Blijf weg van die rare vaginale reinigingstechnieken

Ik blijf maar op getuigenissen stoten van mensen met wel heel bijzondere wastechnieken voor hun intieme zone: een schijfje citroen in je foef om geurtjes tegen te gaan (een beetje zoals die arbre magique in de auto van je ouwe), een paar druppels Dettol om je genitaliën te ontsmetten en over die die ellenlange lijst met grootmoeders’ tips om je vagina in topkwaliteit te houden, zullen we ook maar zwijgen. Maar waar komen al die idiote hygiënevoorschriften vandaan, wetende dat de vagina gewoon zichzelf reinigt? 

Om het antwoord op die vraag te achterhalen, pluisde ik wetenschappelijke literatuur uit, verzamelde ik getuigenissen en sprak ik met Zina Hamzaoui: klinisch seksuologe, vroedvrouw en auteur. 

Tijdens de Middeleeuwen ontwikkelde de zeepindustrie zich in Europa. Zeep was toen vooral een luxeproduct voor de rijken. Voor de middenklasse werden er in de steden openbare badhuizen gebouwd. Hélèna Collot, vroedvrouw en auteur van een studie over de intieme hygiëne van zwangere vrouwen (2012) legt uit dat de Kerk in de 18e eeuw haar veto uitsprak over deze baden, die werden beschouwd als plekken van verleiding en losbandigheid. De verspreiding van ziektes als syfilis en de pest, waren de mokerslag voor deze openbare baden. Men geloofde namelijk dat ziektes ons lichaam konden binnendringen via onze poriën, die zich verwijdden door het hete water. En dus liepen de badhuizen leeg. 

"Een goeie laag vuil op je huid was toen dé truc om jezelf te beschermen tegen het binnendringen van ziektes via de poriën," vertelt de vroedvrouw. De vieze geurtjes die bij deze beschermlaag kwamen kijken, werden gecamoufleerd met sterke parfums zoals jasmijn, kaneel en muskus. Vrouwen hingen bijvoorbeeld geurende sponzen onder hun onderrokken. Slechts één categorie van de bevolking waste zich met water: escortes en sekswerkers. Dit is waar alle problemen voor vrouwelijke, intieme hygiëne zijn begonnen. 

Doorheen de jaren heeft de intieme hygiëne van vrouwen heel wat mannelijke fantasieën gevoed. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de talloze kunstwerken, waarop vrouwen staan afgebeeld die zich wassen. Het reinigen van de geslachtsdelen met water werd "een gebaar dat geassocieerd werd met wellustigheid, immoraliteit en contraceptie", vertelt Hélèna Collot. Het wassen van de vrouw stond synoniem met seksuele voorbereiding, het uitwissen van dubieuze sporen en de zuivering voor de volgende stoeipartij - waarbij het niet meteen de bedoeling was om een kind te verwekken. Het had dus niets te maken met hygiëne, maar met "morele onreinheid". Voor de gegoede klassen was de enige vrouwelijke, intieme hygiënetechniek de vaginale douche (het inbrengen van water in de vagina met een peertje, een beetje zoals de huidige anale douche). In die tijd was het een van de enige remedies van de westerse geneeskunde om “overdreven seksuele lust bij vrouwen” tegen te gaan - wat indertijd als een pathologie beschouwd werd. 

In de 18de eeuw verscheen ook het bidet, dat in die tijd veel gebruikt werd door sekswerkers. Zij gebruikten vaginale douches met aluinzout om het sperma te neutraliseren en adstringerende lotions op basis van planten om de vagina strakker te maken (technieken die vandaag de dag nog altijd worden gebruikt en gretig worden gedeeld onder het mom van ‘grootmoeders’ tips’). Intieme hygiëne werd dus altijd al geassocieerd met libertinisme. 

Bijna alle gynaecologische "wetenschappelijke" experimenten en theorieën vanuit die tijd, werden uitgevoerd door mannen. Dat vertelt Liv Strömquist in haar goed gedocumenteerde stripverhaal "De Oorsprong van de Wereld". Daarin heeft ze het over  "mannen die net iets te veel belangstelling hadden voor de vrouwelijke geslachtsorganen". In de 19e eeuw was er een overvloed aan boeken over de persoonlijke hygiëne van vrouwen. Hun seks werd - omwille van hun anatomie - als vuiler beschouwd dan die van mannen. Echtgenotes werden aangemoedigd om hun lichaam schoon te houden en zo een duurzaam huwelijk te verzekeren (ik heb een boek uit die tijd over dit onderwerp gevonden, het is een geschenk). 

Het advies aan vrouwen was vooral gericht op de bescherming van het mannelijk geslachtsorgaan. Dr. Monin zei bijvoorbeeld dat "een te frequente intieme hygiëne van de vrouw de gevoeligheid van de partner verzwakt, doordat de natuurlijke smering van de eikel wordt verhinderd". In de loop der jaren kwam vrouwelijke intieme hygiëne in almaar complexere contexten terecht.

Deodorant, zeep en parfum voor je vagina, make-up voor je vulva... Intieme hygiëne is overal. Fabrikanten hebben er een consumptieartikel van gemaakt dat verkrijgbaar is in een eindeloos assortiment "intieme" verzorgingsproducten. Volgens de Frans-Belgische Kamer van Koophandel en Industrie (CCIFB) was de cosmeticasector - producten voor intieme hygiëne behoren tot deze categorie - in 2019 goed voor 2,3 miljard euro in België, met een regelmatige stijging van het verbruik per inwoner. In Frankrijk bestond 19,3% van de cosmeticaverkoop uit producten voor intieme hygiëne (2019). Volgens The American Society for Aesthetic Plastic Surgery is de labioplastie (de operatie om schaamlippen te verkleinen) tussen 2012 en 2017 toegenomen met 217,3%. 

