Burning Men of Bulgaria

Donka en Georgi Kostov in de brandwondenkliniek van het St. George-ziekenhuis in Plovdiv, twee weken na Georgi’s zelfmoordpoging.

Je komt niet elke dag iemand tegen die zichzelf in brand heeft gezet. Een van de redenen daarvoor is dat het zo’n beetje het afgrijselijkste, waanzinnigste is wat je kunt doen. Een andere reden is dat mensen die zichzelf in brand steken een bovengemiddeld grote kans hebben om te overlijden. Verrassend genoeg zijn het echter niet altijd de brandwonden die iemand doen sterven. Vuur kan iemands longen inschieten, waarna die persoon stikt.

Toen ik onlangs naar Bulgarije ging kwam ik niet een, maar twee mensen tegen die hadden geprobeerd zelfmoord te plegen door middel van zelfverbranding. “Je problemen met benzine oplossen is een trend geworden,” vertelde Georgi Kostov me op de brandwondenafdeling van het St. George-ziekenhuis in Plovdiv, de op een na grootste stad van Bulgarije. Omdat hij nog steeds in shock verkeerde voerde zijn vrouw Donka meestal het woord.

Zij legde uit dat het koppel werkloos was, in de schulden zat en grote moeite had om genoeg eten op tafel te krijgen voor hun kinderen. Twee weken voor mijn bezoek trok Georgi zich ineens terug in de slaapkamer van hun appartement in de industriestad Dimitrovgrad. Toen hij de slaapkamer weer uitkwam was hij gedrenkt in benzine en was hij ervan overtuigd dat de maffia voor de deur stond om zijn schulden te innen en hem te vermoorden. Ten overstaan van zijn gezin gebruikte hij zijn aansteker, waarna de vlammen van zijn lijf sloegen.

Donka dook op hem om hem te doven en zijn zus gooide water op hen. Hij overleefde het, maar zijn vrouw liep derdegraads brandwonden op haar armen op. “Hij was depressief,” zei ze. “Hij wist niet hoe hij de wereld duidelijk kon maken hoe arm we waren. Daarom deed hij zoiets afschuwelijks.”

Georgi is niet de enige. In de afgelopen zes maanden heeft er een hele reeks zelfverbrandingen in Bulgarije plaatsgevonden. Alleen al in februari en maart pleegden zes Bulgaren zelfmoord door zelfverbranding en minstens tien anderen volgden in de afgelopen zes maanden. Dat is meer dan in elk ander land ter wereld, op China na, waar suïcidale Tibetaans-boeddhistische monniken deze tactiek gebruiken om tegen hun onderdrukking te protesteren.

Een gedenkteken voor Plamen Goranov, buiten het stadhuis van Varna, waar deze kunstenaar zichzelf op 20 februari 2013 in brand stak.

Volgens sommigen was de inspirator van dit alles de 36-jarige fotograaf Plamen Goranov. Hij stak zichzelf op 20 februari in brand voor het stadhuis van Varna, een vakantieoord aan de Zwarte Zee. Volgens onderzoeksjournalisten wordt de handel in Varna beheerst door een zakengroep die TIM heet. In een door Wikileaks gelekt diplomatiek document uit 2005 beschuldigde de voormalige Amerikaanse ambassadeur van Bulgarije, James Pardew, die groep van prostitutie en afpersing. TIM was volgens Pardew een rijzende ster aan het firmament van de georganiseerde misdaad in Bulgarije. Plamen stak zichzelf in brand om te protesteren tegen de vermeende relatie tussen TIM en de burgemeester van Varna, Kiril “Kiro” Yordanov. Voor hij zich in vlammen hulde zette hij een bordje neer waarop hij eiste dat Kiro en het gehele stadsbestuur die middag nog moesten aftreden.

