Dood door onwetendheid: waarom zeggen bijsluiters niks over drugs en medicijnen?

Wie medicijnen op recept krijgt voorgeschreven, ontvangt een bijsluiter met instructies, mogelijke bijwerkingen, en, niet geheel onbelangrijk: informatie over eventuele schadelijke wisselwerking met andere medicijnen. Uiteraard wordt alcohol, maar bijvoorbeeld ook pompelmoessap (!) in de bijsluiter afgeraden als de combinatie met het medicijn voor nadelige (maar niet altijd gevaarlijke) gevolgen kan zorgen. Ik weet niet hoe vaak jij een glaasje pompelmoessap achterover slaat, maar waarschijnlijk lust je bier. Of wijn. Of coke. Of mdma.

Die laatste paar zijn het probleem. Het komt namelijk best vaak voor dat bepaalde drugs combineren met bepaalde medicijnen schadelijke bijwerkingen heeft en het lijkt me niet dat er meer mensen zijn die pompelmoessap drinken, dan af en toe drugs gebruiken.

Je zou dus verwachten dat die bijwerkingen in de bijsluiter zouden moeten staan. Vooral als ze – zoals in sommige gevallen, zoals bij antidepressiva en mdma – dodelijk kunnen zijn.

Ik ken genoeg recreatieve gebruikers om te weten dat het consumeren van illegale middelen en een gezond verstand prima hand in hand kunnen gaan. Wie nooit last heeft van kwaaltjes en dus geen voorgeschreven medicijnen gebruikt, heeft bovendien toegang tot voldoende betrouwbare informatie over de risico's van het gebruik van drugs, en over hoe je die risico's zoveel mogelijk kunt inperken.

Maar wat nou als je wel medicijnen neemt en van plan bent om binnenkort aan de geestverruimende middelen te gaan? Hoe kom je er dan achter of dat extra schadelijk is? Je kunt dat natuurlijk altijd aan je arts voorleggen, als je durft. Grote kans dat die je weinig extra informatie kan geven (arts: "Joh, geen idee, ik kijk wel even op drugsforum.nl!"). Je kunt ook zelf de website van het Trimbos-instituut of die van Jellinek raadplegen, hoewel je ook daar geen onuitputtelijke bron van informatie over elke mogelijke combinatie van medicijnen en drugs zult vinden. En dat kan gevaarlijk uitpakken.

Het serotoninesyndroom is een goed voorbeeld van wat er gebeurt als je de wisselwerking tussen voorgeschreven medicijnen en illegale drugs enigszins hebt onderschat. Als je antidepressiva slikt en genoeg mdma naar binnen werkt, kan een serotoninevergiftiging optreden, en dat maakt je niet vrolijk, maar dood. Toch wordt het in de meeste bijsluiters nagelaten om je daarover in te lichten.

Daan van der Gouwe, verbonden aan het Trimbos-instituut, geeft aan er geen bezwaar tegen te hebben als de gevaren van dergelijke combinaties standaard in een bijsluiter zouden worden vermeld, maar zegt wel dat lang niet alle mogelijke risico's van het combineren van medicijnen en drugs zijn onderzocht: "De term 'drugs' is een containerbegrip voor duizenden stoffen. Je kunt niet elke mogelijke wisselwerking met elke mogelijke drug in een bijsluiter opnemen, en al zou je het willen, dan nog is er niet genoeg over bekend. Er kan simpelweg nooit voldoende onderzoek naar worden uitgevoerd."

Daar heeft 'ie natuurlijk een punt, maar hoe zit het met de combinaties waarvan wél al wetenschappelijk is aangetoond dat ze extra gezondheidsrisico's met zich meebrengen?

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen geeft desgevraagd aan dat wanneer het om een relevante interactie tussen het medicijn en een ander middel gaat, ervoor gekozen kan worden door de fabrikant om dit wel in de bijsluiter te vermelden.

In de bijsluiter van het middel diacetylmorfine gebeurt dit bijvoorbeeld wel. Diacetylmorfine, in de volksmond beter bekend als heroïne, kan op medische basis verstrekt worden als "toevoeging aan de behandeling van heroïneverslaving met oraal methadon," en daarom krijg je er een bijsluiter bij. Daarin wordt vermeld dat een wisselwerking kan optreden "wanneer dit middel wordt gecombineerd met stimulerende middelen zoals amfetamine en aanverwante middelen."

Je kunt veel over heroïne zeggen, maar de bijsluiter die je erbij krijgt, geeft tenminste het goede voorbeeld.

Naast heroïne schijnen er ook bijsluiters van bepaalde antidepressiva te bestaan waarin de interactie met sommige illegale middelen vermeld wordt (de eerste die er eentje weet op te duikelen krijgt van mij een ijsje), maar uiteindelijk beslist de fabrikant van een geneesmiddel zelf wel of 'ie dat nodig vindt.

Een voorbeeld waarbij dit goed fout gaat, is bij de vaak voorschreven medicatie tegen AD(H)D. Het is bekend dat AD(H)D een belangrijke risicofactor is voor het ontstaan van een verslaving, en daarom is het geen hele rare gedachte dat sommige mensen die al AD(H)D-medicatie gebruiken, zo af en toe ook iets anders nemen.

Juist in zo'n geval zou informatie over de wisselwerking met drugs bekend moeten zijn. Nu is de ene drug de andere niet, maar bij de combinatie van de meeste soorten AD(H)D-medicatie en cocaïne is het sowieso verstandig om rekening te houden met ademhalingsproblemen, hartritmestoornissen en een veel te hoge bloeddruk. Dat is allang wetenschappelijk aangetoond, maar bij AD(H)D-medicatie zul je een zinnetje over de interactie met cocaïne niet zo gauw in de bijsluiter tegenkomen.

Blijkbaar vinden fabrikanten het over het algemeen onnodig om de gebruiker van een geneesmiddel te informeren over levensbedreigende situaties die in combinatie met het medicijn kunnen ontstaan. Zelfs als het om een wetenschappelijk aangetoonde, relevante interactie tussen het desbetreffende medicijn en een specifieke, veelgebruikte drug gaat. Dat dit niet al gebeurt of verplicht is, vind ik verbazingwekkend. Het is onnodig spelen met levens.

Zelf ben ik overigens geen enthousiasteling als het om cocaïne gaat, maar als ik dat wel was geweest, had ik uit de bijsluiter van mijn astma-inhaler niet kunnen opmaken dat het misschien niet zo'n slim idee is om na een pufje ook nog gezellig een lijntje te doen. Cocaïne (en speed) kan de helemaal niet superonschuldige bijwerkingen van een aantal luchtwegverwijders namelijk behoorlijk versterken. Een tragisch einde, lijkt me dat. Dood door onwetendheid.