Het Zweedse riooldilemma

Illustratie door Anette Moi

Als je groenten wilt laten groeien, heb je poep nodig. Letterlijk, want in de landbouw is mest onmisbaar. Boeren gebruiken al eeuwen koeienmest, omdat er enorm veel waardevolle voedingsstoffen in zitten, zoals fosfor. Tegenwoordig is er helaas niet genoeg poep om alle gewassen mee te bemesten en zijn sommige landen, waaronder Zweden, begonnen met het gebruik van rioolslib. Dat is een gefilterde variant van alle troep die we door onze toiletten spoelen: schoonmaakmiddelen, medicijnen, kots, enzovoorts. Da's handig, want Zweden produceert jaarlijks 250.000 ton rioolslib en het slijk bevat veel fosfor.

“Als we de fosfor uit het slijk voor onze landbouwgrond gebruiken, kunnen we het gebruik van kunstmest in Zweden met veertig procent terugdringen,” legde Mattias Persson, een ingenieur van de lokale overheid in Örebro, uit in een persbericht.

Rioolslib gebruiken om groenten te laten groeien, stuit in Zweden op veel tegenstand. Wetenschappers zijn het niet eens over de langetermijneffecten van het spul op het milieu. In de Verenigde Staten zijn een aantal onderzoeken gedaan, waaruit blijkt dat mensen die in de buurt van akkers met rioolslib wonen, last hebben van vervelende bijwerkingen als brandende ogen en uitslag. Activisten beweren zelfs dat de chemicaliën in het slijk kankerverwekkend zijn. In Zwitserland en Nederland is het gebruik van rioolslib strafbaar, terwijl de overheid in de Verenigde Staten het allemaal wel best vindt. In Zweden twijfelen ze nog.

“Zware metalen zitten al in onze bodem,” zei Urban Boije af Gennäs, een werknemer van de Zweedse overheidsorganisatie die zich bezighoudt met chemische stoffen. “Daar dingen aan toevoegen moeten we vermijden.”

Anderen zijn bezorgd over de overblijfselen van medicijnen die in het slib terug te vinden zouden zijn, zelfs nadat het is gereinigd door een zuiveringsinstallatie. Dat het ontzettend moeilijk is om sommige oplosbare chemische stoffen uit afvalwater te filteren en dat deze stoffen mogelijk slecht zijn voor de natuur, is geen nieuws. Uit een onderzoek dat dit jaar door wetenschappers aan de Umeå Universiteit in Zweden werd gedaan, bleek bijvoorbeeld dat vissen zich door de resten van antidepressiva en kalmeringsmiddelen in het afvalwater grilliger gaan gedragen en daarmee kwetsbaarder worden voor roofdieren.

Wetenschapper Hans Winsa heeft onderzoek gedaan naar het gebruik van rioolslib als kunstmest in bossen. Hij denkt dat sommige theorieën over het slib uit hun verband zijn gerukt en dat het gebruik van gezuiverd afvalwater tot nu toe “honderd procent veilig” is, hoewel ook hij toegeeft dat er nog wel wat onderzoek naar gedaan moet worden.

Dan is er nog de redenatie dat Zweeds rioolslib beter is dan slijk uit andere Europese landen. “Als het op recycling aankomt, hebben wij de strengste richtlijnen van Europa,” vertelt Lisa Osterman, een gemeenteambtenaar uit Örebro.

Zelfs als het slijk niet zo veilig is als de voorstanders van de bemestingsmethode beweren, kunnen rioolzuiveringsinstallaties het niet zomaar laten liggen. “De enige twee dingen die grote steden produceren, zijn poep en kinderen,” vertelde Hans. “Beide zijn belangrijke middelen die we moeten inzetten in de grotere cyclus van dingen.”