In Indonesië worden sommige psychiatrische patiënten jarenlang vastgeketend en opgesloten

Een psychiatrische stoornis wordt in veel delen van Indonesië nog steeds verkeerd begrepen. Schizofrenie wordt bijvoorbeeld vaak gezien als het gevolg van een vloek, of bezetenheid van een kwade geest. Daarom worden psychiatrische patiënten soms door hun familieleden opgesloten, en vastgeketend in een donker schuurtje of in de achtertuin.

In Indonesië wordt dit ook wel "pasung" genoemd, en volgens een onlangs verschenen rapport van Human Rights Watch worden er naar schatting 18 duizend mensen in het land onderworpen aan deze behandeling.

Ik sprak met de auteur van het rapport Kriti Sharma over een aantal gevallen die ze heeft gezien, welk toekomstperspectief deze mensen hebben als ze bevrijd worden, en hoe Indonesië voor eens en altijd een einde kan maken aan deze praktijken.

VICE: Kan je me wat meer vertellen over de rol die culturele overtuigingen hierin spelen?
Kriti Sharma: Wat ik voorop wil stellen, is dat pasung zich niet beperkt tot het platteland. In Jakarta heerst er nog steeds veel bijgeloof, ook in de hoofdstad. Ik ontmoette daar een vader die 27 gebedsgenezer had geraadpleegd voor zijn dochter voordat hij überhaupt naar de dokter ging. We hebben het hier niet alleen over mensen die laaggeletterd of laagopgeleid zijn, maar ook mensen met universitaire diploma's. Mensen geloven nog steeds dat psychosociale handicaps het gevolg zijn van een vloek of boze geesten die bezit van je hebben genomen. Ik moet er wel bij zeggen dat ketening wel meer voorkomt in gebieden waar er geen toegang is tot geestelijke gezondheidszorg of hulpdiensten.

Je hebt door heel Indonesië gereisd voor dit rapport. Kan je me meer vertellen over wat je daar hebt aangetroffen?
Het ergste geval dat ik heb gezien, was een vrouw die al vijftien jaar opgesloten zat in een klein kamertje, en in dezelfde ruimte poepte, plaste, at en sliep. Ze werd in eerste instantie opgesloten omdat ze gewassen van de buren stal. De vader was het zat om de schade telkens te moeten vergoeden, en toen traditionele genezers haar toestand niet konden verbeteren, besloot hij haar op te sluiten in een kamer in het huis. De ramen waren grotendeels dichtgetimmerd, dus het duurde even voordat mijn ogen aan het donker waren gewend. Maar toen zag ik een vrouw ineengedoken op de vloer liggen, volledig naakt midden in een hoop vuil.

Ze was zo wanhopig om eruit te komen dat ze een steen had gebruikt – die kinderen uit de buurt naar haar hadden gegooid – om vloer open te breken en te proberen zichzelf eruit te graven. Toen haar vader daar achter kwam, bond hij haar handen vast achter haar rug. Omdat ze haar handen niet meer kon gebruiken, moest ze bukken totdat haar hoofd de grond raakte om te kunnen eten. Ze kon ook haar benen niet meer gebruiken. Ze moest over de vloer kruipen en hurken. Er zijn geen woorden om de situatie te beschrijven waarin ik haar aantrof; ze werd nog slechter behandeld dan een dier. Het idee dat iemand vijftien jaar lang in haar eigen uitwerpselen en urine heeft geleefd in een donkere kamer, geïsoleerd, en geen enkele zorg heeft gekregen, is gewoon afschuwelijk. Ze is sindsdien wel vrijgelaten.

Wat gebeurt er met deze mensen als ze worden vrijgelaten? Zijn ze ooit nog in staat om te herstellen?
Ik heb mensen ontmoet die jarenlang zijn vastgeketend. Ze kunnen vaak niet praten, en lijden aan spieratrofie omdat ze niet kunnen rondlopen. Maar als ze worden voorzien van de juiste ondersteuning en diensten, dan verbetert hun toestand snel en zijn ze in staat om een productief leven te leiden. Ik heb een 29-jarige vrouw met een psychosociale handicap ontmoet die vier jaar lang in een geitenhok werd opgesloten door haar vader. Toen ze eenmaal was vrijgelaten en toegang kreeg tot geestelijke gezondheidszorg, was ze in staat om een normaal leven te leiden. Ze begon zelfs een kraampje langs de weg waar ze gegiste sojabonencake verkocht.

Hoe praat je met de families die deze mensen zo behandelen? En hoe reageren deze gezinnen op jou?
Het is belangrijk om te begrijpen dat deze families ketening gebruiken als laatste redmiddel. Het is extreem moeilijk voor een ouder of broer of zus om te beslissen om een familielid vast te ketenen of op te sluiten. Bijna elke familie waarmee ik sprak, vertelde me dat ze hun familielid vastketende omdat ze vonden dat ze geen keus hadden. Daarom zou de overheid beter zijn best moeten doen om humane alternatieven aan te bieden en ervoor te zorgen dat mensen toegang hebben tot geestelijke gezondheidszorg en andere vormen van ondersteuning.

Dus je gelooft niet dat gewoon empathie genoeg is om pasung te stoppen?
Nee, dit gaat niet om empathie. We kunnen dit niet stoppen door medelijden met ze te hebben. We moeten ervoor zorgen dat hun mensenrechten worden gerespecteerd. In Indonesië hebben deze mensen volgens de wet niet dezelfde rechten als anderen. Hun familieleden maken hun beslissingen voor ze.

Maar empathie kan zeker wel een van die dingen zijn die ons motiveert, toch?Ja, natuurlijk. Daarom hebben we ook zoveel tijd gestoken in multimedia; in foto's en video's, om de realiteit van pasung te laten zien. Omdat veel mensen het niet per se met eigen ogen hebben gezien. Je zou naast mensen kunnen wonen en niet weten dat ze een familielid ergens vastgeketend hebben.

En hoe denk je dat het onderliggende bijgeloof dat deze problemen veroorzaakt ingeperkt kan worden?
Een manier is om de positieve voorbeelden te belichten van mensen die ooit vastgeketend werden, maar nu gere-integreerd zijn in de maatschappij, een onafhankelijk leven leiden, en een baan hebben.

Tot slot, je zegt dat dit een van de meest moeilijke onderzoeken is die je ooit hebt gedaan. Kan je me hier wat over vertellen?
Voordat ik naar Indonesië ging, had ik foto's van mensen gezien die waren vastgeketend, en ik had videobeelden gezien van mensen die thuis of in een instelling waren vastgeketend. Maar niets kan je voorbereiden op de gruwelijke realiteit van iemand die vijftien jaar lang aan de ketting heeft gelegen in een donker schuurtje. Veel mensen vertelden me dat het voelt als leven in de hel. Ik weet niet hoe ik het anders moet verwoorden. Het is echt alsof je in de hel bent beland.