Toen Plamen twaalf dagen later stierf, kreeg hij zijn wens: in iedere grote Bulgaarse stad werden herdenkingen en waken voor hem gehouden. Onder druk van zijn eigen politieke partij trad Yordanov toen af. Door het succes van die actie ontstonden in het hele land protesten tegen corruptie. Tegen het einde van februari waren die protesten zo groot geworden dat zelfs de premier Boiko Borisov, een vermeend voormalig amfetaminesmokkelaar, moest aftreden. Zijn vervanger was de socialist Plamen Oresharski. Die stelde toen Delyan Peevski aan om het overheidsapparaat voor nationale veiligheid te besturen, maar Peevski is een door velen gehate en vermeend corrupte mediamagnaat. Dankzij een nieuwe uitbarsting van protesten werd ook Peevski gedwongen om af te treden.

LINKS: Nadat hij uit zijn coma ontwaakte in een ziekenhuis in Sofia nam Dimitar Dimitrov een selfie met zijn telefoon. “Ik liet mijn telefoon vijf keer vallen voor ik de foto kon maken,” zei hij. “Ik zag eruit als Quasimodo.” RECHTS: Een demonstrant bij een van de nachtelijke protesten in Sofia, waarbij wordt opgeroepen tot het aftreden van de huidige premier Plamen Oresharski.

Toen ik in juni de hoofdstad Sofia bezocht, gingen iedere nacht duizenden mensen de straat op. De demonstranten hadden inmiddels hun wensenpakket wat uitgebreid, en eisten het aftreden van premier Oresharski. Plamen werd toen de “Bulgaarse Jan Palach” genoemd, wat een shoutout was naar de man die in 1969 met zijn zelfverbranding bijdroeg aan het in elkaar storten van het Sovjet-regime in Tsjechoslowakije.

Het blijft te bezien of de afgelopen zes maanden duiden op een Bulgaarse Lente of dat het een desastreuze uitspatting van nihilisme en wanhoop betrof. Hoe dan ook, een ding is helder: zelfverbrandingen zullen blijven voorkomen, en zijn een van de meest dubieuze erfenissen van Bulgarije’s poging om zichzelf om te vormen tot een land met minder corruptie en meer democratie. “De enige manier waarop we mensen zo ver kunnen krijgen dat ze naar ons luisteren en aandacht aan ons besteden is als we onszelf in brand steken.” Dat vertelde Dimitar Dimitrov, een overlever van zelfverbranding, aan me terwijl hij aan het herstellen was in een huisje op het platteland van Silistra.

In een land waar mensen na vijftig jaar communistisch bewind nog steeds worstelen met het omarmen van democratie, en waar het EU-lidmaatschap geen significante verbeteringen heeft gebracht op het gebied van armoede of transparantie van bestuur, blijft zelfverbranding een van de weinige beschikbare vormen van protest. “We vermoorden onszelf omdat er geen mogelijkheid is om op een betekenisvolle manier met het politieke systeem om te gaan,” zei Dimitri. “Maar met mij gebeurde iets geks—ik overleefde het. Ik overleefde zodat ik het verhaal kan vertellen.”

Dimitar Dimitrov bij het huisje van zijn vrouw in het afgelegen dorp Silistra, vier maanden na zijn zelfverbranding.

VICE: Beschrijft u wat er op 13 maart met u gebeurde, de dag waarop u zichzelf in brand stak.

Dimitar Dimitrov: Die dag begon 23 jaar geleden [een verwijzing naar de val van de communistische regering in 1989]. Onze regering—eerst de communisten en vervolgens de ‘democratische’ politici—zijn altijd aan de oligarchen verbonden geweest, aan de criminele wereld, aan incompetente mensen. Tijdens het communistische regime moest ik om vijf uur ’s ochtends opstaan om in de rij te staan voor brood en melk voor mijn kind. Onder de huidige regering was ik smid totdat mijn zaak over de kop ging. Het werk waarmee ik mijn gezin onderhield verdween. Vervolgens werd elektriciteit onbetaalbaar. Onder het communisme hadden we geld, maar was er niks te koop. Nu is alles te koop, maar hebben we geen geld. Het is een voortdurende recessie, en ik had er uiteindelijk genoeg van.

Wat was de druppel?

