We vroegen geneeskundestudenten hoe ze omgaan met de dood

De dood is één van de grootste onvermijdelijke mysteries waar een mens mee te maken krijgt. Maar hoe filosofisch je er ook van kan worden, toen kort na elkaar allebei mijn oma's overleden had ik het er wel een beetje mee gehad. Ik omring me liever met mensen die in leven zijn.

Een goede vriendin van me is geneeskundestudent, en die ontkomt wat moeilijker aan de dood. Ze moet op regelmatige basis in dode lichamen snijden, poeren, en er onderdelen uithalen. Ik sprak haar en een paar van haar studiegenoten over hoe ze omgaan met dode lichamen op de snijtafel, en patiënten die ineens overlijden.

Ik weet nu in ieder geval zeker dat ik mijn lichaam nooit aan de wetenschap zal afstaan, hoe nobel dat ook mag zijn.

"Ik kan me het eerste moment dat we op een lichaam – lijk of kadaver zeggen is streng verboden – gingen oefenen nog goed herinneren. Het voelt vreemd om een zaal in te lopen waar twaalf stalen onderzoekstafels staan, en je weet dat er onder elk doek een persoon ligt. In het begin ging ik heel voorzichtig te werk, alsof ik het lichaam geen pijn wilde doen. Toen ik later vet aan het wegsnijden was, besefte ik dat het een object was geworden voor me. Ik stond flink te snijden en met mijn handen te voelen of ik de juiste spier te pakken had. De enige keer dat ik wel even vreemd opkeek was toen er in de schouder van iemand werd gesneden die al vrij lang in de formaldehyde had gelegen. Er droop een gele substantie uit, een soort vloeibaar vet. Het was een smerig gezicht en het stonk."

"De dood is iets wat ik nooit zal begrijpen, en ik vind het eigenlijk zonde dat iemand doodgaat; een verlies van talent, geluk en liefde. Het is wel gek dat deze visie totaal los staat van wat ik meemaak in het ziekenhuis. Ik ben er weleens bij geweest dat een patiënt overleed, en ik schrok ervan hoe weinig dat met mij deed. Misschien weet ik te goed wat er met je gebeurt als je je lichaam doneert aan de wetenschap. Ik zou het nooit doen. Ik wil dat mijn geliefden me later kunnen 'opzoeken'. Het verbaast me dat het doneren van je lichaam aan de wetenschap op het moment zo populair is dat er een stop op is gezet."

— Bastiaan, derdejaars in Rotterdam

"Aan het begin van het jaar krijg je vaak een intact lichaam, en aan het einde van het jaar heb je daar ongeveer alle ingewanden uitgesneden. Maar als zo'n lichaam eenmaal voor je ligt, voelt het niet alsof je in een mens aan het snijden bent. De dood is voor mij een soort eeuwige slaap zonder dromen – echt emotioneel is het dus ook niet."

"Horrorverhalen zijn er genoeg. Iemand sneed een keer het darmpakket uit een lichaam, maakte er vervolgens een lasso van en ging ermee boven zijn hoofd zwaaien. Met darmen kan je sowieso veel ranzige dingen doen. Als je de dunne darm eruit snijdt, bind je eerst twee touwtjes om de darm en snijd je daartussen, om te voorkomen dat de darminhoud er uitstroomt. Ik heb weleens gehoord dat de ene student die touwtjes moest vastknopen en een ander moest snijden. Die eerste student had de touwtjes naar elkaar toe geschoven zodat de druk flink werd verhoogd. Toen de andere student er vervolgens het mes inzette barstte de darm open en spoot alle inhoud over haar heen. Ook zou er ooit iemand 'AFCA' in het been van een lichaam hebben gekerfd. Maar ik weet niet wat er allemaal waar is van deze verhalen. Schijnbaar zijn al deze mensen van de studie afgetrapt."

