Wat er mis is met die nieuwe Netflix-film over Ted Bundy

“Weet je nog, de avond dat we elkaar hebben ontmoet?” vraagt Elizabeth ‘Liz’ Kloepfer door de glazen scheidingswand aan Ted Bundy als ze hem opzoekt in de gevangenis. Deze vraag tekent de openingsscène van Extremely Wicked, Shockingly Evil and Vile, een nieuwe film van Netflix over de Amerikaanse seriemoordenaar Ted Bundy. De shots van Kloepfer en Bundy in de kille gevangenis worden afgewisseld met beelden uit een groezelige studentenkroeg. Bundy knipoogt vanaf de andere kant van het café naar Kloepfer. Ze spreken elkaar voor het eerst als hij haar een muntje geeft voor de jukebox. “Dit is mijn laatste kwartje”, zegt hij glimlachend, “dus kies iets goeds uit.”

Deze eerste ontmoeting zet de toon voor een film die veel wegheeft van een romantisch drama, maar dat in theorie helemaal niet is. In werkelijkheid is het een biopic over een van de meest wrede en beruchte seriemoordenaars uit de moderne geschiedenis.

Extremely Wicked ging dit jaar in première op Sundance en verscheen een paar maanden na Conversations with a Killer: The Ted Bundy Tapes op Netflix. Deze mini-documentaireserie werd bovendien door dezelfde regisseur, Joe Berlinger, gemaakt. In tegenstelling tot The Ted Bundy Tapes biedt Extremely Wicked een nogal gefictionaliseerde versie van de relatie tussen Bundy en zijn langdurige vriendin Kloepfer, waarmee hij samen was in de tijd dat hij werd veroordeeld. Het script is deels gebaseerd op beelden van de rechtszaken die destijds op televisie werden uitgezonden, en The Phantom Prince: My Life with Ted Bundy, het autobiografische boek van Kloepfer waarin ze haar tumultueuze relatie met Bundy beschrijft. Tijdens de aftiteling zijn bovendien originele beelden van de rechtszaken te zien, waarmee wordt onderstreept dat de film op dit bronmateriaal is gebaseerd. De titel van de film is dan ook een verwijzing naar het moment waarop Bundy werd veroordeeld tot de doodstraf. “Extreem kwaadaardig, schokkend duister en walgelijk,” zijn de woorden die de rechter gebruikt om de moorden van Bundy te beschrijven.

De rol van Ted Bundy wordt vertolkt door Zac Efron – en dat doet hij overtuigend. Niet alleen qua uiterlijk zet hij Bundy geloofwaardig neer, ook in zijn verontrustend charismatische acteerspel. Efron laat zien waar een aantrekkelijke, zelfverzekerde witte man mee weg kan komen, zelfs als iedereen eigenlijk weet wat voor gestoorde, berekenende geest er schuilgaat achter zijn gladde charme. (Efron gaf tijdens het filmen aan dat hij het soms lastig vond om zichzelf “te scheiden” van de seriemoordenaar die bekende meer dan 30 moorden te hebben gepleegd.) Hoewel wordt beweerd dat Extremely Wicked draait om het perspectief van Kloepfer, richt de film zich vooral op Bundy. We zien zijn emoties, zijn verlangens, zijn isolement en zijn verlies van vrijheid. Vanaf de ontmoeting in de bar word je steeds verder meegezogen in de zachtaardige en menselijke kant van een van de meest verachtelijke seriemoordenaars uit de moderne geschiedenis. We zien Efron met een schort om ontbijt maken voor Kloepfers dochter, een montage van verliefde momenten in het huis van Kloepfer en afspraakjes in restaurants. Deze beelden zetten Bundy neer als het charmante figuur waar hij lange tijd voor werd aangezien.

Wat we niet zien, is hoe Ted Bundy zijn slachtoffers op brute wijze vermoordt. Er is maar één moment in de film waar expliciet wordt verwezen naar een van zijn slachtoffers, in de vorm van een foto die tot zijn laatste bekentenis aan het einde van de film leidt. Afgezien daarvan worden de misdaden van Bundy enkel omschreven in de rechtszaal of in shots van het journaal, of wordt de suggestie van moord gewekt nadat Bundy met willekeurige vrouwen flirt in de kroeg. Het feit dat de handelingen zelf buiten beschouwing worden gelaten, zorgt ervoor dat je amper voelt dat hij een seriemoordenaar is. Dat we hem zo zien, heeft vooral te maken met de publieke kennis van zijn overtredingen. Binnen het universum van de film staan zijn daden op de laatste plaats.

