We spraken met een sjamaan uit Peru over de opkomst van ayahuascatoerisme

We hebben zo langzamerhand allemaal wel van ayahuasca gehoord. De hallucinogene medicinale plant die door inheemse stammen in Centraal-Amerika wordt gebruikt, is een krachtig geneesmiddel en/of een kruid dat je helemaal gek maakt en waarvan je enorm moet kotsen. Nu duizenden buitenstaanders dit hebben ontdekt, is de oude traditie in een soort van thuiswerkbranche veranderd, waarin een hoop opportunistische prutsers actief zijn.

Ik sprak in Peru met Victor Cauper Gonzales, een 55-jarige sjamaan uit Pucallpa, die in zijn regio bekendstaat om het genezen van gecompliceerde ziektes. Hij heeft een feilloos arbeidsethos en zou niemand behandelen die geen serieus gezondheidsprobleem heeft. We spraken over de zeven jaar die hij zwervend in de jungle doorbracht voordat hij sjamaan werd, de gevaren van kwakzalverij en hoe het toenemende ayahuascatoerisme zijn woonplaats heeft beïnvloed.

VICE: Hoi Victor, kun je me vertellen hoe je het sjamanisme bent ingerold?
Victor Cauper Gonzales: Ik besloot 36 jaar geleden om sjamaan te worden, toen ik nog op de universiteit studeerde voor basisschooldocent. Ik kom uit een familie waarin de sjamanismetraditie een belangrijke plek inneemt: mijn grootvader was een bekende sjamaan en leerde me veel dingen. Hij nam ayahuasca en reisde dan naar veel verschillende plekken en planeten. Hij deelde de inzichten die hij op die plekken opdeed met me.

Dus je trad in je opa's voetsporen?
Ondanks mijn opvoeding, koos ik in eerste instantie voor het onderwijs en ging ik naar de universiteit. Maar ik was daar niet op mijn plek en ik wist dat het mijn roeping was om onze familietraditie voort te zetten, dus stopte ik met m'n studie en ging ik in m'n eentje de jungle in, waar ik zeven jaar heb geleefd. Ik had geen geld, niets. Ik heb in de jungle overleefd zoals onze voorouders, door planten te eten en te vissen. Na zeven jaar wist ik dat ik er klaar voor was om sjamaan te worden en anderen te genezen.

Is er iemand die je heeft geleerd hoe dat moet?
Nee. Een goede leermeester die je begeleidt is belangrijk, maar om sjamaan te zijn moet je over intuïtie en geduld beschikken. Je moet in staat zijn om contact te leggen met planten. Het is iets wat je zelf moet leren. Dat komt geleidelijk. Maar als je er geen aanleg voor hebt kan een leermeester je ook niet helpen.

Hoe was jouw eerste ervaring met ayahuasca?
Ik volgde een strikt dieet in de jungle. Ik moest alle medicinale planten ontdekken en op eigen houtje overleven. Een ayahuascadieet houdt in dat je geen suiker, zout of alcohol mag consumeren en dat je seks moet vermijden, dus wijdde ik me helemaal aan de klassieke wijsheid die mijn voorouders aan me hebben doorgegeven. Die zeven jaren waren mijn voorbereidingsproces – ik heb toen geen ayahuasca genomen.

Toen ik er eindelijk klaar voor was, was het 't wachten zeker waard. Het was geweldig. Ik had mijn lichaam en geest zo lang getraind dat ik meteen in staat was om naar verschillende tijden en dimensies te reizen tijdens mijn eerste ayahuasca-ervaring. Ik had contact met de geest van mijn grootvader en sprak ook met de geest van planten. Sindsdien is ayahuasca een belangrijk onderdeel van mijn leven geworden.

