Duitse activisten trollen rechts-extremistische groeperingen

De vluchtelingencrisis heeft Duitsland hard geraakt. Het land stelde zich open voor de grote stroom asielzoekers en ontwikkelde een relatief hartelijk doch vrij inconsequent beleid voor de anderhalf miljoen mensen die het land dit jaar verwachtte te moeten opvangen. In het begin, toen de toestroomvan migranten op gang kwam, behandelde Duitsland de vluchtelingen het beste van alle Europese lidstaten, op zowel administratief als op lokaal niveau. Duitse burgers gaven welkomstfeestjes en stonden klaar met"free hugs"-borden. Maar rechtse politici enandere Europese landen zetten bondskanselier Angela Merkel onder druk om asielzoekers af te wijzen.

Duitse activisten hebben zich verzameld in pro- en anti-vluchtelingenbewegingen. Sommige inwoners hebben websites opgezet die fungeren als een soort Airbnb voor vluchtelingen en hebben liefdadigheidsbijeenkomsten georganiseerd, terwijl de rechtse aanhang landelijk demonstraties voert tegen Merkels liberale immigratiepolitiek. Bij een uit de hand gelopen anti-vluchtelingendemonstratie in Heidenau raakten 31 politieagenten gewond. De rel ontstond een dag nadat Merkel de Dublin-conventie had geschorst voor Syrische vluchtelingen, het verdrag dat regelt welke Europese lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielverzoek. Pegida (Patriottische Europeanen tegen de Islamisering van het Avondland/Europa) trok in oktober duizenden mensen naar demonstraties in Chemnitz en Dresden. De Duits-Turkse schrijver Akif Pirinçci was er ook, en vertelde de menigte dat het jammer was dat de concentratiekampen niet meer actief zijn. De recente aanvallen in Parijs versterken deze xenofobe en islamofobe uitdrukkingen in Europa. Na de Tweede Wereldoorlog waren de dingen anders. Het neonazisme werd weggedrukt, nadat Duitsland denazificatiewetten aannam. Deze wetten waren bedoeld om te voorkomen dat er nieuwe nazibewegingen zouden opkomen. De Hitlergroet en het gebruik van de swastika werden verboden, evenals de Volksverhetzung, haatdragende speeches en geweldadigheid tegen bepaalde groepen. Maar de afgelopen jaren zijn rechtse anti-vluchtelingensentimenten prominenter zichtbaar dankzij de opkomst van Pegida, en een groeiend aantal anti-immigrantenposts op social media, wat sommigen zien als inbreuk op de denazificatiewetten. Deze haatdragende uitingen, zowel online als IRL, hebben verdedigers van immigranten geïnspireerd tot het verzinnen van slimme manieren om rechtse haatzaaiende taal te ontmoedigen. De afgelopen paar jaar zijn er inspanningen geweest die de acties van rechts-extremisten omtoverden in liefdadigheid voor linkse doeleinden. In 2014 begon het Centrum voor Democratische Cultuur in Duitsland (ZDK Deutschland) een actie met de naam Rechts Gegen Rechts (of Nazi's Tegen Nazi's), "de meest onvrijwillige liefdadigheid in Duitsland." Deze campagne transformeerde een jaarlijkse neonazidemonstratie in een sponsorloop om geld op te halen voor EXIT Deutschland, een organisatie die neonazi's helpt om hun extreemrechtse groeperingen te verlaten en hulp biedt aan vluchtelingen. Sommige van die voormalige neonazi's werken nu voor EXIT Deutschland, onder andere voor Nazi's Tegen Nazi's, dat geld ophaalt door de lokale bevolking te vragen om tien euro te doneren voor elke meter die de neonazi's lopen tijdens demonstraties

