Ik probeerde een Slow Art Walk, zodat jij het niet meer hoeft te doen

Kunst kijken is leuker en makkelijker dan je denkt. Tijdens de Nationale Museumweek is er op Creators extra veel aandacht voor kunst die je – je raadt het al – in het museum kan bekijken. Er zijn werkelijk o-ver-al musea waar veel leuks te beleven is. Je hebt echt geen reden meer om je reet niet linea recta naar het museum te bewegen.

Terwijl ik mijn tanden poets, wurm ik me in een broek, schuif ik in een paar schoenen en prop ik wat spullen in een rugzak. Binnen twintig minuten moet ik voor een 'Slow Art Walk'-tour in het Cobra Museum in Amstelveen zijn. Het is een half uur fietsen. De zon schijnt, het is zaterdagmiddag en ik heb een lichte kater. Met andere woorden: ik heb niet bepaald zin om héél erg traag door een donker museum te wandelen. Want dat is wat ik me inbeeld bij een Slow Art Walk.

Maar Gundy van Dijk, organisator en oprichter van de International Slow Art Day legt me uit dat er veel meer achter schuilgaat. "International Slow Art Day is een wereldwijde oproep door kunstinstellingen die bezoekers uitnodigt om zichzelf uit te dagen en langer bij een kunstwerk stil te staan," zegt Gundy. "Een bezoeker staat gemiddeld tussen de negen en dertig seconden voor een kunstwerk. Omdat je zo kort kijkt, oordeel je vaak heel snel. Tijdens een Slow Art Walk sta je tot dertig minuten bij een kunstwerk stil. Je krijgt geen uitleg van een gids, maar moet zélf aan je medebezoekers vertellen wat je ziet."

In een maatschappij waar een overvolle agenda gelijkstaat aan een boeiend leven, is druk zijn een permanente toestand waarin we ons stiekem maar al te graag bevinden. En we vinden altijd wel een manier om te overboeken, activiteiten te combineren en toch nog anderhalf uur per dag aan zelfontplooiing te doen, ook al is het verspreid over dat moment op de wc, je half uurtje op de trein en het moment dat je in bed ligt en eigenlijk zou moeten slapen. Terwijl ik mezelf in het zweet fiets – ik zweer dat ik de honderd kilometer per uur heb aangetikt – besef ik dat een middagje onthaasten me misschien wel deugd zou doen. En noem me een ouderwetse bomma, maar ik hou van het museum, het zachte licht, de geur van gelakt hout en dat gevoel van tijdloosheid. Maar toch voel ik een aversie tegenover het idee om met een groep onbekende mensen anderhalf uur lang erg nauwkeurig te beschrijven wat ik zie. En als master in de Kunstwetenschappen, durf ik dit amper toe te geven, maar ik krijg nu al een allergische reactie als ik denk aan hoeveel keer ik het woord 'katharsis' of 'existentialisme' zal horen. En dat fucking negentig minuten lang.

Maar eigenlijk valt dat allemaal best wel mee. Als ik mijn bedenkingen vertel aan Gundy, stelt ze me gerust. "Ik werk met de methode 'visible thinking' die door Harvard University is ontwikkeld. Daardoor kan iedereen, kunstkenner of leek, meedoen aan de discussie." En blijkbaar ben ik ook niet de enige die de sociale druk van praten met vreemdelingen voelt. "In Londen was er een meisje dat me op voorhand aansprak en zei dat ze echt niets over kunst wist en dus gestresseerd was om te praten. Na afloop vertelde ze dat ze het boeiend en totaal niet beangstigend vond, omdat ze gewoon alles kon zeggen wat ze dacht. Het is dus eerder drempelverlagend, want alles wat je zegt is een toevoeging aan het gesprek. Je vertelt gewoon wat je ziet en wat je denkt, er is geen juist of fout." Daar kan ik me wel in vinden. Je kan even hard genieten van kijken naar kunstwerken, zonder te weten wanneer Picasso's blauwe periode was of wat Picasso's blauwe periode überhaupt is.

Toch lijkt een begeleide rondleiding met een sterk afgemeten tijd onder het alziend oog van een gids me juist veel minder ontspannend dan wat doelloos rond kuieren. Een Slow Art Walk is dus op zich een interessant idee, maar wordt - in mijn ogen- weer in een strak keurslijf gegoten. "Eigenlijk kan je een Slow Art Walk gerust in je eentje doen," zegt Gundy van Dijk. "Overal in het Cobra Museum hebben we stoeltjes geplaatst. Zet je voor een kunstwerk en bekijk het een half uur lang. Je zal beseffen dat vijf minuten veel langer is dan je denkt, laat staan dertig minuten."

Met hernieuwde moed zet ik me voor Enrico Baj's Begrafenis van de anarchist Pinelli, een gigantisch gedrocht van een collage uit de jaren zeventig. Buiten die van Gundy, geef ik mezelf ook een opdracht: geen kunstwetenschappelijk gezeur, maar gewoon puur intuïtief kijken. Er is veel te zien, dus ik weet niet goed hoe ik hier aan moet beginnen.

"Door samen lang te praten over dit werk, ontdekten we dat er een sterk gevoel van 'nationalisme' in zit. Misschien is dat omdat het sterk lijkt op Picasso's Guernica," had Gundy mij verteld. Alhoewel het een vrij speels kunstwerk is (ik blijf denken aan die knutselprojecten in de lagere school), is het ook erg duister en druipt het vuur ervan af. Het is een raar gevoel om zo bewust te kijken. De eerste vijf minuten verbaas ik me over de gekke texturen, de misvormde handen en hoe simpele lijnen toch erg veel gevoel kunnen meegeven. Na tien minuten begin in rond te dwalen in mijn eigen hoofd.

Ik herken in de sadomasochistische mondknevel het gordijn van mijn oma, de boze militairen lijken verdacht veel op de plasticine mannetjes van Plonsters en ik blijf giechelen om de dramatische facepalm van het meisje links en dat boi (sorry) rechts. En vreemd genoeg is het allesbehalve saai. "Je moet leren om je telefoon uit te zetten, gewoon te zitten en te ontspannen," legt Gundy me uit. En alhoewel de drang groot was om elke nostalgische herinnering die in me opkomt op te zoeken, is het heerlijk om zorgeloos en volledig intuïtief jezelf te laten verdwijnen in je eigen hoofd en gewoon je gedachten te laten dwalen. Zo kom ik bij het besef dat de Slow Art Walk eigenlijk de liefdesbaby van mediteren en kunstkijken is. En je hebt er niet eens groene detoxthee en een veel te duur hot yoga-abonnement voor nodig.

De meerwaarde van een Slow Art Walk door een museum zal sowieso voor iedereen ergens anders in zitten. Leergierige kunstliefhebbers kunnen samen praten over kunst en ontdekken eventueel een andere manier om ernaar te kijken. Oververmoeide ouders zijn stiekem blij dat ze de schreeuwende kinderen zonder schaamtegevoel mogen achtergelaten. De Robs van deze wereld houden gewoon van lekker wegmijmeren bij kunst. En ik vond het verrassend leuk om me eens niet te houden aan de ongeschreven regels van een potje kunstkijken – waarbij je elk tekstje drie keer ostentatief moet lezen om toch zeker serieus genomen te worden – maar in de plaats ervan gewoon te zitten en te ontspannen.