Hoe hard kun je op je bek gaan als de Tweede Kamer met z’n reet op het strand ligt?

Stef Blok staat er slecht op deze week, met zijn uitspraken over niet bestaande vreedzame multiculturele samenlevingen en over Suriname, volgens Blok een ‘failed state’. Toch is hem nog amper het politieke vuur aan de schenen gelegd, aangezien de Tweede Kamer precies in deze periode bezig is met vakantie vieren aan de Costa. Het is immers zomerreces.

Is het stiekem niet hartstikke voordelig om juist middenin van de vakantie een politieke oproer te veroorzaken? Denken politici niet sneller, terwijl ze een baguette met jam in hun toeter stoppen, ‘Joe, zoek het uit, ik ben op vakantie!’ Ik belde Ferry Mingelen, oud-politiek verslaggever bij de NOS, om te vragen: wat gebeurt er eigenlijk als je een politieke flater slaat als het parlement op vakantie is? En kleven daar ook niet juist voordelen aan?

Ferry liet aan de telefoon echter weten dat hij zelf ook lekker op het strand zat. Dus belde ik Laurens Boven, politiek verslaggever van BNR Nieuwsradio, die gelukkig wel in Den Haag was.

VICE: Hoi Laurens, hoe vieren politici eigenlijk de zomer? Zitten ze net als de gewone mens met hun verbrande bikinibillen op het strand?
Laurens: Juist, ze vieren vakantie zoals iedereen. Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gaat bijvoorbeeld kamperen in Italië, weet ik toevallig. Maar die vakantie is niet zo lang en maar een deel van het reces, dat in totaal twee maanden duurt. De ministers maken de eerste paar weken nog dossiers af en in augustus komen ze vrij snel weer terug, want dan moeten de begrotingen worden gemaakt voor Prinsjesdag. Veel Kamerleden hebben in het reces tijd voor werkbezoeken: dan gaan ze langs bij hun achterban, en gaan ze gesprekken aan met burgers.

Ploumen heeft samen met de SP de leden van de Kamer opgeroepen om hun parasollen in te klappen en terug te komen. Gaat dat gebeuren?
Ik kan het op dit moment nog niet zo goed inschatten. Gisterenavond heeft Curaçao afstand genomen van de uitspraken van minister Blok. En dat is belangrijk, want Blok is ook de minister van Buitenlandse Zaken van dat land. Het kan zo zijn dat de coalitiepartijen nu denken: dit is belangrijk genoeg om nu over te praten. Maar de VVD heeft er geen behoefte aan om het debat binnenkort te houden. Ze noemen de zaak niet urgent, het is te klein, het is niet alsof er een oorlog is uitgebroken.

Hoe groot moet zo’n oproer zijn voordat de politiek van hun vakantie terugkomt?
Meestal gebeurt het terugroepen van de Tweede Kamer wanneer er in het buitenland iets groots speelt. Bijvoorbeeld drie jaar geleden, toen er een besluit genomen moest worden over Griekenland. Dat ging om een steunpakket van miljarden euro’s. Maar dat was niet omdat iemand een fout had gemaakt, maar omdat er een deadline was die afliep. Ook toen de MH17 in de zomer van 2014 neerstortte kwam de Kamer terug. Dat was een ramp van behoorlijk formaat.

Hoe werkt dat precies, de Tweede Kamer terugroepen? Denkt een Kamerlid: oei, dit is wel heel erg, even Mark Rutte bellen om te vragen hoe nu verder?
Het Kamerlid dat zoiets voor wil stellen neemt contact op met de ambtelijke dienst van de Tweede Kamer. Die stuurt een verzoek door, per e-mail, naar de Kamerleden. Omdat iedereen op vakantie is discussiëren ze gewoon via de mail wat ze ermee gaan doen.

Is het over het algemeen handiger om een politieke blooper in de zomer te maken? Ik bedoel, niemand is aan het werk.
Dat ligt wel wat ingewikkelder. Aan de ene kant: het feit dat er in het reces normaal gesproken geen debatten kunnen plaatsvinden, zorgt ervoor dat rellen niet extreem hoog opkoken in het kabinet – er is immers niemand aanwezig. De aandacht kan in Den Haag in het reces ook weer snel wegebben, want iedereen moet in augustus weer voorbereiden voor september. Dan gaat het namelijk weer over veel belangrijker zaken: het klimaatakkoord en de nieuwe begroting voor Prinsjesdag.

Aan de andere kant heeft zoiets in komkommertijd natuurlijk alle aandacht. Dat zag je ook bij de crisis in de PvdA rond William Moorlag, tijdens het afgelopen Kerstreces. Het kan ook zo zijn dat er in september alsnog een debat wordt gehouden, en als dat merkwaardig verloopt, kan de rel opnieuw beginnen. Daarmee bedoel ik: als hij geen goede of sluitende verklaring of antwoorden kan geven, of als de oppositie nog steeds erg fel is.

Bovendien: als het niet in het zomerreces was gebeurd, dan was er een Kamerdebat geweest, diezelfde avond nog, of de volgende dag. Dat had voor minister Blok positief kunnen zijn, want dan had hij veel beter en uitgebreider kunnen vertellen wat er aan de hand was.

Ten slotte heb je natuurlijk nog de rol van de pers. Ik merk heel vaak, bijvoorbeeld rondom de val van Halbe Zijlstra, dat de politieke besluiten die worden genomen deels afhangen van hoe de pers en het publiek ermee omgaan. Als dat allemaal meevalt en de pers de minister vergeeft dan heeft het een minder groot negatief effect dan wanneer de pers moord en brand schreeuwt. Dat wordt dus ook meegenomen in de besluiten van politici. Soms wachten ze zelfs af om te kijken hoe het valt bij de pers en het publiek.

Hoe schat jij z'n kansen in, gaat-ie dit overleven of niet?
Dit is voor hem gewoon een kras, ik denk dat het verder geen grote gevolgen heeft. Ik denk dat hij diep door het stof moet gaan en flink op zijn vingers getikt wordt, zijn woorden moet terugnemen en zijn excuses moet aanbieden. Hij krijgt een waarschuwing. Dat gebeurt weleens bij ministers die er nog niet zo lang zitten en een flater slaan. Ard van der Steur is dat een aantal keer gebeurd, totdat het te gortig werd en hij toch z’n biezen moest pakken.

Welk moment in het jaar is nou relatief het gunstigste moment voor een politicus of politica om de politieke plank mis te slaan?
Laten we vooropstellen: je moet nooit blunders begaan. Maar september is het drukst, dus dat is het ‘t gunstigst. In die tijd zijn er al heel veel belangrijke zaken aan de orde. Wat mij trouwens wel opvalt: wanneer het ministerie vervelend nieuws heeft, of nieuws wil uitbrengen dat slecht uitkomt, dan wordt dat vaak gepubliceerd op vrijdagmiddag. Want dan is iedereen weg uit Den Haag, journalisten vieren weekend, en je kan dan ook niks meer voorleggen aan Rutte. Dat valt me wel op, dat begraven van slecht nieuws.

Ten slotte: is het concept van een zomerreces niet compleet achterhaald in deze snelle mediatijden?
Ik vind het wel heel lang duren, ja. Als je bijvoorbeeld kijkt naar wat er deze weken op internationaal gebied aan de hand is, de discussies rondom Trump en Poetin, dan is het wel gek dat het parlement gewoon twee maanden uit staat. Er gebeurt daarvoor te veel. Het zou veel korter moeten zijn, maximaal een maand.

Bedankt, Laurens!