Tien muziekjes, allemaal rechtstreeks afkomstig uit je brein

EEG (elektro-encefalogram) is een hardwaretechniek uit de medische wereld voor de diagnose en bestudering van epilepsie, slaapstoornissen en het fenomeen ‘hersendood’. Maar sinds kort doet de techniek ook zijn intrede buiten die wereld, zoals in muziekland. En wat blijkt: voor muzikanten is de EEG-technologie het perfecte instrument voor als je precies dat wat je er in je hoofd omgaat in muziek wil omzetten. Wat je krijgt is dus muziek die rechtstreeks vanuit de bron wordt waargenomen. Superhandig, want nu hoef je dus NOOIT meer met al je appartuur te slepen. Yolo.

Normaal als je een idee hebt voor een nummer, moet je door een aantal fases om het ook echt een lied te laten worden. Het begint met een gedachte, een soort van vonk van inzicht die wordt vertaald naar een medium, en dat medium geeft uiteindelijk het idee vorm. Met EEG kun je een cruciale stap in het creatieve proces overslaan. Door het plaatsen van de antennes op je hoofdhuid hoef je alleen nog maar aan je idee te denken en direct wordt je creatie gemeten en geobserveerd, zonder dat je daarvoor een snaar hebt hoeven aan te slaan. Het enige wat je nu alleen nog maar nodig hebt, is een actief brein.

Met dat je in achterhoofd (haha), zie je hier tien voorbeelden van artiesten die hebben geëxperimenteerd met EEG-technologie om hun hersengolven en fantasie te vertalen in geluidslandschappen.

1. Lisa Park - Eunoia

De titel van Lisa Parks optreden Eunoia betekent ‘mooie gedachte’ in het Grieks. Terwijl ze een NeuroSky EEG-headset draagt, zit ze in het midden van een ruimte, omringd door schotels met water die elk een andere emotie vertegenwoordigen. Haar hersengolven zijn vertaald in geluid en beeld door het trillende water op de schotels.

2. Alvin Lucier - Music For Solo Performer

De Amerikaanse componist Alvin Lucier wordt geprezen om zijn experimenten in de EEG-wereld. Hij heeft verschillende installaties en experimentele muziek gemaakt om uit te vinden hoe muziek fysiek kan zijn. Hij was een van de eerste muzikanten die hersengolven gebruikten. In zijn muziekstuk uit 1965 Music for Solo Performer heeft hij EEG-elektroden gebruikt om de ‘Alpha’-golven in het brein te detecteren tijdens meditatie. De golven lieten percussie-instrumenten in de ruimte trillen.

3. Masaki Batoh - Brain Pulse Music

De Japanner Masaki Batoh ontwikkelde zijn eigen instrument genaamd The Brain Pulse Music Machine, een mix van een EEG-headset, een moederbord en een kekke bril. Deze hersengolven zijn vertaald in radiogolven en er is vervolgens geluid van gemaakt. Zijn LP/CD Brain Puls Music bestaat uit twee BPM-machines waarmee de beat per minuut mee wordt gemeten. Zijn plaat bestaat voor de rest uit geluidmeditaties, gemaakt met traditionele Japanse instrumenten. De geluiden zijn geïnspireerd op de nasleep van de verschrikkelijke aardbeving en tsunami die Japan trof in maart 2011.

4. Eduardo Miranda - Activating Memory

Eduardo Miranda, de man die zichzelf beschrijft als ‘een componist wiens werk een samensmelting is tussen muziek en wetenschap’, experimenteert met de rollen die computers en het brein kunnen hebben in het maken van prachtige muziek. Zijn meest recente experiment, Activating Memory is gemaakt door een Brain Computer Music Interface (BCMI), met behulp van een strijkkwartet. Het BCMI-kwartet droeg een kapje met elektroden die hun zenuwimpulsen maten, en deze impulsen schreven de score voor het strijkkwartet in real-time.

5. Mats Sivertsen - subConch

De subConch is een interactieve kunstinstallatie van Mats Sivertsen, waarbij gebruikers voor een witte, schelpvormige speaker zitten en luisteren naar het geluid van hun eigen verlangens. De stem van een vrouw klinkt door de ruimte: “Relax. Sluit je ogen. Ik wil dat je aan iets denkt wat heel erg graag wilt. Iets wat je diep van binnen wilt. Iets waarnaar je verlangt.” De EEG-headset neemt dan de elektronische impulsen van de gebruiker over en versterkt dan het geluid en de intensiteit.

6. The MiND Ensemble

De MiND Ensemble is een gedreven groep mediaperformers, die zich inzet om de connecties tussen het brein, machine en muziek te verkennen. Zij geloven dat neurofeedback het gedachtepatroon van het creatieve proces fundamenteel veranderd. In hun openingsvoorstelling zijn verschillende stukken van een cover van Ave Maria gemaakt, aan de hand van hersengolven die door een band worden gespeeld. Ook in de voorstelling wil MiND Ensemble de volgende vraag beantwoorden: “Hoe kan je interactie binnen een volledig ontastbaar instrument verbeteren?””

7. Odd Division's Conductar

Eerder dit jaar in Asheville, Noord-Carolina, konden festivalgangers bij Moogfest straatmuziek maken door een NeuroSky hersensensor op te zetten en die aan de Conductar-app te koppelen. De Conductar is een grote installatie, gemaakt door Odd Division. De data van die elektrische activiteit helpt bij het maken van een geanimeerde, alternatieve realiteit die samen een persoonlijk audio- en visueel landschap vormen.

8. Artlab's Music + Mind

Bij Artlabs Music + Mind, waarin ‘neurowetenschappen samensmelten met livemuziek’, demonstreren zangeres Lora Faye en jazzdrummer Wiliam Hooker hoe het geluid van vurige neuronen een spannende laag kunnen toevoegen aan muziek.

9. :vtol:'s Turbo-Gusli

Dmitry Morozov, oftewel ::vtol::, verandert het traditionele Russische folk multisnaarinstrument, de voorganger van de lier, en zet deze op de turbostand. Het instrument kan nu zichzelf bespelen. In een andere versie zorgt Dmitry ervoor dat het instrument via zijn EEG-headset zijn hersengolven ten gehore brengt.

10. Chris Chafe en Josef Prvizi

Muziekprofessor en geluidsartiest Chris Chafe en neuroloog Josef Parvizi staken de hoofden bij elkaar en besloten om van de hersenactiviteit van epileptische patiënten een muziekstuk te maken. Het bleek niet alleen een hartstikke mooi stuk te zijn, je zag ook duidelijk de drie fases van een epilepsieaanval: van kalm naar het chaotisch ritme van een aanval, en de uiteindelijke herstelfase. Als ze nu alleen nog een manier konden vinden om naar de activiteit te kunnen luisteren in real-time, zou het de levens van verzorgers drastisch kunnen veranderen. En daar werken Chafe en Prvizi momenteel aan.