_— Xander, onlangs bachelor behaald in Amsterdam_

"Het menselijk lichaam is voor mij een prachtige machine met allerlei elektrische signaaltjes die via de zenuwen worden aangestuurd. Ik zie de dood als iets waarbij de uitknop van die machine wordt ingedrukt. In de snijzaal ontkleden we het lichaam laagje voor laagje, maar er zijn ook lessen waarbij we met een beitel een gat in de schedel hakken of een oog uit een oogkas moeten poppen. Een andere les ben ik weer met een rietje longen aan het opblazen. Tuurlijk is het de eerste keer wennen, maar gek genoeg komen er weinig emoties bij kijken. Wat ik wel echt heftig vind zijn misvormde pasgeboren baby'tjes die overleden zijn, die hebben soms de gruwelijkste afwijkingen. Dat zijn beelden die op mijn netvlies gebrand staan. Het is anders als er een bejaarde man die een lang leven heeft geleid op je snijtafel ligt."

"Je bent en blijft een student die soms een avondje voor een snijzaalpracticum iets te flink heeft staan tappen in de kroeg. Ik heb tijdens de klassikale uitleg weleens een sprintje moeten trekken naar de wc. De brakheid in combinatie met de geur van de lichamen – formaline heeft een hele sterke geur en prikt in je ogen, waardoor je soms bijna huilend boven een lichaam hangt – bleek een slechte combinatie te zijn. Wat ook opvallend is, is dat er nog altijd veel lichaamshaar op de lichamen zit, ook schaamhaar bijvoorbeeld."

_— Sarah, derdejaars in Utrecht_

"Ik vond de eerste keer in de snijzaal vet. Ik ben gefascineerd door het menselijk lichaam en vind het leuk om te leren wat voor dingen er fout kunnen gaan, en hoe je ze weer kunt oplossen. Je hebt soms ook halve lichamen voor je liggen, waarbij je een half bekken van een man ziet met een doorgesneden penis. Nu heb ik daar vrij weinig problemen mee, maar mijn mannelijke medestudenten keken toch met een behoorlijk zuur gezicht naar de halve penis, en durfden hem voor geen goud aan te raken."

_— Noa, derdejaars in Nijmegen_

"Ik had snijzaalpracticum om negen uur, en het was de eerste keer dat ik een lijk zou zien. Het practicum ging om alle buikorganen. Ik ben geen ochtendmens en ik kwam te laat de snijzaal binnen rennen zonder te hebben ontbeten. Toen ik om me heen keek zag ik dat iedereen met zijn handen de organen uit de buik aan het halen was. Dat was even slikken. Ik ben gaan zitten en heb niks meer gedaan – het was een vrij heftige eerste ervaring dus. Het verschilt per les wat je bekijkt en wat er dus voor je ligt. Moet je oefenen op een hoofd, dan krijg je alleen een hoofd dat doormidden is gesneden."

_— Josje, derdejaars in Utrecht_

"Wat er na de dood is, is voor mij een onderwerp waar ik niet over wil nadenken. Dat is ook niet veranderd door mijn studie. Mannen lijken wel iets nuchterder tegen alles aan te kijken dan vrouwen. Vrouwen zeggen dan: "O, deze man heeft gewoon kinderen en een vrouw gehad." In de eerste instantie was ik ook niet echt onder de indruk van het idee dat we zouden gaan snijden in mensen. Maar als je die lijkzakken ziet liggen, slik je toch wel even. De eerste les hadden we een nogal fors persoon voor ons liggen. "Die is vast vaak naar de McDonald's geweest," zei ik. Toen werd de sfeer wel iets relaxter."

_— Michiel, tweedejaars in Utrecht_

"Hoe blij ik ook ben dat mensen zich opgeven als proefkonijn, ik ga dat zelf niet doen. Je hebt niet echt een begrafenis en je wordt meteen na je dood naar het ziekenhuis gebracht. Omdat je weet dat deze mensen er zelf voor hebben gekozen om hun lichaam beschikbaar te stellen aan de wetenschap, kan je je emoties wel beter loslaten. Al had ik daar in het begin wel meer moeite mee. De eerste keer liepen we met z'n allen de snijzaal in waar de lichamen nog afgedekt lagen, maar in mijn ooghoek zag ik het eerste groepje al voorzichtig het zeil eraf halen. Vanaf dat moment werd alles zwart voor m'n ogen: ik ging van mijn stokje. Maar eerlijk is eerlijk, het went."

_— Kiki, derdejaars in Leiden_