Zina Hamzaoui, klinisch seksuologe, vroedvrouw en auteur van het boek ‘Hush, Hchouma’, legt uit: "Schoonheidsnormen zijn in de loop der tijd geëvolueerd. Vandaag de dag baseren reclames hun ideaalbeeld op een perfect symmetrische, geparfumeerde, gewaxte en jonge vulva. Een ideaal dat wijdverspreid is in mainstream pornografie.” 

De meest voorkomende vorm van genitale hygiëne is de vaginale douche. Veel aanhangers leren deze techniek kennen door hun moeder, tijdens de puberteit. Dat was ook zo voor Katelyn: zij is afkomstig vanuit de Verenigde Staten en vertelt ons dat haar moeder voor de beroemde vaginale douche gebruik maakte van "a douche", een buisvormig gebruiksvoorwerp. Ines*, uit Brussel, gebruikte dan weer intieme zeepjes omdat haar moeder dat deed. "Ik ben ermee gestopt omdat ik er jeuk van kreeg," vertelt ze.

Sommige mensen gebruiken ook bepaalde wastechnieken om zich "fris en schoon" te voelen. Begrippen die inherent zijn aan de reclame voor intieme hygiëne. Doorheen de geschiedenis hebben veel culturen het idee ontwikkelde dat menstruatiebloed onrein en zelfs giftig is. Narjisse heeft deze technieken nooit gebruikt, maar ze herinnert zich dat haar vriendinnen tijdens de menstruatie gretig olie op hun vulva smeerden om de geur te verdoezelen. "Ik heb ooit overwogen om het te gebruiken, maar intussen ben ik geïnformeerd en heb ik het idee laten varen omdat het gevaarlijk lijkt voor mijn vulva.”

Net als in de Middeleeuwen, zijn er ook nu nog mensen die zelfgemaakte oplossingen gebruiken. Ontsmettingsmiddel, azijnwater, zuiveringszout, citroen: alles is goed om je vulva te laten stralen. Momenteel zijn vaginale stoombaden en intieme muskus een trend op sociale media. Voorouderlijke remedies die ooit zinvol waren, maar die je beter niet alleen in je badkamer kunt uitproberen.

"Een vagina die niet goed ruikt, kan naar rotte vis ruiken," zegt Zina Hamzaoui. Het klopt dat het niet ideaal is als je edele deren hiernaar geuren, maar hoe moet een vagina dan wel ruiken? "Noch goed, noch slecht, noch naar vanille, noch naar violet," aldus de seksuologe. “Normaalgezien is het een neutrale, niet-aanlokkelijke geur. Of je vagina wel of niet in orde is, kan je aan het uitzicht van je vaginale afscheiding en de (eventuele) jeuk merken. Als je vagina een onaangename geur heeft, dan is er een probleem.” 

Zina Hamzaoui noemt een aantal redenen voor een onaangename geur. En één daarvan is overdreven hygiëne. Je vulva overmatig en met producten die hier niet voor geschikt zijn wassen, kan irritatie veroorzaken. "Het is een vicieuze cirkel”, gaat ze verder. “Een vagina kan slecht ruiken als gevolg van een infectie, stress, het slikken van antibiotica of een hormonale verandering. De eerste reflex is dan vaak om producten aan te brengen: zeepjes, geparfumeerd maandverband, inlegkruisjes, enz. De vaginale flora voelt zich aangevallen en zal zich daarom verdedigen. Daardoor zullen geuren zich nog meer verspreiden. Hoe meer je jezelf wast met ongeschikte producten, hoe meer slechte geuren zich gaan verspreiden en hoe meer je je vulva wilt wassen.”

De vagina is zelfreinigend, je moet dus nooit reinigingslotion of water gebruiken. De uitwendige geslachtsorganen - de grote en kleine schaamlippen - mag je wel wassen, maar alleen met schoon water. Het is ook belangrijk om geschikte (onder)kleding te dragen. "Het is niet de bedoeling dat we kanten strings dragen", waarschuwt de seksuologe. In plaats daarvan raadt ze aan om katoenen slipjes en kledij te dragen, die het bekken niet vernauwt. Te veel suiker kan er ook voor zorgen dat de vaginale flora verstoord raakt en schimmelgroei en/of jeuk ontstaat.

Als je veranderingen in je vaginale afscheiding opmerkt, is dat geen reden tot paniek: de afscheiding in je onderbroek is afhankelijk van je cyclus. Als de afscheiding geel of groenachtig is en je last hebt van tintelingen en/of een onaangename geur, is het een goed idee om een gynaecoloog te raadplegen - de infecties kunnen zowel vaginaal als urinaal zijn. Voor een snelle en goedkope behandeling kan je in centra voor gezinsplanning terecht. Was je vooral niet vóór uw consultatie, anders verdwijnen de klinische symptomen en dat bemoeilijkt een diagnose. Wees je er ook van bewust dat infecties kunnen leiden tot pijn bij penetrerende seks. 

Vergeet ook niet om jezelf van voor naar achter schoon te maken. Uitwerpselen mogen nooit in contact komen met je vulva. Anale flora is anders dan vaginale flora en kan bacteriële infecties in je vagina veroorzaken.

Maar laat ons vooral geen paniek zaaien. Je flora kan voor korte tijd verstoord raken. Er is geen enkele reden om een arbre magique in je vagina te proppen. Draag gewoon zorg voor je vulva om zo (ernstige) infecties te voorkomen.

*Schuilnaam

Volg VICE België ook  op Instagram.