Onze evolutionaire liefde voor muziek

Wie houdt er niet van muziek? Het zal er altijd voor je zijn als je het nodig hebt, het versterkt je emoties en biedt een soundtrack aan je leven. Hoewel we er achter zijn waarom we zo van trieste muziek houden, en waarom pijnlijk depressieve nummers ons blijkbaar gelukkig maken, blijft de vraag staan waar onze liefde vandaan komt, evolutionair gezien. Wat is de evolutionaire functie van muziek?

Kort gezegd luisteren we naar muziek om erbij te horen. Uit nieuw onderzoek gepubliceerd in de Journal of Personality and Social Psychology blijkt dat het luisteren naar en het maken van muziek helpt de sociale banden in een group te versterken. Volgens de auteurs richt het onderzoek zich op de menselijke muzikaliteit als een “speciale vorm van sociale cognitie” en biedt het aanwijzingen voor de hypothese dat muziek is ontwikkeld als een hulpmiddel voor communicatie binnen en tussen groepen mensen.

Het onderzoek is een lappendeken van verschillende eerdere studies naar de verbinding tussen reacties op muziek en het verlangen om ergens bij te horen. Uit deze onderzoeken bleek dat diegenen die een diep verlangen hadden om ergens bij te horen ook sterke reacties op muziek vertoonden.

Dit breekt sterk met de heersende theorieën, die het voorheen niet eens konden worden over de functie van muziek. Volgens dit onderzoek is er een specifiek beloningssysteem in ons brein dat ons een mentaal koekje geeft als we naar muziek luisteren, net zoals dat met drugs, seks en eten gebeurt. Daarnaast is er de opvatting dat muziek vooral gaat om onze verwachtingen. Filosoof/componist Leonard Meyer verkent in Emotion and Meaning in Music het idee dat emotie ontstaat als een verwachting of verlangen niet wordt waargemaakt. Sommige patronen in muziek roepen een bepaalde verwachting op in de luisteraar, waardoor er een serie emoties kan ontstaan die onze liefde voor muziek zou kunnen verklaren.

Maar de evolutionaire theorie lijkt meer hout te zagen. Zelfs als je alleen bent als je muziek luistert, is het moeilijk te ontkennen dat je het het soms gewoon voelt, dat je een soort van verbinding voelt met iets groters dan jezelf. Het is een beetje als die scene uit Almost Famous, die ene voordat Anita Miller het verstikkende ouderlijk huis verlaat om stewardess te worden, en ze haar broertje William wijst op haar geheime verzameling platen. “Look under the bed, it will set you free” – en terwijl Simon & Garfunkel's America inzet, lijkt William een soort spirituele verbinding met de muziek en de wereld aan te gaan. Ook de hele film reflecteert deze verbinding: Penny Lane en haar hele groep grijpen zich vast aan de muziekwereld omdat het ze laat voelen dat ze deel zijn van iets groters. Misschien geldt dat wel voor ons allemaal.