Creative coding: programmeren als kunstvorm

Op 10 september zal de eerste editie van Coded Matter(s) plaatsvinden in De Brakke Grond. Deze nieuwe serie events onderzoekt de creatieve toepassingen van technologie en creative coding in kunst, design en muziek. De serie wordt georganiseerd door FIBER, de organisatie achter het gelijknamige FIBER festival. De eerste editie draagt het subthema ‘Unfolding Space’. Jarl Schulp zet namens het hele Coded Matter(s) team in het gastblog hieronder uiteen wat creative coding is, waarom het interessant is en wat je je erbij moet voorstellen:

Programmeren, het schrijven van computercode, klinkt voor veel mensen als iets dat angstaanjagend complex óf hardcore saai is. Een activiteit die ver van ons vandaan staat, weinig met cultuur heeft te maken en het domein is van hoogopgeleide software- en websiteontwikkelaars. Toch is deze opvatting aan een verandering toe door de groeiende invloed van coding op kunst, design, mode en muziek.

Met de opkomst van creative coding, een verzamelnaam voor schetsmatige, versimpelde of visuele programmeeromgevingen, is het werken met code steeds toegankelijker geworden en hierdoor breed toepasbaar binnen artistieke projecten. Creative coding is hiermee één van de drijvende krachten achter een mondiale DIY-beweging, waarin deze nieuwe vorm van programmeren, in combinatie met open kennisdeling en goedkope hardware, kunstenaars en ontwerpers in staat stelt om nieuwe verbeelding en perspectieven te bieden. Één van onze gasten, het Duitse kunstenaarscollectief Elektropastete, heeft hier een passende uitspraak over:

De creative coding-beweging startte meer dan tien jaar geleden toen er bij o.a. programmeurs, kunstenaars, ontwerpers en docenten de behoefte ontstond naar een intuïtieve en visuele manier van programmeren. Door versimpelde versies van complexe talen te ontwikkelen, of interfaces die als een soort LEGO-blokken ‘op’ zwaardere programmeertalen liggen, bestaan er nu omgevingen als Processing (2001), openFrameworks (2004/2005), Cinder (2010), vvvv (1998) en SuperCollider (1996).

Net als veel creative coding-omgevingen is bijvoorbeeld openFrameworks als open-source framework uitgebracht en gekoppeld aan een levendige community. Hierdoor delen wereldwijd pro’s en nieuwkomers onderling hun digitale gereedschap, die hun weg vinden binnen ontelbare projecten. Een groot verschil met de gesloten aanpak van bedrijven als Adobe, die vaak een verbod leggen op het verspreiden en aanpassen van hun software.

Mede door deze collectieve manier van werken worden next-level installaties, performances en visuele kunst ontwikkeld, die onze interactie met digitale processen en informatie fysieker en begrijpelijker maakt. Personen als Zach Lieberman, Theo Watson, Arturo Castro (openFrameworks), Casey Reas en Ben Frey (Processing) stonden aan de basis van invloedrijke creative coding programmeertalen (en tools). Ze stelden zichzelf het doel om het schrijven van eigen software voor een brede groep gebruikers toegankelijk, open en creatief te maken. En hiermee een impuls te geven aan persoonlijke en artistieke groei.

Software is a tool for the mind. While the industrial revolution produced tools to augment the body, such as the steam engine and automobile, the information revolution is producing tools to extend the intellect. … But using software is not only about increasing our ability to work with large volumes of information; it also encourages new and different ways of thinking.” – Casey Reas, Chandler McWilliams, LUST in Form+Code.

Om een concreet voorbeeld te geven van de potentie van creative coding, gaan we terug naar Elektropastete en de installatie Digital Fragments. Dit werk is een interactieve omgeving waarin de lichaamsbeweging van bezoekers worden vastgelegd in digitale sculpturen.

Het idee voor de installatie kwam van masterstudente Stefani Greimel als onderdeel van haar studie European Media Studies. Ze leerde zichzelf in extreem korte tijd veel nieuwe soft- en hardware te gebruiken via deze online communities (o.a. openFrameworks). Nadat ze Elektropastete om advies vroeg, vonden die haar onderzoek dusdanig interessant, dat ze besloten Digital Fragments samen met haar te voltooien. Het resultaat: dit jaar was de installatie onderdeel van de internationale tentoonstelling Red Never Follows.

Digital Fragments werkt als volgt: Met behulp van een avatar worden de bezoekers uitgedaagd om met hun lichaam digitale vormen te schilderen op een zeven meter breed scherm. Met een Kinect-sensor leest de computer deze bewegingen en zet hij ze razendsnel om via software in kleurrijke en bijna tastbare sporen. Deze sporen verspreiden zich als drie-dimensionaal materiaal door de virtuele ruimte die zich ‘in’ het scherm bevindt.

Wat deze installatie bijzonder maakt is dat de makers het publiek de mogelijkheid geeft zelf hun bewegingen te ‘freezen’, wanneer deze met elkaar samenwerken of elkaar aanraken. De bewegingen worden op dat moment bevroren in het digitale materiaal. Hierdoor ontstaat er een visuele registratie van beweging binnen een ruimtelijk sculptuur. Over de loop van een expositie ontstaat er op deze manier een collectieve, ruimtelijke collage van alle bewegingen en interacties van eerder bezoekers. Nieuwe bezoekers kunnen op hun beurt weer op bewegingsvormen van hun voorgangers reageren of zelf iets toevoegen.

In Digital Fragments bieden de makers de gebruiker een ervaring van een mixed reality door een aantal computerprocessen te ontwikkelen (programmeren), gekoppeld aan sensoren, die veel lichamelijkere en ‘tastbare’ omgang met digitaal materiaal mogelijk maken. De term mixed reality beschrijft het overlopen - of samengaan - van “the completely virtual, a virtuality, and the completely real, reality."

Andere interessante voorbeelden van het onderzoek naar de verbeelding én de documentatie van beweging zijn het project Forms (2012) van kunstenaars en Memo Atken en Quayola in samenwerking met Elektropastete. Niet te missen zijn ook de uitkomsten van het vier jaar durende research project Motion Bank van The Forsythe Company, waarin dansers en creative coders samen de grenzen van de documentatie van dans en choreografie onderzoeken. Code kan binnen deze projecten een brug vormen tussen verschillende ‘werelden’ en nieuwe mogelijkheden ontsluiten.

Software en technologie spelen binnen het werk van deze makers enerzijds de rol als intermediar tussen onze fysieke wereld en het digitale domein van de computer, en anderzijds is het mogelijk om code te gebruiken om digitaal materiaal te vormen. Hiermee stellen kunstenaars als Elektropastete ons in staat het ongrijpbare en onzichtbare kunnen ervaren.

Wil je meer weten over Elektropastete, Digital Fragments of creative coding? Kom dan 10 september naar De Brakke Grond voor de eerste edtie van Coded Matter(s).

En volg trouwens Motherboard op Facebook voor meer kennis in je leven.