Sommige mannen worden schijnzwanger, en dat is ook geen pretje

Tijdens de zwangerschap van zijn vrouw begon de 45-jarige Egyptische fotograaf Ezzat een rare pijn in zijn borst te voelen – een pijn die wel wat weg had van wat zijn zwangere partner destijds ook ervaarde. Ezzat raadpleegde in het geheim een gynaecoloog, die hem vertelde over een medische aandoening die cis mannen kunnen krijgen tijdens de zwangerschap van een partner. De specialist vertelde hem dat hij rustig moest blijven en verzekerde hem ervan dat deze fantoompijn voorbij zou gaan.

Maar het tegenovergestelde gebeurde: elke keer als zijn vrouw een nieuw symptoom van haar zwangerschap ervoer, zoals ernstige rugpijn of een grote aandrang om te plassen, voelde hij dat ook. “Al die kwalen verdwenen nadat mijn vrouw was bevallen,” zegt hij. 

Waarschijnlijk had Ezzat Couvade-syndroom, een aandoening die beter bekend staat als mannenkraambed, schijnzwangerschap of sympathische zwangerschap, waarbij cis mannen psychologische en fysieke symptomen van zwangerschap ervaren. De stoornis komt vooral voor in de eerste en derde trimesters van de zwangerschap, en de gerapporteerde cijfers van mensen die er op de een of andere manier last van hebben, verschillen wereldwijd.

De term werd in 1865 bedacht door de Britse antropoloog Edward Burnett Taylor, maar historische documenten en recenter onderzoek tonen aan dat couvade een wereldwijd fenomeen is dat al eeuwen teruggaat. Het lijkt erop dat zolang zwangerschap heeft bestaan, er ook mensen zijn geweest die de kwellingen van zwangerschap op zich hebben genomen.

De fysieke symptomen bestaan onder andere uit misselijkheid, maagzuur, buik- en rugpijn, een opgeblazen gevoel, verlies van eetlust en gewichtstoename. Psychologische symptomen kunnen veranderingen in slaappatronen, angstigheid, depressie en een verminderd libido zijn.

Ondanks dat het een blijvende zorg is willen experts benadrukken dat couvade ook vandaag de dag nog moeilijk te definiëren is vanuit een medisch en wetenschappelijk perspectief. De in Londen gevestigde docent Arthur Brennan, een van de vooraanstaande experts op dit gebied, stelt dat “deze stoornis zich op de grens tussen geestelijk en fysiek leed bevindt, en dat het niet duidelijk in de ene of de andere categorie valt”. 

Er zijn een paar theorieën over waarom couvade plaatsvindt. Sommige experts geloven dat het het resultaat is van vergelijkbare hormonale veranderingen die vrouwen tijdens de zwangerschap ondergaan. Anderen willen de aandoening liever bestuderen als het resultaat van een versterkt gevoel van empathie. 

Er is ook de theorie dat wanneer mannen zich gemarginaliseerd voelen tijdens de zwangerschap van een vrouw, hij deze symptomen ervaart tot het voor hem weer voelt alsof hij voorop staat. Bot gezegd is de man afgunstig en jaloers en zal hij doen wat hij kan om zijn positie in de relatie weer te herstellen.

Hoewel de algemene opvatting lijkt te zijn dat de aandoening geen definitie heeft, zijn er medische deskundigen die er harder stelling in nemen. Eén van deze deskundigen is Mahmoud Ghallab, een in Caïro gevestigde psycholoog die zich specialiseert in familieproblemen. “Ik geloof stellig dat de aandoening volledig psychologisch is,” zegt hij. “Het komt bij sommige cisgender mannen voor als gevolg van hun sympathie voor hun vrouwen, en in andere gevallen om aandacht te trekken als gevolg van de focus op de zwangere vrouw.”

Er zijn ook mogelijke fysieke verklaringen voor het syndroom. Hoewel er erg weinig onderzoek naar is gedaan, weten we wel dat de hormoonniveaus van mannen dramatisch kunnen veranderen tijdens de prenatale periode. Een team van Canadese onderzoekers heeft ontdekt dat aanstaande vaders gemiddeld hogere niveaus van estradiol (een vrouwelijk hormoon) en lagere niveaus van testosteron (een mannelijk hormoon) in hun bloed en speeksel hadden dan een groep kinderloze cis mannen. Onderzoek wijst er ook op dat hoe meer tijd vaders doorbrengen in de kinderverzorging, des te lager hun testosteronniveaus zijn.

Hoewel schijnzwangerschap al langer een zorg is, wil men het niet altijd even graag bespreken. In sommige gevallen, zoals bij de 38-jarige Syrische advocaat Dawoud, wordt geadviseerd om er niet over te praten. Na duizeligheid, vermoeidheid, buikpijn en een verlaagde eetlust te hebben ervaren tijdens de zwangerschap van zijn vrouw, vroeg hij om hulp aan zijn broer, die als verpleger werkt. “Toen ik aan mijn broer verteld had wat er aan de hand was zei hij dat ik het niet aan anderen moest vertellen, omdat het te raar was,” zegt Dawoud.

Hij zegt dat zijn broer hem daarna een medicijn voorschreef dat het probleem op geen enkele manier verhielp. Hij weet niet eens wat het medicijn was. Net als bij Ezzat waren Dawouds symptomen kort na de bevalling van zijn vrouw verdwenen. Maar dit is niet altijd het geval. Soms blijven de effecten hangen en veranderen ze zelfs in de nasleep van de  bevalling, en er is bewijs dat suggereert dat sommige mannen met couvade ook postnatale depressie ervaren. 

Mannelijke terughoudendheid om het onderwerp openbaar te bespreken komt ook voort uit empathie. Ezzat zegt hij het pas na de bevalling van zijn vrouw met haar over zijn symptomen heeft gehad. “Ik wilde de focus niet op mezelf leggen. Zij was degene die daadwerkelijk zwanger was en zorg nodig had.”

Hoewel hij denkt dat de maatschappij er in het algemeen nog niet klaar voor is om over schijnzwangerschappen te praten, gelooft hij wel dat de ervaring ervan het idee verhelpt dat zwanger zijn op wat voor manier dan ook “makkelijk” is. Volgens hem onderschatten sommige mannen “de pijn die hun partners moeten doorstaan en beschuldigen ze hen ervan dat ze verwend zijn of dat ze graag overdrijven.”

Net als Ezzat en Dawoud nam Mohammed, een 41-jarige docent uit Jemen, een paar van de symptomen van zijn vrouw over toen die in verwachting was. “Ze was constant misselijk,” weet hij nog. “Mijn sympathie en verdriet veranderden in dezelfde gevoelens die zij had. Ik was moe, misselijk, en ik had pijn.” In tegenstelling tot de andere mannen heeft Mohammed het er destijds wel over gehad. Helaas werd daar niet echt meelevend op gereageerd – hij zegt dat zowel zijn vrienden als zijn familie hem belachelijk maakten toen hij zijn zorgen uitte over wat hij meemaakte. 

Hoewel er nog altijd gedebatteerd wordt over de verklaringen voor schijnzwangerschappen, weten we wel dat mannen over de hele wereld meldingen maken van deze psychologische en fysieke symptomen. We weten ook dat veel mannen er niet makkelijk over kunnen praten: de mensen met wie we voor dit artikel spraken wilden hun echte namen niet geven uit angst voor bespotting. Waar we minder zeker over zijn is wanneer de maatschappij hen eindelijk openlijk met vrienden, familieleden en echte medische experts over hun aandoening zal laten praten.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Arabia.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.