Ik zocht uit wat het betekent om goth te zijn in 2018

Als subcultuur is goth makkelijk te herkennen, maar lastig te definiëren. Vraag een willekeurige voorbijganger naar goth, en hij omschrijft misschien een dude in een gaashemd, schoenen met plateauzolen en een Slipknot-portemonnee. Vraag het aan je moeder, en ze komt misschien met een foto aanzetten van haarzelf in de jaren tachtig, met veel zwarte eyeliner en het kapsel van Siouxsie Sioux. Weer iemand anders denkt misschien meteen aan cybergoths met kleurige latex-kleding, chirurgenmaskertjes en van die neonkleurige tubes in het haar. Wat ik probeer te zeggen is dat, in tegenstelling tot de kleur zwart, er eindeloos veel soorten gothics zijn. Al die soorten vinden hun oorsprong in andere tijden en plekken, tot terug in 1967, toen iemand het woord gebruikte om The Doors te omschrijven.

Zelf denk ik bij het woord ‘goth’ aan mijn vrienden, rondhangen in oude kerken, muziek met zware synths, zelfgemaakte kleding en een interesse in spookachtige dingen. In tegenstelling tot de punkscene, waar ik mezelf mee identificeerde toen ik opgroeide, voelt goth minder boos en politiek geëngageerd, waardoor het mensen aanspreekt die wat meer in zichzelf gekeerd zijn, en wat meer gereserveerd zijn. Maar het gaat ook over geïnteresseerd zijn in de donkere kanten van het leven – en dan niet per se in de zin van ‘ik wil je bloed drinken’ (hoewel dat ook prima is) – maar meer in de zin van dat goths de dood zien als deel van het leven, en dat feit vieren met muziek, mode en flamboyance.

Voor buitenstaanders lijkt goth op een vreemde plek te staan in 2018. Trendwatchers vertellen ons dat subculturen passé zijn, academici claimen dat punk de laatste subcultuur was en het internet geeft je het idee dat jongeren alleen nog maar iets geven om memes en bitcoin. Met dat in gedachten: wat betekent het nog om goth te zijn? Is het op sterven na dood? Is het aan het evolueren? Is het gestagneerd? Om antwoorden op deze vragen te krijgen, reisde ik naar de 27e editie van Wave-Gotik Treffen Festival, dat wordt gezien als het grootste goth-festival ter wereld. Daar sliep, at en feestte ik met 20.000 goths die net als ik voor een lang weekend naar Leipzig waren gekomen.

Leipzig is een gezellig stadje, maar afgezien daarvan is het de ideale locatie voor een festival als Wave-Gotik Treffen. Het heeft een rijke geschiedenis van klassieke muziek (Bach, Mendelssohn en Wagner hebben er gewoond), verschillende kerken van verschillende architectonische bewegingen (waaronder gotisch) en een imposant monument voor de Slag bij Leipzig dat in het centrum van de stad staat. Laten we het erop houden dat er iets theatraals is aan deze plek. Dat oorlogsmonument staat toevallig ook dichtbij Südfriedhof, een bijzonder mooie begraafplaats, die dit weekend gek genoeg een populaire hangplek wordt, waardoor er een paar extra lijkwagens achteloos naast geparkeerd staan.

Misschien dat de inwoners van Leipzig ooit hun bedenkingen hadden bij de groep vampierachtigen die elk jaar door hun stad kwamen dwalen, maar tegenwoordig hebben ze de Wave-Gotik Treffen in hun kalender gezet. Veel van de hiervoor genoemde gebouwen zijn open voor speciale randprogramma’s van het festival, en als ik wat rondvraag, hoor ik oudere winkeliers dingen zeggen als “De goths zijn familie geworden!” en opmerkingen maken over dat ze naar patchoeli ruiken.

Wave-Gotik Treffen is meer dan een muziekfestival. Ja, er spelen bands – er staan meer dan 200 artiesten op de line-up, maar als je niet vuistdiep in de goth-wereld zit, ken je waarschijnlijk alleen The Jesus and Mary Chain – maar er is veel meer te doen dan naar optredens te kijken. Er zijn kraampjes waar je alles kunt kopen van maliënkolders tot flesjes met toverdrank, en lekkere hapjes, zoals inktzwarte softijsjes en een dodelijke hoeveelheid absint.

Als eten niet je ding is, kun je ook naar Heidnisches Dorf, een veldje naast de camping. Hier kunnen bezoekers naar vertellingen over Noorse mythologie luisteren en in een bad dobberen met andere goths. Het komt erop neer, zoals ik de komende dagen zal leren, dat Wave-Gotik Treffen niet per se draait om live-muziek, en ook niet echt om het eten of de activiteiten. Het gaat erom dat een community bij elkaar komt, van over de hele wereld. En dat je ook gewoon kunt genieten door het hele weekend op dezelfde plek te blijven zitten terwijl je het leven (of de dood) voorbij ziet gaan.

Maar wat betekent ‘goth’ in 2018? Aan dit festival te zien is het een subcultuur met zoveel verschillende kliekjes, dat hetgeen ze verbindt nogal vluchtig is, in plaats van gedefinieerd. “Ja, er is geen ‘juiste’ manier om goth te zijn,” zegt de dertigjarige Franziska, die hier voor de zesde keer is. “Je kan doen wat je wil, je kleden zoals je wil, zijn wie je wil zijn. Het verandert met de tijd, maar het is niet maar één ding. Het is muziek, het is een manier van leven. Het maakt niet uit hoe oud je bent, je kunt met alle generaties overweg.” Ik kan het daar alleen maar mee eens zijn. Goth blijft voortrollen, zonder te proberen om ‘cool’ te zijn, of ‘relevant’ te blijven. De rekbaarheid van het begrip zorgt ervoor dat het blijft bestaan.

Als ik vraag hoe het voelt om hier te zijn, hoor ik de meeste mensen dingen zeggen over ‘vrijheid’, ‘gemeenschap’ en ‘thuis’. Wat me het meest opvalt is dat goth niet veel te maken heeft met het aanbidden van Satan, gedeelde smart en kinderen opeten, maar wel met het radicale idee dat je kunt dragen wat je wilt en plezier kunt maken zonder neer te kijken op anderen. Dit festival biedt een plek voor mensen die in hun eigen stad misschien gezien worden als vreemd.

Als er iets is wat alle mensen die ik heb gesproken met elkaar verbindt – of ze nou steampunk zijn, batcave of cybergoth – is dat geen van hen zichzelf hoefde aan te passen om bij de subcultuur te horen. In plaats daarvan vonden ze een scene die uitdroeg wat ze al die tijd al voelden. Dat kan je natuurlijk over de meeste subculturen zeggen, maar waardoor goth opvalt is dat niemand zijn best doet om cooler te zijn dan anderen. Goth is een subcultuur zonder hiërarchie, zonder regels. Oké, de meeste goths zijn geïnteresseerd in ietwat macabere zaken en houden van duistere, dramatische dingen, maar wel op een manier die ervoor zorgt dat je de vrijheid hebt om te doen waar je zin in hebt.

Op de terugweg naar huis voelde ik me een beetje verdrietig. Ik moest weer terug naar mijn leven vol niet-goths en hun gebleekte jeans. Waar ik achter kwam, is dat goth in 2018 nog steeds hetzelfde is als altijd. Dat het er niet om gaat hoeveel schedels je outfit telt, maar over het vieren van creativiteit en zelfexpressie, in welke vorm dan ook. Omdat goth zo open en rekbaar is, heeft het de potentie om onsterfelijk te blijven.

Dit artikel verscheen eerder op Noisey Engeland