Ik had het de dag ervoor besloten. De premier [Boiko Borisov] had zojuist zijn functie neergelegd en er werden nieuwe verkiezingen aangekondigd, maar ik was alles spuugzat. Daarom besloot ik mezelf te doden voor het gebouw van de president. Ik stond vroeg op en dronk koffie met mijn vrouw. Mijn besluit stond vast, maar ik vertelde haar niets. Ik was stil. Daarna ging ik naar de winkel voor een biertje. Dat biertje dronk ik op met mijn buren. Ik ging naar een benzinestation en tankte wat benzine in een lege wodkafles. Ik nam de trein naar het centrum en toen ik daar aankwam liep ik een tijdje rond. Het was ongeveer tien uur ’s ochtends, maar ik bleef tot half twee wandelen. In mijn eentje dronk ik toen nog een biertje in een bar die ik niet kende. Ik heb een dochter, en ik dacht veel aan haar. Het is niet dat ze zo’n verschrikkelijk leven heeft, maar ik wil dat ze hetzelfde leven kan hebben als Amerikaanse meisjes. Ik dacht dat ze beter geen vader meer kon hebben als dat betekende dat ze een beter leven kon krijgen. Een mens kan niet in een voortdurende recessie leven.

Tenslotte stond ik voor het gebouw van de president. Ik nam mijn fles benzine en goot het over mijn hoofd en borstkas. Ik ontstak de aansteker. Ik heb mijn hele leven met vuur gewerkt [als smid], maar de vuurbal die ontstond was erg groot en ik werd bang. Ik schreeuwde van pijn. Het verbaasde me dat het meteen pijn deed. Heb je jezelf ooit gebrand met een druppel olie uit een gloeiende pan? Het was alsof ik in die pan was. Mijn hoofd, gezicht, schouders, handen, alles.

Toen hoorde ik mensen schreeuwen, “Hij heeft zichzelf in brand gezet!” De beveiligingsmannen renden onmiddellijk met brandblussers op me af om te proberen me te blussen. Er hadden zich in die periode al zoveel zelfmoorden voorgedaan dat ze voorbereid waren. En zo kwam het dat ze me op tijd doofden. Ik verloor op een zeker moment het bewustzijn en werd toen wakker in het ziekenhuis. Ik heb het overleefd omdat die beveiligingsmannen zo snel reageerden en omdat het ziekenhuis zo dichtbij was, maar ik herinner me niks van dat alles. Ik lag een week in coma.

Toen ik bijkwam zag ik er verschrikkelijk uit. Ik nam een foto van mezelf met mijn mobiele telefoon. Die viel vijf keer uit mijn handen voor ik een fatsoenlijke foto kon maken. Je kon de botten door mijn armen heen zien. Ik had geen huid. Ik had geen lippen. Ik zag er grotesk uit, als Quasimodo. Toen ik de foto zag dacht ik dat ik op mezelf in een of ander afgelegen dorp zou moeten gaan wonen. Ik leek wel een vampier. Ik dacht niet dat ik beter zou worden.

Maar toen ik in het Pirogov Ziekenhuis lag kwam de minister van gezondheid dagelijks langs. De zusters vertelden me dat ik onder supervisie van de president stond. Dat betekende dat ik moest overleven – al hadden ze me naar New York moeten vliegen. Ik moest overleven, want een dode voor het presidentsgebouw is slecht nieuws. Ik had het recht niet om te sterven. Daarom overleefde ik het.

Nadien sloot de regering mijn persoonlijke website af, verwijderden ze mijn profielen op social media—Facebook, alles. Ik word als ‘gevaarlijk’ gekenmerkt, en ze zijn bang dat ik anderen zal aanzetten tot soortgelijke acties.

Waarom koos je voor vuur, en niet, bijvoorbeeld, een kogel?

Ik wilde niet simpelweg zelfmoord plegen. We hebben zoveel protesten gehad—we hebben ze trouwens nog steeds—en nog gebeurt er niks. Er verandert niks. Ik wilde niets van de Bulgaarse politici. Ik had gehoopt dat de wereld, mensen zoals jij, met een scherper oog naar ons land zouden kijken. Toen Plamen Goranov zelfmoord pleegde, zette hij door middel van zijn zelfverbranding de burgemeester van Varna af. Met mijn vlammen wilde ik het complete systeem ontwrichten.