Hoe ‘Call of Duty’ het verleden uitbuit en verdraait

Op 26 februari 1991, slechts twee dagen voor het einde van de Eerste Golfoorlog, vluchtten duizenden Iraakse soldaten via Highway 80 uit Koeweit. Een coalitie van westerse troepen, onder leiding van de Verenigde Staten, liet clusterbommen vallen aan de voor- en achterkant van de terugtrekkende colonne. Daarna werd het konvooi gebombardeerd. De soldaten die het overleefden, van wie veel dienstplichtig waren, moesten noodgedwongen in de hevige regen verder lopen.

Halverwege de nieuwe Call of Duty: Modern Warfare zat ik in een sluipschuttersnest met uitzicht op de Snelweg des Doods, zoals Highway 80 ook wel wordt genoemd. In Modern Warfare is het niet de weg tussen Koeweit en Irak, maar een snelweg in het fictieve land Urzikstan, die van een stad naar de bergen loopt. Door mijn vizier zag ik dat de weg in Modern Warfare – met de uitgebrande auto’s, het grijze stof en het wegoppervlak vol barsten – er precies hetzelfde uitzag als foto’s van de Iraakse Snelweg des Doods.

Ik krijg in een cutscene te horen dat Rusland deze snelweg heeft gebombardeerd, tijdens hun invasie van dit fictieve land. Daardoor zijn er mensen omgekomen die probeerden te ontsnappen. En zo wordt de Amerikaanse wreedheid ineens een Russische wreedheid. Gamers hebben dat nodig: door die afstand te creëren kunnen ze ineens kritiekloos langs de loop van hun geweer staren en met een bevredigend gevoel kijken hoe de hoofden van hun vijanden exploderen. Het is een leuke missie.

Mijn collega Emanuel Maiberg schreef in zijn recensie van Call of Duty dat Urzikstan “zo overduidelijk op Syrië is gebaseerd dat het laf zou zijn om het iets anders te noemen.” Ik denk dat het iets gecompliceerder ligt. De meeste Amerikanen denken dat er wordt gevochten in een Vaag Land Hier Ver Vandaan. Amerikaanse soldaten vechten in Afghanistan, het Midden-Oosten en Noord-Afrika – maar al die plekken worden als inwisselbaar beschouwd.

Het grote publiek denkt dat de bergen van de Korangalvallei naast de Tigris en de Eufraat liggen, tegenover het tankkerkhof in Syrië, stroomafwaarts van de papavervelden naast Kabul en een kort ritje verwijderd van de Trans-Afrikaanse weg 1. Al die plekken zijn in onze verbeelding niet meer uit elkaar te houden. Misschien is dat überhaupt wel nooit gebeurd. En de popcultuur helpt niet mee om onderscheid te maken.

Urzikstan is een archetype Vaag Land Hier Ver Vandaan, waar gameontwikkelaar Infinity Ward makkelijk historische gebeurtenissen in kan laten plaatsvinden. Het is een land dat door Rusland is binnengevallen en al twintig jaar wordt bezet. Farah Karim, een van de hoofdrolspelers in de game, is gemodelleerd naar Koerdische vrijheidsstrijders. Hoewel haar afkomst in de game Syrisch lijkt, is haar achtergrondverhaal Afghaans: ze wil een imperiale bezetter uit haar land verjagen.

In een van de emotioneelste missies van Call of Duty speelde ik door Farahs jeugd. Ze wordt na een Russische luchtaanval wakker tussen het puin van een ingestort gebouw. Haar dode moeder staart haar aan. Ze ontsnapt door de verwoeste straten van haar thuis, ontwijkt de Russische soldaten en omzeilt het gas van een niet nader genoemd chemisch wapen. Aan het einde van de eerste missie sluipt ze door papavervelden. In de verte doemen met sneeuw bedekte bergen op. De gelijkenissen met Afghanistan zijn niet te negeren.

Rusland viel Afghanistan binnen en bezette het land van 1979 tot 1989. De Russen gebruikten chemische wapers – hoewel niet op zo’n grote schaal als in Call of Duty – en verwoestten het land met luchtaanvallen. Maar Amerika is al veel langer in Afghanistan: al bijna twintig jaar, en het einde is nog niet in zicht. Hoewel de Amerikanen er geen chemische wapens gebruiken, hebben ze wel burgers gedood met luchtaanvallen. De bekendste aanval is die op een ziekenhuis van Artsen zonder Grenzen, waarbij 42 mensen om het leven kwamen.

Urzikstan is ook Libië. Op 11 september 2012 viel de islamitische groep Ansar al-Sharia het Amerikaanse consulaat in Benghazi aan, waarbij vier Amerikanen omkwamen. In Urzikstan was de vernietiging groter en stierven tientallen persoonsleden, toen ik me al schietend door de Call of Duty-versie van het consulaat in Benghazi bewoog. Kogel na kogel schoot ik in de lichamen van de leden van Al-Qatala, de gameversie van Al-Qaida. Het is de beste missie in de game.

Amerika voert – als je een redelijke definitie hanteert – met minstens zeven verschillende landen oorlog. Het echte aantal is misschien wel hoger, maar het moeilijk te zeggen hoeveel hoger, omdat er nog steeds veel informatie geclassificeerd is. De Amerikaanse troepen vechten in Afghanistan, Irak, Syrië, Jemen, Somalië, Libië en Niger. Ook voeren de Amerikanen ondersteunings- en bewakingsoperaties uit in landen als de Filipijnen, waar IS voet aan de grond heeft.

Maar in hun eigen land zijn al die oorlogen in een Vaag Land Hier Ver Vandaan. Irak is Afghanistan is Libië is Syrië. Het is allemaal “zand en dood” – zoals de Amerikaanse president zegt. Het onderscheid tussen de strijd tussen al-Shabab in Afrika en de Taliban in Afghanistan bestaat niet. Call of Duty: Modern Warfare exploiteert deze historische gebeurtenissen en maakt er entertainment van voor de mensen die veilig thuis zitten. Het zijn mensen die niet over het Vage Land Hier Ver Vandaan willen nadenken, behalve in termen als ‘Hoe We Winnen’ of ‘Hoe Dit Niet Onze Schuld Is’. Het verschil tussen de conflicten, de landen en hun bevolkingen is verloren gegaan. Het is allemaal Hier Ver Vandaan. Het is allemaal De Oorlog.

In Amerika herhaalt de geschiedenis zich allereerst als videogame.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US.