"Onze hoofddoelen zijn geld verzamelen voor EXIT Deutschland en het stoppen van neonazi's," legt ZDKs Fabian Wichmann uit aan VICE over te telefoon. "De neonazi's zijn nog niet gestopt, maar we hebben wel geld verzameld voor EXIT Deutschland, dus een van onze doelen is al bereikt." In 2015 is de campagne Nazi's Tegen Nazi's gegroeid met twee Duitse steden, Bad Nenndorf en Remagen, waar volgens Wichmann de hoeveelheid bezoekers van jaarlijkse rechtse bijeenkomsten met de helft is gedaald. "Vorig jaar kwamen er meer dan tweehonderd mensen naar Remagen om te demonstreren," vertelde hij. "Dit jaar zijn we met Nazi's Tegen Nazi's begonnen, en kwamen er nog maar honderd of honderdtwintig mensen opdagen. Ik weet niet of de campagne de reden van de daling is, maar we weten dat de neonazi's zich bewust zijn van onze acties, ze bespreken ze en denken na over hoe ze ermee om moeten gaan. Ik denk dat ze geen idee hebben hoe ze de strijd kunnen aangaan met onze acties. Misschien is het te optimistisch, maar het zou best kunnen zijn dat een aantal demonstranten niet is komen opdagen vanwege ons. Ik hoop het. De vluchtelingensituatie en de stijging van islamofobie heeft een nieuwe golf van linkse groeperingen geïnspireerd om rechtsextremisten te trollen op internet. Deze campagnes hebben meestal meer te maken met vechten tegen anti-immigranten, in plaats van het voor de vluchtelingen zelf op te nemen. Actiegroepen verspreid over heel Europa zijn bezig met islamofobie op het internet aan te pakken, maar het digitale gevecht wordt gezien als essentieel voor linkse Duitsers die geloven dat haatzaaien kan leiden tot acties. "Soms sturen we [online] haatberichten door naar de politie omdat ze gewelddadig of gevaarlijk zijn," legt Whichmann uit. "Maar dat is niet ons belangrijkste doel. Ons hoofddoel is het verbannen van haat." Terwijl Nazi's Tegen Nazi's haar campagne uitbreidt naar nieuwe steden, breidt ZDK haar trollproject uit van extremistische wandeloptochten tot het bestrijden van xenofobie op het internet met een tak die Hass Hilft (haat helpt) heet. De onderneming is opgestart met behulp van sponsors, waaronder grote Duitse mediabedrijven zoals Sky TV Deutschland en het radiostation BigFM, die één euro per xenofobe, racistische of intolerante opmerking doneert. En dus zijn "de haters en trolls tegen hun eigen doel aan het doneren," legt de website uit, die nu ook geld van burgers accepteert. Deze campagne is eigenlijk gewoon online trollen. "We zijn veel krachtiger met (corporate) partners," vertelde Wichmann. "Donaties zijn een ding; het andere is het afgeven van een signaal dat zegt: er is haat op het internet en we moeten er iets tegen doen. Met partners als Sky of BigFM zullen meer mensen erover nadenken."

De Duitse overheid heeft Facebook onder druk gezet om het werk dat Hass Hilft doet over te nemen. In september riep Heiko Maas, de Duitse Minister van Justitie, Facebook op om beledigende comments te monitoren en automatisch te censureren, vooral comments die xenofoob waren, in overeenstemming met de beperkte vrijheid van meningsuiting in het land. Een paar weken later ving een microphone stukjes van een gesprek op tussen Merkel en Facebook CEO Mark Zuckerberg, waarin te horen was hoe de bondskanselier vroeg of de website "bezig was"met de taak, en Zuckerberg verzekerde haar ervan dat dat het geval was. Het is interessant dat de Duitse overheid een Amerikaans techbedrijf vraagt om uitspraken van de bevolking te reguleren. Of een algoritme doorheeft of iets een haatdragende opmerking is of gewoon sarcasme, is nog maar de vraag. Zeker ook omdat Facebook al kritiek kreeg in Duitsland omdat het eerder geneigd was een foto met ontblote tepels en eenhaatzaaiende boodschap te verwijderen vanwege de naakte tepel dan vanwege de haatdragende boodschap. Tot nu toe heeft Facebook de anti-extremistische beweging geholpen door samen te werken met de non profitorganisatie FSM (een organisatie die online media monitort), om zo op te treden tegen haatzaaiende posts die de vrijheid van meningsuiting in Duitsland schenden. Op 12 november deed de politie in Berlijn en Brandenburg invallen in de huizen van tien mensen die verdacht werden van het publiceren van beledigende en provocerende beelden en posts, waaronder hakenkruizen en comments over het weigeren van vluchtelingen. Er werden computers en smartphones geconfisqueerd als bewijsmateriaal. De overtreders staat een boete of gevangenisstraf te wachten voor het gebruik van rechts-extremistische propaganda met als doel anderen te beïnvloeden om vluchtelingen te haten, en de strafmaat hangt af van het juridische verschil tussen het uiten van een negatieve mening en het uiten van een mening op een manier die anderen ervan overtuigt die mening over te nemen. Je zou kunnen zeggen dat lasteraars het zwijgen opleggen een twijfelachtige strategie is ten opzichte van het direct steunen van vluchtelingen, maar voor veel mensen in Duitsland zijn haatdragende uitingen op internet net zo gevaarlijk als marcherende neonazi's op straat. Anti-vluchtelingenmemes zijn misschien minder invloedrijk dan politieke acties die immigranten met geweld verwijderen uit Duitsland, maar zolang er meer vluchtelingen het land binnenkomen, en de xenofobie toeneemt, zullen linkse activisten de rechtsextremisten op elk vlak blijven bevechten.