Nooit meer lauw bier: een ijskast zonder elektriciteit

Noem me verwend, maar ik hou van koud bier. Lauw pils van dertig graden, bijna borrelend als je het blikje opentrekt, is het gewoon niet voor mij. Voor velen is het drinken van te warme drank op festivals iets wat 'erbij hoort.' Niet klagen stadsjochie.

Nooit meer. Met de pot-in-potkoeler kan je zelfs op de warmste dag van het jaar je eten en drinken koelen. En dat alles zonder elektriciteit. Het enige dat je nodig hebt zijn twee iets in grootte verschillende aardewerken potten, wat natte modder en een doek. Koop een poreuze (een beetje water doorlatende) aardewerken pot bij je favoriete tuinwinkel. Koop er vervolgens nog een, maar een iets kleinere. Stop natte aarde (modder, zand, whatever) tussen de twee potten in en leg een natte doek bovenop je hele constructie. Eten, pils en alles wat god het liefst koud wil hebben in het midden en je bent klaar. Door de verdamping van het water wordt warmte onttrokken uit de kleine pot in het midden waardoor deze stukken koeler wordt dan de buitenlucht. Take that zon.

De pot-in-pot techniek is bedacht door de Nigeriaan Mohammed Bah Abba, die de woestijnkoeler ontwierp om de arme boeren in het hete en droge klimaat van zijn land te helpen. Vóórdat hij zijn uitvinding in 2000 deed, waren de (voornamelijk) vrouwen die groenten op de markt verkochten gebonden aan een strikte tijdslimiet. In het hete klimaat bedorven groente en fruit zo snel dat een groot deel van de oogst verloren ging voor ze verkocht konden worden. Met behulp van de pot kunnen groenten en fruit meer dan tien keer langer bewaard worden. Spinazie bleef in plaats van één dag in de hitte van Noord-Nigeria opeens twaalf dagen goed. En dat alles met lokale, goedkope producten.

Voor zijn extreem handige en tevens goedkope koeloplossing ontving Bah Abba de Rolex award. Met het geld dat hij ontving zorgde hij ervoor dat de pot in heel Nigeria kon worden verkocht voor minder dan een euro per stuk.

Maar hoe werkt het systeem? Door de drogere lucht en een beetje wind rondom de pot verdampt het vocht in de natte modder en je natte doek (die tevens dient als deksel) aan de bovenkant. Volgens de wetten van de thermodynamica zorgt dit proces er vervolgens voor dat de temperatuur in je binnenste pot daalt. Dat werkt als volgt.

Stel je een beker voor die tot de helft gevuld is met watermoleculen. Halfvol, halfleeg, wat jij wilt. Weet ook dat water niet per se honderd graden hoeft te zijn om te verdampen. Bij kamertemperatuur zullen sommige deeltjes al gasvormig zijn, andere nog niet, maar alle waterdeeltjes zullen voortdurend in beweging zijn.

Als een van de deeltjes in de vloeistof genoeg energie heeft, zal deze over kunnen gaan naar een gasvormige staat. Hij ontsnapt dan als het ware aan de rest van vloeistof, als een dolfijn die boven water duikt en maar blijft opstijgen. Niet alle deeltjes hebben hier genoeg kinetische energie voor, alleen de deeltjes met de hoogste energie schieten uit het water en worden gasvormig. De totale energie in het water neemt dan af en omdat energie direct proportioneel is met temperatuur, koelt het water en de modder af. Zolang er water blijft verdampen zal het binnenste van de pot dus gekoeld blijven.

Dit proces werkt het beste als er zo'n groot mogelijk 'vochtigheidsverschil' is tussen het water en de lucht. Dan verloopt de verdamping het beste. Dit is ook de reden dat je ventilator zo lekker is in de zomer. Wind koelt de temperatuur niet. De motor van de ventilator kan de temperatuur in de kamer zelfs verhogen. Maar de lucht die wordt verplaatst zorgt ervoor dat je eigen koelsysteem, zweten, beter werkt.

Het ontwerp zoals je het hierboven hebt gezien werkt erg goed, maar ik snap ook wel dat je misschien geen aardewerken potten mee gaat nemen naar een festival. Het principe van verdamping werkt gelukkig ook zonder aardewerk.

Stop je bier bijvoorbeeld in een plastic zak. Wikkel hier vervolgens een (nat) t-shirt omheen. Kijk een dikkere vriend even lief aan, pak ook zijn shirt, en vul het met modder. Leg je zak bier in het met modder gevulde t-shirt en probeer het geheel in de vorm van een koker te kleien. Hou de modder vochtig en denk eraan: des te meer oppervlak je creëert voor verdamping des te beter het zal werken. Een soort ingezakte zandpudding op de grond is niet heel efficiënt.

Met je thermodynamische kennis denk je nu misschien dat het het beste is om de pot in de zon te zetten, omdat er dan meer water verdampt. Fout! Je zweet meer in de zon, maar echt koeler is het niet. Zet de pot dus op een winderige plek in de schaduw. En blijf vooral hopen op zonnige, droge dagen dit festivalseizoen, want als het warm is en het regent, werkt de hele truc niet meer.