Kunstenaar Lilian Anneloes duwt je de leefwereld van vrouwen door je strot

De afgelopen tijd is er weer heel wat stront komen overwaaien op het gebied van vrouwenrechten. In de VS werd een strenge abortuswet aangenomen, er dook een essay op waarin Thierry Baudet de teloorgang van Europa koppelt aan de werkende vrouw en de documentaire Untouchable kwam uit, over de tachtig mensen die Harvey Weinstein van seksueel misbruik hebben beschuldigd. Best iets om je druk om te maken, en veel mensen doen dat dan ook: de een door de barricade op te gaan of een politiek statement te maken, de ander door er kunst over te maken.

Kunstenaar Lilian Anneloes (22) bijvoorbeeld, die haar woede, gedachten en zorgen kanaliseert in schurende tekeningen, teksten en films. Dat doet ze best goed, alleen al omdat ze nog voordat ze vorig jaar afstudeerde aan de Academie Minerva twee hoofdprijzen in de finale van de Kunstbende had gewonnen, en ook nog de prijs voor Jong Talent op het Noordelijk Filmfestival binnen had gesleept. We spraken haar over activisme, haar eigen slechte ervaringen met mannen en haar wens om een docu te maken over de gevoelens van de witte heteroman.

VICE: Je hebt niet het meest luchtige onderwerp gekozen om mee te werken. Hoe reageren mensen er meestal op?
Lilian Anneloes: Begripvol, maar dan heb ik het vooral over vrouwen of vrouwelijke personen. Vooral tijdens mijn studie reageerden mannelijke medestudenten over het algemeen een stuk minder enthousiast: ze waren ervan overtuigd dat mijn werk pure mannenhaat was. Dat zeiden ze bijvoorbeeld over The Woman as a Kitchen Table, waarop een vrouw door mannen wordt gebruikt als statafeltje. Dit soort werken zijn uitvergrotingen waarmee ik iets groters wil aankaarten, namelijk dat vrouwen nog te vaak als onderdanig en ondergeschikt worden neergezet in zowel media als religie als opvoeding.

Kan je daar een concreet voorbeeld van geven?
Als vrouwen uitgaan krijgen ze vaak te horen dat ze moeten oppassen, terwijl we mannen gewoon “veel plezier” wensen. Als vrouw word je van jongs af aan al bang gemaakt voor de gevaren die schuilen in de man, terwijl mannen nauwelijks iets geleerd wordt over wederzijds respect. Ik denk dat dat schadelijk is, vooral als het ook nog eens weerspiegeld wordt in de massamedia.

Wat zijn jouw eigen ervaringen hiermee?
Ik ben verkracht toen ik zestien was. Ik was bij een vriendinnetje op bezoek, toen haar ouders op vakantie waren. Er was toen ook een mannelijke kennis van haar waar ik wat mee ouwehoerde, van ongeveer 27. Ik was me totaal niet bewust van zijn bedoelingen, en toen we op een gegeven moment een beetje zaten te geinen rende ik naar boven en verstopte ik me op de kamer van die vriendin. Hij kwam achter me aan en vanaf dat moment werd alles zwart. Ik kan me alleen nog herinneren dat ik op de grond lag en hij mijn tuinbroek uitdeed en me aan mijn haren trok.

In de tijd daarna heb ik me weleens afgevraagd of ik het niet zelf had uitgelokt, of te weinig had tegengestribbeld. Maar ik was versteend: ik was zo erg geschrokken dat iemand zo over mijn grens was gegaan, dat ik gewoon niks kon. Soms denk ik nog weleens dat ik hem ergens zie, en krijg ik door mijn hele lijf het gevoel dat ik in groot gevaar ben.

Hoe heeft deze gebeurtenis je gevormd?
In het begin haatte ik alle mannen. Uiteindelijk kreeg ik toch een vriend, die precies de pleister was om het vertrouwen in mannen weer terug te krijgen. Ik zie wat mij is overkomen vooral als onderdeel van een groter, maatschappelijk probleem: dat mannen niet goed genoeg geleerd krijgen dat nee gewoon nee betekent. We mogen het daar in ieder geval wel wat vaker over hebben.

