Fuck vinyl, je kan ook platen maken van oude röntgenfoto's

Het is tegenwoordig best makkelijk om nieuwe muziek te ontdekken: het enige wat je nodig hebt is een goede internetverbinding. Maar voordat het mogelijk was om elke discografie binnen een paar minuten te downloaden, reden vinylliefhebbers het halve land door om zeldzame Loot Pack-lp’s te scoren, stonden rockers urenlang in de rij buiten platenzaken, en namen technofans altijd een notitieblok mee naar de club omdat Shazam nog niet bestond.

Je kan je nu misschien niet meer voorstellen dat mensen vroeger zo ver gingen voor muziek. Maar in de tijd dat in de Sovjet-Unie alles uit de westerse wereld verboden was -inclusief popmuziek –gebruikten Russische tieners afgedankte röntgenfoto’s om naar muziek te luisteren. Ze doorzochten de afvalcontainers van ziekenhuizen om oude scans te vinden, knipten daar met nagelschaartjes cirkels van, en brandden een gat in het midden met een sigaret.

Ik sprak Ted Riederer, een vinylexpert en platenperser die een moderne versie van de röntgenfotomethode gebruikte voor het album Ground Rhythms van Forest Swords, om daar meer over te weten te komen.

Noisey: Wanneer hoorde je voor het eerst over deze techniek?
Ted Riederer: De eerste keer dat ik erover hoorde was met The Beatles, en hoe hun muziek verspreid werd in de ondergrondse rock-’n-rollscene van de Sovjet-Unie.

Hoe kan je überhaupt geluid halen uit een röntgenfoto?
Je zou de groeven dan in een röntgenfoto moeten persen met een wasrol. Als je onder een microscoop naar de groeven van een vinylplaat kijkt, kan je daar letterlijk geluid zien. De Sovjets gebruikten waarschijnlijk een dubplaatpers, die normaal gebruikt wordt om een referentie- of testplaat te snijden. Het heeft natuurlijk ook wel iets romantisch om een momentopname van het menselijk lichaam te gebruiken als muziekdrager.

Gaan de röntgenfoto’s niet kapot nadat je ze een paar keer hebt afgespeeld?
Dubplaten zijn niet gemaakt voor lange-termijngebruik; ze worden door de platenperser alleen gebruikt als testmal. Maar een röntgenfoto wordt ook maar één of twee keer door een arts bekeken voordat ‘ie wordt weggegooid. In die zin zijn het allebei dus wegwerpproducten.

Hoe was de geluidskwaliteit van die Sovjetplaten eigenlijk?
Tja, het waren niet de beste materialen die ze gebruikten. Die tieners hebben die platen waarschijnlijk wel honderden keren afgespeeld; maar ik denk dat ze het juist wel vet vonden dat het geluid steeds slechter werd. Het feit dat ze muziek konden luisteren op een röntgenfoto, maakte het natuurlijk alleen maar cooler.

Hoe kwam jij erbij om deze techniek ook te proberen?
Andrew Ellis aka Samizdat benaderde me met de vraag of ik een Forest Swords-plaat wilde persen op röntgenfoto’s. Ik dacht dat het niet zo moeilijk zou zijn, omdat je in principe op elk materiaal waar een naald doorheen kan, een plaat kan persen. Maar toen hij de röntgenfoto’s langsbracht, bleken ze erg dun te zijn -ik denk dat het materiaal erg veranderd is sinds de jaren vijftig en zestig. Het zijn nu meer wegwerpdingen geworden. Tot mijn grote spijt heb ik een naald van 200 dollar gebroken bij de eerste poging om de foto’s te snijden. Ik kon geen olie of verhitting gebruiken omdat dat een nadelig effect zou hebben op de emulsie. Ik moest er dus droog in gaan. Zonder glijmiddel, zeg maar.

Was het uiteindelijk een succes?
Het klonk raar, en naar de maatstaven van een professionele platenperser was het geluid echt verschrikkelijk, maar Forest Swords was er wel blij mee. Het was voor hen een soort uiting van een transcendentale benadering van muziek maken, en in die zin werkte het wel. M’n vrienden en ik willen het ook nog een keer proberen voor ons eigen stonerrockproject.

Wat is je volgende project?
Ik kan een gesloten groef maken zodat de plaat eeuwig blijft loopen. Die techniek wordt meestal gebruikt om ervoor te zorgen dat platen niet helemaal tot het midden doorlopen, maar ik wil er iets anders mee doen. Ik heb het al bij een Bing Crosby-nummer gedaan zodat hij voor altijd Only Forever zingt.