Als halve Brit begin ik het liefst in oktober al met het muzikale voorspel van kerst, maar inmiddels ben ik me volledig bewust van de kwelling die ik mijn gerespecteerde Nederlandse medemens daarmee aandoe. Toch vraag ik mij iedere decembermaand weer af, terwijl ik jankend Feed the World tegen mijn overvolle koelkast zing, of er een geheim recept bestaat voor die karamelkleurige kerstknallers die na 26 december net zo makkelijk weer over de datum zijn. Om die formule te achterhalen schakelde ik zowel de wetenschap als iemand uit het veld in. Ik belde met Matthew Allen, een wetenschapper aan de Cardiff University die onderzoek deed naar de overeenkomsten tussen de vijentwintig grootste kersthits, en met Gary Fomdeck a.k.a. Gerard Ekdom, die in 2014 nog het nummer I’ll be There This Christmas uitbracht. Wat blijkt? Een goed kerstnummer voldoet vaak aan de volgende zes gouden regels:

Matthew Allen: In mijn cross-analyse van de top-25 kersthits kwam ik erachter dat ze allemaal in een Majeur-toonsoort geschreven zijn. Zelfs het overheerlijk emotionele Last Christmas, met de deprimerende tekst van George Michael, is overgoten met majeurakkoorden. Sterker nog, elk kerstnummer moet minimaal één majeurakkoord hebben waar een zesde noot van de toonladder aan is toegevoegd (Cmaj6 bijvoorbeeld), en dan het liefst aan het eind van het nummer. Uit onderzoek blijkt dat dit akkoord een gevoel van warmte, gezelligheid, en emotionele troost oproept. Dit werd in de jazzperiode al door Nat King Cole begrepen met The Christmas Song en is later ook toegepast in liedjes als Feliz Navidad van José Feliciano en Do They Know It’s Christmas van Band Aid.

Gary Fomdeck: Ik heb jarenlang in de bloemisterij van mijn ouders kerststukjes moeten maken onder luid gejengel van de kerstklassiekers. Hoewel deze stuk voor stuk ‘merry’ klonken, viel me altijd één ding op: de man in kwestie is altijd weg en de vrouw zit altijd alleen thuis te wachten. Je hoort het in Driving Home for Christmas van Chris Rea, 2000 Miles van The Pretenders en a Cold, Cold Christmas van Dana.

Allen: Tijdens de kerstperiode reflecteren we op het jaar en grijpen we vaak terug naar nostalgie, of het nou gaat om het missen van een geliefde of om familieleden die we eigenlijk weer eens zouden moeten bellen. Bijna elk kerstliedje heeft een zin over gemis. Wanneer je dat bitterzoete element combineert met de vrolijke majeurmelodie dan heb je al een gouden basis voor een kerstplaat in handen.

Allen: War is Overvan John Lennon neemt deze regel iets te letterlijk, maar de meest succesvolle kerstnummers bevatten bijna altijd een (kinder)koortje. Denk aan Christmas Time van The Darkness en I Wish It Could Be Christmas Everyday van Wizzard. Het doet ons denken aan de carol singers uit het hoge-hoedentijdperk van de 19eeeuw, toen Charles Dickens nog op deze aarde rondliep.

Fomdeck: Koortjes mogen absoluut niet ontbreken. Overigens is dat ook een van de redenen dat Gaia van Valensia en het repertoire van Enya het altijd zo goed doen tijdens de kerst, terwijl die helemaal niet voor kerst bedoeld waren.

Allen: Over Charles Dickens gesproken: de ouderwetse kerstcarols zoals God Rest Ye Merry Gentleman, The First Noel, Hark the Herald Sing en O Come All Ye Faithful staan aan de basis van wat wij als kerstmuziek ervaren. En bij die carols voeren blaasinstrumenten, in het bijzonder trompetten, de boventoon. Vandaar dat je in december opvallend vaak een trompet op de achtergrond hoort blazen.

Fomdeck: Een kerstnummer heeft een bepaald winters sausje nodig, en dat bereik je met instrumenten die warm klinken. Naast blaasinstrumenten zijn dat ook strijkinstrumenten als violen.

Fomdeck: Sommige platen krijgen een kerststempel opgedrukt, terwijl ze in eerste instantie niet als kerstplaat bedoeld waren. Come to Me van Koop en Once Upon a Long Time Ago van Paul McCartney zijn daar goede voorbeelden van. Blijkbaar zitten er in die nummers een aantal elementen, of beter gezegd instrumenten, die zorgen voor een winterse glow. Het gebruik van een bel, in welke vorm dan ook, is daarvan misschien wel het meest kenmerkende. Het lijkt voor de hand liggend, maar er bestaat geen kerstnummer zonder sleebelletjes of een tamboerijn. Je moet als luisteraar het gevoel hebben alsof je hoogstpersoonlijk door de kerstman ontvoerd wordt. Of het nou gaat om die jarentachtigbellen van Band Aid of complete kerklokken, alles is geoorloofd tijdens kerst.