Hoe zou je jouw feminisme en activisme omschrijven?
Ik heb het liever over equalisme dan feminisme, omdat ik denk dat feminisme wel wat inclusiever mag zijn. Soms krijg ik het idee dat modern feminisme in een haatclubje is veranderd, dat zich alleen richt op witte mannen. Dan draag je precies uit wat je wil tegengaan: dat mensen op basis van hun geslacht of huidskleur worden buitengesloten. Ik denk dat we vooral meer moeten luisteren naar ervaringen van anderen: van mensen van kleur, maar ook van mannen die gewoon eens een potje willen janken. Ik kan zelf alleen mijn eigen ervaringen delen, dus ik wil verder ook niet voor anderen spreken. Maar zo zie ik het.

Laten we het over je werk hebben. Laat je je altijd inspireren door dingen die je zelf meemaakt?
Ja, of die mensen die ik ken hebben meegemaakt. Daarnaast doe ik altijd een vooronderzoek. Voor bijna elke tekening die ik maak schrijf ik een verslag, waarin ik allemaal informatie over het onderwerp verzamel. Het zijn natuurlijk vaak gevoelige onderwerpen, dus ik wil stevig in mijn schoenen staan als er discussie of kritiek komt.

Wat zien we bijvoorbeeld op How men feel when talking about women’s issues ?
Het idee daarvoor ontstond toen ik studeerde, en geschrokken was van die steigerende reacties van mijn mannelijke medestudenten, waar ik het eerder over had. Ik vond het tekenend voor de manier waarop veel jongens of mannen nog steeds in de zelfverdediging schieten wanneer vrouwelijke personen voor zichzelf opkomen. Daar moest ik iets mee. Ik had het idee dat dit soort mannen zich overmeesterd en ontmand voelen door vrouwen die deze bullshit niet langer pikken. Dat heb ik gevisualiseerd met hetzelfde concept als in The Woman as a Kitchen Table, zodat die arme jongens zich niet meer zo buitengesloten zouden voelen.

Over arme jongens gesproken: op een andere tekening staat Thierry Baudet aan wat lavendel te snuiven. Wat is het verhaal hierachter?
Baudet heeft meerdere keren beweerd dat een vrouw het niet echt meent als ze nee zegt. Bij De Wereld Draait Door zei hij bijvoorbeeld dat je dan als man niet moet denken dat ze niet wil, maar moet zeggen: “Schatje, we gaan nog even wat drinken.” Dat heb ik geïllustreerd in het tafereel op de voorgrond: een meisje krijgt drankjes aangeboden en heeft er duidelijk geen zin in. Zo’n drankje is eigenlijk een soort deal die wordt aangeboden: als jij een drankje van mij krijgt, ga je straks met mij mee naar huis.

Ook in je schrijfwerk en films ga je in op dit onderwerp. Met wat voor dingen ben je nu bezig?
Ik ben momenteel bezig met mijn eerste boek, Van huilen krijg je honger, en ik hoop dat die eind volgend jaar af is. Daarnaast ben ik bezig om financiering bij elkaar te krijgen voor een film over de witte heteroman, waarin ik drie verschillende vriendengroepen een jaar zal volgen. Daarmee wil ik argumenten die vaak over deze groep worden gemaakt weerleggen of juist bevestigen. De witte heteroman wordt niet op basis van geslacht, seksualiteit of huidkleur gediscrimineerd, en ik vraag me oprecht af hoe dat is. Ik ben ook benieuwd waar de witte heteroman dan wél tegenaan loopt – dat ze een privilege hebben, wil immers niet zeggen dat er geen problemen zijn. En ik wil ook weten hoe ze daadwerkelijk over vrouwen praten, hoe ze met elkaar omgaan, met hun emoties, hun bewijsdrang, en of er racisme heerst, hetzij onbewust.

Wat hoop je met je werk te bereiken?
Dat mensen hun eigen ervaringen gaan delen en erover na gaan denken. Dat er een discussie ontstaat. Ik kan mensen niet dwingen om van de ene op de andere dag radicaal te veranderen van gedachtegoed, maar ik kan wel een zaadje planten.

Verder heb ik voor mezelf als doel gesteld om ooit nog eens binnen te komen op de Royal Academy in Londen, waar per jaar maar vijftien studenten worden aangenomen van de duizenden die zich aanmelden. En ik hoop nog eens een keer aan tafel bij De Wereld Draait Door te zitten, omdat ik per ongeluk iets schandaligs heb gedaan waardoor heel anti-feministisch Nederland me stom vindt en boze comments over me post.

Meer werk van Lilian Anneloes vind je op haar website . Ze heeft ook een manifest geschreven, en dat vind je hier.