We spraken de hoogleraar die ervoor zorgde dat er veel minder op dieren wordt getest

Veganistisch en vegetarisch eten wordt steeds populairder, en dierenleed zoals we zagen in het slachthuis in België draagt daar alleen maar aan bij. Maar wie denkt dat zij of hij door geen dieren meer te eten – of aan te trekken, in de vorm van een leuke leren broek – ook echt al het dierenleed uitsluit, heeft het mis. Tenminste, als je als veganist wel eens een paracetamol slikt of andere medicijnen nodig hebt.

Hoewel er vanuit de wetenschappelijke wereld druk gezocht wordt naar alternatieven voor dierproeven, wordt nog steeds elk medicijn in Nederland getest op in ieder geval twee proefdieren.

We spraken hierover met hoogleraar Geneesmiddelmetabolisme en Toxicologie Geny Groothuis. Zij ontwikkelde een methode waardoor er veel minder op dieren hoeft te worden getest: ze verzamelde plakjes levend menselijk weefsel, die verwijderd werden bij bijvoorbeeld kankeroperaties, om daarop medicijnen te kunnen testen. Daarmee heeft mevrouw Groothuis samen met haar team gezorgd voor een versnelde ontwikkeling op het gebied van alternatieven voor dierproeven – iets waar ze vorige maand voor geridderd werd.

Broadly: Dag mevrouw Groothuis. Nog gefeliciteerd met uw Koninklijke titel, u bent nu Ridder!
Geny Groothuis: Ja het is een enorme eer, ik was helemaal overdonderd. Het laat zien dat je werk wordt gewaardeerd.

Waarom werkt u aan alternatieven voor dierproeven?
Ik ben van oorsprong niet een echte dierenfanaat, maar ik heb ook niet de neiging om dieren als 'dingen' te beschouwen. Ik besef dat ze ook pijn en gevoel hebben. Ik heb zelf proefdieren gebruikt en elke keer dat ik een rat moest doden, vond ik dat echt niet leuk. Daarom ging ik op zoek naar alternatieven.

Heeft u zelf huisdieren?
Niet meer. We hebben heel lang katten gehad, we hebben een konijn gehad, kippen, woestijnratjes, een parkietje. Ik zou het nu niet meer doen, het is eigenlijk niet natuurlijk om die beesten in kleine kooitjes te stoppen. Het is heel erg stressvol voor ze en de meeste mensen zien dat niet omdat ze geen verstand hebben van het gedrag van dieren.

Proefdieren zitten ook opgesloten in kooien, toch?
Ja, maar ze hebben het nu wel veel beter dan een aantal jaar geleden. De verblijven zijn netjes en ruim, er zijn professionele verzorgers en ze worden gefokt door bedrijven die zich hierin specialiseren. Dat fokken deden we eerst zelf, en dat ging veel minder professioneel.

Daarnaast hebben proefdieren het echt veel beter dan de varkens en kippen die worden geslacht om opgegeten te worden. Die beelden van de slachterij in België vond ik verschrikkelijk om te zien. Ik ben zelf lang vegetariër geweest en ook nu eet ik alleen nog af en toe biologisch vlees. Dat zou iedereen eigenlijk moeten doen, want dieren horen niet zo slecht behandeld te worden. Ik kan me erg opwinden over de situatie in de bio-industrie.

Het staat nog steeds in de wet dat elk medicijn op de markt getest moet worden op twee verschillende proefdieren.

Stichtingen als Proefdiervrij en Animal Rights beweren dat er al alternatieven zijn voor het testen van medicijnen, en Proefdiervrij streeft zelfs naar een volledig dierproefvrije samenleving. Zou dat mogelijk zijn?
Er zijn helaas nog geen alternatieven gevonden die het testen op dieren helemaal uit kunnen sluiten, maar er wordt wel veel onderzoek naar gedaan. Het is belangrijk om te beseffen dat er steeds strengere regels komen. Hierdoor wordt het gebruiken van dieren voor proeven moeilijker – er gaat veel meer tijd en moeite in de voorbereidingen zitten. Ook in de hoogste rangen van de regelgeving is men nu voor beperking. Maar het staat nog steeds in de wet dat elk medicijn op de markt getest moet worden op twee verschillende proefdieren.

Het is voor veganisten dus niet mogelijk om compleet zonder dierenleed te leven, behalve als ze principieel geen medicijnen nemen. Wat zijn hun opties?
Als je een heel erge ziekte krijgt, zoals kanker, heb je eigenlijk geen keus. Datzelfde geldt voor medicijnen die veel jonge mensen nemen zoals de pil, antidepressiva of gewoon paracetamol. Als je op dit moment geen medicijnen wil gebruiken die op dieren zijn getest, kun je vrijwel geen enkel medicijn nemen.

Wat voor dieren worden het meest gebruikt voor onderzoek?
Ratten en muizen. Dat heeft deels te maken met praktische redenen zoals ruimte en geld, maar ook doordat muizen en ratten een heel ander imago hebben dan bijvoorbeeld honden – die hebben een veel grotere aaibaarheidsfactor. Mensen vinden het vaak een onprettig idee als honden worden gebruikt voor de wetenschap, zelfs ethici denken soms zo. Maar volgens de wet is elk dier gelijk.

U bent een van de weinige vrouwelijke hoogleraren in Nederland. Werkt dat wel eens in uw nadeel?
Toen ik net begon met mijn promotieonderzoek en vlak daarna, dus in het begin van mijn carrière, werd ik vaak minder wetenschappelijk behandeld. Als ik bijvoorbeeld naar een ander lab ging, namen ze aan dat ik geen wetenschapper was. Er heerst een bepaald beeld van hoe een goede wetenschapper eruitziet: die lijkt op wetenschappers van vroeger, en dat waren allemaal mannen. Ook hoort er bepaald gedrag bij de wetenschap – dat gedrag wordt bij mannen als sterk gezien, maar vrouwen die zich zo gedragen zijn al snel een bitch. Ik weet niet hoe ze tegen mij aankeken, misschien vonden ze mij ook wel een bitch.

Nu dan in ieder geval een ridderlijke bitch! Bedankt mevrouw Groothuis.