.”

Boingeh: “Vind je het eigenlijk niet deprimerend dat de wereld zich in eerste instantie amper leek te interesseren voor jullie bevindingen?”

Glenn Greenwald: “Ik denk dat er veel veranderd is. De Amerikaanse overheid heeft zijn eigen macht dan misschien niet ingeperkt, maar dat zou ook onrealistisch zijn om te verwachten.

Maar er zijn nu bijvoorbeeld wel rechtszaken mogelijk die de rechtsgeldigheid van dit ‘toezicht’ uitdagen. Een federale rechtbank in de Verenigde Staten en een rechtbank in Engeland bestempelde dit ‘toezicht’, dit spioneren, als illegaal.

Grote social mediabedrijven, zoals Facebook en Apple, worden nu door hun gebruikers gedwongen om coderingen en andere technologische snufjes te installeren om het surveilleren te voorkomen, wat een belangrijke belemmering vormt.

Andere grootmachten, zoals Brazilië en Duitsland, werken samen om de Amerikaanse hegemonie over het internet te doorbreken en de privacy van hun eigen inwoners te waarborgen.

En het allerbelangrijkste: mensen realiseren zich nu in welke mate hun eigen privacy in het geding wordt gebracht. Doordat ze zich daar nu van bewust zijn kunnen ze – en dat doen ze ook – encrypties en anonymizers gebruiken om hun eigen privacy te beschermen en daarmee het massale surveilleren voorkomen.

Al deze veranderingen zijn belangrijk. En dan heb ik het nog niet eens over de verandering in het bewustzijn van honderden miljoenen mensen over de gehele wereld die over deze issues nadenken. Het verhaal blijft groot en relevant, niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook daarbuiten.”

Citizenfour is vanaf nu gratis te streamen op het Amerikaanse HBO Go. Helaas hebben wij dat in Nederland nog niet, maar je bent vast zelf wel creatief genoeg. Ook komt de DVD later dit jaar uit. Wil je meer te weten komen over de film, kijk dan op de officiele website van de film.