De gescalpeerde vrouwen van Brazilië

Gevaarlijke, zelfgemaakte motorboten zijn een van de populairste manieren om je door de wateren van het armoedige Brazilië te bewegen. De lokale bevolking puzzelt de boten samen met alle mechanische troep die ze kunnen vinden, waarbij gemak boven veiligheid staat. Als iemand met lang haar per ongeluk iets te dicht bij de propellers in de buurt komt kunnen ze vast komen te zitten en verminkt raken. Of doodgaan.

Als het slachtoffer het ongeluk overleeft dan zal hij/zij waarschijnlijk voor het leven lang misvormd zijn: denk aan het verlies van oren, wenkbrauwen en grote lappen huid. De meeste slachtoffers van deze ongelukken zijn vrouwen die door het land reizen, waardoor behandeling lang niet altijd een optie is. Tenzij ze een stedelijk gebied bereiken voor ze omkieperen van het bloedverlies, de pijn of het verliezen van je huid in het algemeen. De gescalpeerde vrouwen die het overleven kunnen vervolgens geen werk vinden vanwege hun gruwelijke verwondingen, en sommigen worden verstoten door hun mannen, familie of buren.

De door propellers veroorzaakte doden zijn zo’n groot probleem in deze regio geworden dat lokale activisten de AMRVEA hebben opgericht: vrij vertaald de Vrouwelijke Scalpslachtoffers van de Oevergebieden in de Amazone. Zij bieden hulp aan de gescalpeerde vrouwen en leren het volk hoe belangrijk het is om de motoren te bedekken.

In het weekend van 11 mei kwam de AMRVEA samen met de lokale regering en de Braziliaanse Maatschappij van Plastische Chirurgie om 87 vrouwen gratis te behandelen in Macapá, de hoofdstad van de Amazone. Wij waren er ook.

Maria Trindade Gomes (43, oprichter AMRVEA) werd het slachtoffer van een propeller op haar zevende: “Mijn vader transporteerde bloem in Pará en ik ging een keer met hem mee. Toen ik van de boot afliep gleed ik uit. Na een maand en vijftien dagen in het ziekenhuis te hebben gelegen in Portel, Pará, hebben mijn ouders me verlaten. Een vrouw nam me mee naar het militaire ziekenhuis in Belém. Daar ben ik zes jaar gebleven omdat ik geen plek had om heen te gaan. Toen ik terug naar Portel ging wilde mijn vader me niet meer terug en heeft een Fransman mij geadopteerd. Ik ging uit huis op m’n achttiende. Nu deel ik mijn ervaringen in lezingen van onze stichting en word ik overal waar ik kom gerespecteerd. We hebben onze eigen pruiken leren maken. Ik maak er veel en draag ze afhankelijk van hoe ik me voel. Ik geef erg veel om mijn verschijning. Als het haar voor een pruik klaar is dan ben ik iets van twee dagen bezig om de pruik af te maken. We gebruiken mensenhaar dat aan ons gedoneerd wordt, omdat we geen geld hebben om het te kopen. Elke vrouw die een pruik van ons krijgt moet twee hoofden haar teruggeven, omdat we anders te weinig materiaal overhouden.”

Maria do Socorro Damasceno (30) is ook gescalpeerd op haar zevende: “Als kind besef je niet wat er aan de hand is. Pas als je verandert in een vrouw realiseer je je hoe ernstig het ongeluk was. Ik kreeg afwijzingen, vooroordelen… ik ben er zelfs om verhuisd. Ik dacht, zal ik ooit liefde vinden met zo’n mismaakt gezicht? Nu heb ik vier kinderen. Iedereen is enthousiast over de chirurgie.”

Rosinete Rodrigues Serrão (35) is vijftien jaar geleden gescalpeerd en helpt nu andere slachtoffers hun zelfvertrouwen terug te krijgen: “Ik voelde me een monster. Ik had een vriendje en na het ongeluk groeiden we uit elkaar. Ik ben een jaar lang depressief geweest en heb geprobeerd zelfmoord te plegen. Gelukkig ging ik terug naar school, daardoor begon ik me weer beter te voelen. Ik heb nu een heel speciaal persoon in mijn leven en ben zeven maanden zwanger. Hij is ook een slachtoffer van een motorongeluk.”

Franciane da Silva Campos (33) is 26 jaar geleden gescalpeerd: “Ik was op reis met mijn vader, zat tussen zijn benen en liet een lepel vallen. Toen ik naar voren leunde om het te pakken werd mijn linkeroor er afgetrokken. Ik lag een jaar en veertig dagen in het ziekenhuis. Ik ben gediscrimineerd, aangestaard, gepest—ik pik dat niet. Ik heb een man, een dochter, zelfs een kleindochter. Ik ben zo opgewonden; ik wil dit uiterlijk gewoon gedag zeggen. Het eerste wat ik ga doen is werk vinden, want dat heb ik nog steeds niet.”

Marcilene Mendes Rodrigues (24) was tien jaar toen ze gewond raakte terwijl ze van een bewegende boot afsprong: “Mijn haar was alles voor me. Toen ik in de spiegel keek zag ik iemand anders. Ik schrok me een ongeluk, raakte in paniek. De dokters gaan me wenkbrauwimplantaten geven, en als de scalpextensie niet mijn hele hoofd bedekt kan ik in ieder geval nog haarextensies dragen. Mijn familie heeft me gelukkig nooit verlaten. Mijn vader heeft alles verkocht om me te helpen.”

Francidalva da Silva Dias (27) heeft een achttienjarige dochter, Patricia (hierboven), die van haar schoot viel toen ze vanaf de boot bessen aan het plukken waren: “Ik was wanhopig. Zoiets heb ik nog nooit in mijn leven gezien. Bij de Eerste Hulp vroegen ze of ik haar haren in een staart had gedaan, en toen ik nee zei vertelden ze me dat het mijn schuld was. Ik hoop dat ze een leven kan opbouwen na de behandeling. Als zij gelukkiger is dan ben ik dat ook.”

Jaqueline Dias Magalhao (17) is in 2005 gescalpeerd: “Ik was fruit aan het plukken op de boot en bewoog naar de achtersteven. De motor was niet bedekt en mijn haar kwam vast te zitten. Het trok alles er volledig af. In het begin voelde ik niets, maar de pijn werd heviger en ik werd duizelig. Ik voelde mijn hoofd niet meer. Ik wil afstuderen van de medische school. Het is moeilijk, maar ik ga het doen.”