Deze vrouw heeft besloten dat ze in 2020 dood wil

Drie weken geleden maakte Jacqueline Jencquel bekend dat ze heeft besloten om zelf haar leven in januari 2020 te beëindigen. De vijfenzeventigjarige Française is niet ongeneeslijk ziek of extreem broos – ze wil gewoon de vrijheid om te sterven wanneer zij dat wil, voordat ze te oud is en “het uitschreeuwt van de pijn.”

In 2016 heeft Frankrijk een wet aangenomen dat doktoren ongeneeslijk zieke patiënten mogen verdoven totdat ze sterven. Jencquel wil nu dat de overheid nog verder gaat en mensen vanaf hun vijfenzeventigste het recht geeft om zelf te bepalen wanneer ze willen sterven, zelfs als ze niet ongeneeslijk ziek zijn.

Het is een kwestie waar ze al tientallen jaren voor vecht. Dit doet ze als vicepresident van de vereniging voor hulp bij zelfdoding, ADMD, en als lid van de Zwitserse ‘right-to-die’ actiegroep Exit.

Ik sprak met Jencquel om beter te begrijpen waarom ze vindt dat ouderen zelf hun eigen sterfdag zouden mogen bepalen, en om te vragen wat volgens haar de meeste mensen niet begrijpen aan doodgaan.

VICE: Hallo, mevrouw Jencquel. U heeft uw sterfdatum in januari 2020 gepland. Maar wat het zo heftig maakt, is dat u niet ziek bent – u heeft nog een heleboel jaren te leven, of niet?
Jacqueline: Ten eerste, waarom ben je zo formeel tegen mij? Is dat omdat ik oud ben? Je mag me gewoon bij m’n voornaam noemen. M’n vriend is even oud als jij, weet je. Wat me irriteert aan jouw vraag is dat je zegt dat ik er goed uitzie en ik niet lijd, maar hoe weet je dat nou? Je bent geen vijfenzeventig. Je kan niet weten hoe het is op mijn leeftijd, als je hele lichaam pijn doet. Ik kan niet meer rennen zoals vroeger, ik word veel sneller moe en ik heb allemaal afgeknelde wervels. Ik beweeg minder soepel, ik heb botontkalking en kijk, ik tril. Je kan het niet zien, maar geloof me, ik tril.

Waar mensen zo verbaasd over zijn, is dat ik niet stervende ben. Als je in Frankrijk euthanasie wil plegen moet je echt je laatste oortje hebben versnoept of het uitschreeuwen van de pijn. We hebben in 2005 de wet van Leonetti aangenomen. Deze wet werd in 2016 uitgebreid zodat ongeneeslijk zieke mensen in slaap gebracht kunnen worden met verdovende middelen – om zo hun lijdensweg zo kort mogelijk te maken voordat ze dood gaan. Maar dat gaat gewoon niet ver genoeg. Dat is alleen maar een manier om niet echt met het einde van je leven om te hoeven gaan. Het idee is om eerst te lijden, en dan helpen we je om het uit te houden totdat je lichaam er gewoon mee stopt.

Maar hoe moeten je dierbaren dan met jouw lange lijdensweg omgaan? Hoe ga je er zelf mee om? Ik heb er zelf echt totaal geen behoefte aan om dat punt te bereiken. Ik wil niet dat iemand ooit beslist wanneer ik wel of niet klaar ben om te sterven. Ik ben geen kind meer, ik weet wat ik wil.

Het lijkt alsof je vooral heel bang bent om oud te worden.
Ja natuurlijk ben ik dat! Jij niet dan? Ik vond mezelf al oud toen ik dertig werd. En zelfs al zou je het geld hebben om lang te leven, waarom zou je je kinderen dan tot last zijn en ze de hele tijd een schuldgevoel geven? Ik heb twee zonen die in het buitenland wonen - eentje op Bali, de ander in Berlijn. Ze zijn heel lief voor me, maar ze hebben hun eigen leven, met een baan en kinderen. Ik wil niet dat ze uiteindelijk een verpleegster in moeten huren om voor me te zorgen, iemand die op zo’n neppe vrolijke manier met me moet kletsen zoals ze dat alleen bij oudjes doen. Zo van: "Zooooo, hebben we vannacht goed geslapen? Hebben we nog een poepje gedaan?"

Je kan maar beter overal om lachen. Echt waar, ik vind echt dat we sterven minder dramatisch moeten maken. Het hoort uiteindelijk gewoon bij het leven. Religie heeft van het leven zoiets heiligs gemaakt, en de dood een soort extreem taboe. Maar laten we eerlijk zijn: we zijn hier ook allemaal maar doordat één zaadcelletje net wat harder heeft gezwommen dan de rest.