Er gaan nu massaal buitenlanders op 'ayahuascavakantie' in Peru, en soms gebruiken ze het zonder enige voorbereiding. Wat vind jij daarvan?
Dat is heel gevaarlijk. Er zijn serieuze reizigers die de positieve effecten op de gezondheid van dit medicijn kennen, maar er zijn ook een hoop buitenlanders die ayahuasca als een interessant tripmiddeltje zien. Maar als je niet voorbereid bent, het dieet niet volgt en niet weet wat je aan het doen bent, dan krijg je de voordelen van ayahuasca niet mee. Daarom zijn er een hoop mensen die er slechte ervaringen mee hebben.

Het is een wijdverspreide misvatting dat ayahuasca een drug is – ayahuasca is een sterk medicijn dat op een verantwoorde manier genomen moet worden. Het kan een hoop ziektes verhelpen. Maar het is geen snelle oplossing. Het moet een geleidelijk en weloverwogen proces zijn. De meeste mensen die ik heb behandeld hebben gedurende een periode een heleboel ayahuasca genomen om beter te worden. Maar de meesten hebben daar geen geduld voor. Ze willen op vakantie gaan en weer beter worden. Maar geduld is de kern van ayahuasca. Wat is er veranderd sinds je met sjamanisme begon?
Tegenwoordig is het een industrie. Westerse mensen beseffen dat er geld aan te verdienen is. Een hoop retraitecentra worden door westerlingen gerund. Dit is een beetje hetzelfde als de illegale mijnen. Ze komen om onze klassieke wijsheden te stelen en ze met winst door te verkopen.

Toen ik met ayahuasca begon draaide het allemaal om het genezen van mensen. Het draaide om het diagnosticeren van de ziekte en mensen beter te maken. Maar nu zijn er bedrijven die het hebben gecommercialiseerd en de hele ayahuascacultuur hebben bedorven. En nog erger, er zijn zelfs cursussen om sjamaan te worden. Mensen schrijven zich in, volgen een paar workshops en krijgen dan wellicht een of ander diploma en noemen zich vervolgens sjamaan. Daarna gaan ze mensen behandelen. Dat is extreem gevaarlijk. Je kunt niet in twee weken even een sjamaan worden. Kun je je voorstellen dat een arts iemand opereert zonder dat hij de over de juiste kennis en middelen beschikt?

Ik snap het. Wat motiveert jou om dit ondanks de veranderingen te blijven doen?
Het is een heel dankbaar beroep. Soms heb ik patiënten die alle hoop al hebben verloren. Moderne medicijnen kunnen hen niet genezen, dus komen ze naar mij. Ik heb mensen met kanker, aids, diabetes, tumoren, buikproblemen en allerlei andere aandoeningen geholpen. Met de meesten blijf ik contact houden, ze houden me op de hoogte van hoe het gaat. Hun families bellen me om me te bedanken; dat geeft een geweldig gevoel.

Wat voor mensen komen naar je toe voor behandeling?
Eerst had ik alleen maar patiënten uit de regio. Maar in de laatste drie jaar komen er ook buitenlanders naar me toe. Ik heb geen website of zo, dus ik zou niet weten hoe deze mensen uit China of Tsjechië me vinden. Het is vast via-via.

Zijn er ook mensen die je niet zou behandelen?
Ik behandel alleen mensen met serieuze aandoeningen. Ik behandel geen mensen die komen omdat ze op zoek zijn naar avontuur. Ik kan dat onderscheid makkelijk maken. Als ik mijn planten raadpleeg, vertellen ze me wie wel ayahuasca nodig heeft en wie niet.

Ik zou jou bijvoorbeeld niet behandelen. De geest uit de plant vertelt me dat je geen lichamelijke problemen hebt. Je bent alleen een beetje in de war en hebt wat emotionele problemen – maar niets ernstigs. Jij hebt geen ayahuasca nodig.

Nou, ja, welke twintiger is niet in de war en heeft geen emotionele problemen?
Precies. Je kunt geen plant dwingen om tot bloei te komen. Hij bloeit uit wanneer hij daar klaar voor is. Ayahuasca zal geen tien jaar aan volwassenheid bezorgen. Je moet dingen ervaren en zelf dingen in het leven leren. Dankjewel Victor.