Als Extremely Wicked zich niet op de menselijke kanten van Bundy richt, lijkt het nog het meest op een misdaadfilm. Nadat hij gevangen wordt genomen, zien we hoe hij zijn ontsnapping voorbereidt door keer op keer van het stapelbed in zijn cel te springen. Tijdens de voorbereidende zitting zoomt de camera in op een raam op de tweede verdieping van het gebouw. Niet veel later vraagt Bundy of hij zijn geliefde mag bellen – een voor de hand liggende smoes om te ontsnappen – en springt uit het raam, wat lukt dankzij zijn vele sprongen vanaf het bed in zijn cel. Verderop in de film gebruikt Efron een mes om een gat in het plafond van zijn cel te snijden, waarna hij voor een tweede keer uit de gevangenis ontsnapt.

Het feit dat Ted Bundy het centrale figuur is in de film, is problematisch. Het is namelijk onmogelijk om geen empathie voor de hoofdpersoon te voelen. Wat dat betreft heeft Extremely Wicked hetzelfde effect als de live-uitzendingen van de hoorzittingen, die Bundy enorm populair en geliefd maakten onder een groot aantal kijkers. Extremely Wicked wekt zelfs medelijden op door Bundy van zijn menselijkheid te ontdoen, bijvoorbeeld als hij gevisiteerd wordt of als de gevangenisdirecteur een tekening van Kloepfers dochter kapotscheurt nadat Bundy erover vertelt. De film overspoelt de kijker met details die zijn relaties, gevangenschap, ontsnappingen en rechtszaken romantiseren. Maar vervolgens wordt er weinig tegenwicht geboden zodat de kijker eraan herinnerd wordt dat deze man tientallen vrouwen heeft verkracht, gemarteld en vermoord.

Toch wil dit niet zeggen dat het ergens wel prettig, en misschien ook respectvol, is dat er verder geen beelden van Bundy’s slachtoffers in de film verschijnen. Het is een gewaagde keuze, zeker gezien de voortdurende discussie over hoe vrouwen op televisie en in films worden afgebeeld, en doorgaans worden afgeschilderd als eendimensionale personages die slachtoffer zijn van aanranding en geweld. Een ander argument om de wrede beelden te vermijden, is het feit dat deze film gewijd is aan het perspectief van Kloepfer. Extremely Wicked is in dat opzicht bedoeld om aan te geven hoe het kan dat Kloepfer het gedrag van haar partner door de vingers zag. Desondanks laat de film merkwaardig genoeg achterwege dat Bundy een keer probeerde om Kloepfer te vermoorden door haar huis in de fik te steken (een verhaal dat wel in Kloepfers boek staat). In plaats daarvan richt het zich volledig op Kloepfers schuldgevoel en haar onvermogen om haar liefde voor Bundy los te laten. Dat staat in schril contrast met de laatste scènes van de film, waarin we ontdekken dat het Kloepfer zelf was die in eerste instantie de politie belde, nadat ze een schets van een gezochte misdadiger in de krant zag en Bundy erin herkende.

Al met al wordt Ted Bundy in Extremely Wicked in de vorm gegoten van de archetypische, aantrekkelijke antiheld die we vaak genoeg in films met een (witte) mannelijke hoofdpersoon zien. Dexter is daar een goed voorbeeld van, maar denk bijvoorbeeld ook aan stalker en moordenaar Joe Goldberg, de hoofdpersoon uit de onlangs verschenen Netflix-thriller You. Fans van You waren zelfs zo gecharmeerd door de naïeve aantrekkingskracht van Goldberg, dat ze hoopten dat het personage weg zou komen met de wrede moorden die hij in de serie pleegt.

De manier waarop Ted Bundy door Zac Efron wordt vertolkt, heeft een soortgelijk effect. Zijn manipulatieve charisma is overtuigend, waardoor je bijna gaat geloven dat hij de waarheid spreekt als hij keer op keer aangeeft onschuldig te zijn. Je moet jezelf tegenhouden om niet weg te smelten bij zijn glimlach of om blij te zijn als het hem lukt om uit de gevangenis te ontsnappen. Maar al maakt het de film nog zo boeiend om naar te kijken, we moeten niet vergeten dat dit geen fictie is.