Dat zeg je allemaal wel, maar je leven is best leuk nu – je hebt een vriend die dertig jaar jonger is dan jij, je zit goed in je vel, je bent sportief, je reist, je hebt drie kleinkinderen waar je van houdt. Waarom zou je een einde willen maken aan al dat moois, als het leven zo goed voor je is geweest?
Omdat er hoe dan ook een dag gaat komen dat ik niet meer m’n leven kan leiden zoals ik dat wil. Ik wil niet wachten totdat ik seniel ben, een luier draag en in een rolstoel zit, om te praten over dat ik m’n leven op een eerbiedige wijze wil beëindigen. Er zijn natuurlijk een heleboel mensen die vinden dat ik heel veel geluk heb. En dat ik nog zoveel goeie jaren in het vooruitzicht heb. Maar ik haat die clichés. Wie zijn zij dat ze over mij mogen oordelen? Ze zitten niet in mijn lichaam, of in mijn hoofd.

Als je het mij vraagt is leeftijd op zichzelf ook een ongeneeslijke ziekte – eentje die altijd tot de dood leidt. Kijk naar mij: ik zie er goed uit omdat ik mezelf goed verzorg. Ik ben slank omdat ik naar de sportschool ga. Ik heb tien jaar geleden een facelift gehad zodat m’n kin niet zou gaan hangen. Ik heb hormoontherapie ondergaan toen ik in de menopauze zat zodat ik er niet als een of andere oude kerel uit zou gaan zien. Tuurlijk, ik kon deze zomer paragliden, maar ik weet dat ik dat binnenkort niet meer zal kunnen. Ik vind het heerlijk om met m’n vent op m’n scooter te rijden, maar ik weet ook dat dat niet lang meer duurt omdat het m’n rug kapot maakt.

En dan heb ik het nog niet eens over de dagelijkse ellende. Ik kan niet meer dronken worden omdat ik na een paar glazen alcohol enorme hoofdpijn krijg. En dat geldt ook voor eten - ik kan niet meer eten wat ik wil. Mijn spijsvertering is slecht, en ik kan na het eten vaak niet goed slapen. Ik moest een keer midden in de nacht plassen en ben toen tegen een deur aan gelopen. Voor jou is dat misschien niet zo erg, maar ik had een snee in m’n hoofd en moest een ambulance bellen. M’n zonen waren zo bezorgd dat ze helemaal gek werden. Als ik de volgende keer val kan ik misschien niet eens meer overeind komen. En wat gebeurt er als ik flauwval? Dan word ik drie dagen later uitgedroogd en dood gevonden, gestikt in mijn eigen kots.

Op een gegeven moment is het leven geen leven meer. Wat is er dan uiteindelijk over? Neuken? Zelfs dat wordt dan ingewikkeld.

Ben je niet bang voor wat mensen van je vinden?
Dat kan me echt helemaal niets schelen. Ik ben hier al meer dan dertig jaar mee bezig. Toen ik in 2006 in Venezuela woonde heb ik m’n eigen organisatie, die strijdt voor het zelf bepalen van je eigen sterfdag, opgericht. Ik ben altijd met pijn lijden en de dood bezig geweest. M’n oma stierf op achtendertigjarige leeftijd en had heel veel pijn door een onbehandelde vorm van borstkanker. Dat was in 1930, toen Stalin aan de macht was, en er geen pijnbestrijding bestond. M’n moeder was toen acht en herinnerde zich het angstaanjagende geschreeuw van haar moeder die haar vader smeekte om haar dood te maken nog goed.

Mijn opa is daarna meteen naar China gevlucht, uit angst voor de onderdrukking van de Russische intellectuelen. Ik werd daar geboren en toen ik klein was woonde ik in Saigon. Ik zag soldaten voorbijmarcheren, verminkt door de indochinese oorlog. Ik hoorde mensen praten over wat een geluk het was dat ze het hadden overleefd, maar ik dacht altijd dat de soldaten beter af waren als ze waren gestorven.

Toen mijn moeder ouder was vocht ze drie jaar lang tegen alvleesklierkanker. De chirurg wilde haar op haar vierenzeventigste nog opereren! Ik ben toen naar de dokterspraktijk gegaan om te eisen dat ze de behandeling stopten. Ik heb m’n moeder mee naar huis genomen zodat ze haar laatste dagen in alle rust kon doorbrengen.

Veel later kreeg mijn vader Alzheimer – een afschuwelijke ziekte. Ik was ook bij hem tot de dag dat hij stierf. Dus zoals je ziet heb ik de dood meerdere malen van dichtbij meegemaakt.

Dus je bent niet bang dat euthanasie misbruikt gaat worden?
Dat is onzin. In Nederland is euthanasie al sinds 2001 legaal, in België sinds 2002. Er plegen niet ineens heel veel meer mensen euthanasie. Hoogstens een paar honderd per jaar.

Wat wij voorstellen is dat mensen hulp krijgen om dit leven achter zich te laten als ze nog een heldere geest hebben. Maar veel mensen willen dit niet horen, omdat ze dan moeten nadenken over het einde van hun leven en zo zijn we niet geprogrammeerd.