De NPO wil zijn white privilege opzij zetten met een uurtje zwarte radio

Gisteren verstuurde NPO Radio 1 een persbericht waarin de zender aankondigde dat ze vandaag om 18:00 uur 'een bijzondere uitdaging' aan zullen gaan. De lelieblanke redactie van radioprogramma Dit Is De Dag durfde het namelijk aan om eenmalig een uurtje 'de touwtjes uit handen' te geven en een zwarte gastredactie achter de knoppen te laten zitten. Voor de gelegenheid heeft het programma vanavond ook een andere titel: Dit Is De Dag Op Zwart. "Even een dagje m'n witte privileges opzij," twitterde presentator Renze Klamer.

Die aankondiging schoot veel mensen in het verkeerde keelgat. Hoewel het de bedoeling is van de programmamakers om aandacht te vragen voor de hardnekkige witheid van Hilversum en de NPO, is de aanpak van Dit Is De Dag op z'n zachtst gezegd ongelukkig. Discrimineert de redactie van Dit Is De Dag niet net zo goed door aan te geven dat het bijzonder is dat een zwarte redactie een uurtje radio mag maken? Waarom is het een bijzondere uitdaging om een uitzending te maken met een professionele gastredacteur? Waarom hebben ze hier dan alsnog de blanke presentator bij nodig? En hoe zit het met die titel? De aankondiging deed nogal wat stof opwaaien, en riep bij ons ook een boel vragen op.

We belden even met Renze Klamer, de vaste presentator van Dit Is De Dag, om te vragen hoe en wat.

VICE: Hoi, Renze. Hoe gaat het?
Renze: Nou, het gaat wel. Ik heb het heel druk met de vele reacties. Dat deze uitzending reacties zou uitlokken hadden we wel verwacht, maar dat het zo heftig zou zijn zagen we niet aankomen. Ik ben daar trouwens wel blij mee, want het toont aan dat we een onderwerp aansnijden dat enorm leeft. Veel mensen zeggen: "Bevestigen jullie met deze aanpak het zwart-witdenken niet juist?" Ik zou persoonlijk liever zien dat het niets uitmaakt welke kleur je hebt, maar een uitzending die wordt gemaakt door alleen maar zwarte mensen is helaas niet gewoon. Sommige mensen hebben door dat het niet normaal is, maar voor sommige mensen is dat nieuw. Kijk maar naar de kerstpromo van NPO, daar zaten alleen maar blanke mensen in. Dat is geen bewuste keuze, de mensen die die promo gemaakt hebben, hebben daar gewoon geen moment bij stil gestaan.

Waarom noemen jullie het "een bijzondere uitdaging" om een uitzending te maken met een zwarte redactie?
Het is bijzonder omdat dit nu niet gebeurt bij de NPO. De radio is geen goede afspiegeling van de maatschappij: ook onze redactie is volledig blank. De uitdaging zit 'm erin dat Guilly Koster ons heeft uitgedaagd om dit programma te maken. Wij benaderden hem onlangs voor een ander onderwerp. Toen heeft hij het initiatief genomen voor deze uitzending. Hij heeft gezegd: laat de zwarte gemeenschap eens een uitzending maken. Wij zijn die uitdaging aangegaan, en we beseffen dat dat bijzonder is, hoewel ik zelf graag zou zien dat dat anders is.

Je zei op Twitter: "Ik zet een dagje mijn witte privilege opzij." Maar getuigt het niet juist enorm van white privilege om te kunnen zeggen: ik zet mijn privileges een dagje opzij?
Ja, dat klopt. Ik heb heel veel witte privileges. Eén van die privileges – dat ik samen met mijn redactie de onderwerpen voor in de uitzending bepaal – geef ik nu uit handen. Maar dat wil niet zeggen dat ik daarmee van mijn white privilege af ben.

Waarom wordt het programma nog steeds door een blanke presentator gepresenteerd?
Dat heeft vooral een praktische aard. Het idee is op een korte termijn ontstaan, en we moesten op zoek naar een invulling. We wilden niet de usual suspects zoals Humberto Tan of Sylvana Simons in de uitzending, en konden op deze korte termijn geen zwarte presentator vinden met genoeg ervaring om deze uitzending te leiden. Het was beter geweest als we zo'n presentator wel hadden gevonden, maar dat is niet gelukt. Maar het gegeven dat het programma door mij gepresenteerd wordt is geen inhoudelijke keuze.

Waarom wordt er zo gehamerd op de afkomst van je mede-presentatrice Handan Aydin, een "Turks-Nederlandse, werkzaam in het zwartste stadsdeel van Nederland"?
Ik denk dat dat goed is voor de geloofwaardigheid van het programma. We maken een programma met een bepaald thema, en Handan sluit door haar afkomst en werkzaamheden op dat thema aan.

Wat gaan jullie vanavond doen, denk je dat het een heel andere uitzending wordt dan normaal?
Ik heb het vooral heel druk met het verwerken van alle reacties, en heb me nog niet heel erg bezig gehouden met het voorbereiden van de uitzending. Wat ik wel weet is dat Guilly het wilde hebben over een boekje van Harry van Bommel, met interviews met Surinamers. Daarin gebruikt Prem het woord 'neger', en daar gaan we het over hebben, omdat Guilly denkt dat dat een onderwerp is dat normaal gesproken niet op de NPO zou worden behandeld.

En morgen? Wordt de uitzending dan weer gewoon door de volledig blanke redactie gemaakt?
Helaas wel. Ik zou het liever anders zien, maar mijn macht gaat niet zo ver dat ik mensen kan aannemen. Wat ik wel kan doen is een programma maken om deze kwestie aan de kaak te stellen.

In het persbericht wordt ook gesproken van een 'kritische lofzang'. Dat lijkt me nogal een contradictio in terminis. Wat is een kritische lofzang precies?
Dat zou je aan Guilly moeten vragen. Volgens mij bedoelt hij: je kan een programma met deze thematiek maken en daarin heel erg benadrukken wat niet goed gaat. Je krijgt dan al snel beschuldigingen van slachtoffergedrag. Hij wil juist op een positieve manier laten zien welke talenten zwarte mensen hebben, dat zij net zo goed kunnen meedraaien.

Dat geloof ik ook. Maar waarom is jullie redactie dan toch helemaal wit?
Die vraag wordt inderdaad te weinig gesteld. Wij hebben ons daar door onder meer Guilly bewust van laten maken. We beseffen dat dat niet klopt. We hopen dat we met deze uitzending de mensen die de touwtjes in handen hebben dat ook gaan inzien.

Bedankt, Renze. De uitzending is vanaf 18:00 live te volgen via radio1.nl