Islamitische Staat verkoopt slaven terug aan hun families

Begin april liet IS meer dan tweehonderd yezidi's vrij. Ze maakten deel uit van de duizenden yezidi's die IS vorige zomer gevangen zou hebben genomen, tijdens haar uitbreiding van Syrië naar het noorden van Irak. Toen de vrijlating plaatsvond werden er niet veel details over vrijgegeven. Sommige media noemden het een "zeldzame daad van goede wil" van de terroristische groep.

Maar VICE News is te weten gekomen dat de vrijlating van 217 yezidi's op 4 april zeker geen goede daad was. De yezidi's zijn een etno-religieuze minderheidsgroep, van wie de leden door IS als ongelovigen worden beschouwd. Volgens mensenrechtenautoriteiten van de Verenigde Naties werden ze als slaven terug verkocht aan hun families. Autoriteiten van de VN in Irak zeggen dat IS geregeld meer dan 25 duizend euro vraagt voor gevangenen.

Door harde aanvallen van de internationale coalitie, heeft IS al een kwart verloren van het zelfverklaarde "kalifaat" dat vorig jaar in Irak en Syrië gesticht werd. Die druk zou, samen met economische factoren, een rol kunnen hebben gespeeld in de transfer van 4 april. Maar wat de motieven ook waren, tot op het laatste moment hield IS vol dat de yezidi's slaven waren, en dat ze ze niet voor losgeld zouden vrijlaten. In plaats daarvan werden ze verkocht.

"IS beschouwt iedereen die niet bekeerd is als slaaf. Dus voor IS was het betaalde geld de aankoopprijs voor een slaaf," zei Francesco Motta van de VN tegen VICE News. "Ze moesten allemaal voorkomen in een zogenaamde shariarechtbank, waar de 'rekening' voor hun vrijlating werd goedgekeurd.

Volgens Motta ging de verkoop van de yezidi's door tussenpersonen in IS-gebieden. De prijzen variëren, maar zijn lager als de koper niet iemand is die handelt namens de yezidigemeenschap of de Koerdische Regionale Overheid. Sommige lokale Irakezen kochten in het geheim de vrijheid van yezidi's, voordat ze naar Iraaks Koerdistan zouden worden gebracht. Het is niet zonder risico – vorige week werd een Soenitische man vermoord omdat hij yezidi's had vrijgekocht.

De VN beschouwen de gruwelijkheden van IS tegen de yezidi's als genocide. Vorige zomer executeerde de groepering honderden yezidi's, en werden er duizenden gevangen genomen, waaronder 2500 vrouwen en kinderen.

Veel van die vrouwen werden verkocht als seksslavinnen, of ze werden gewoon aangeboden aan militanten. Al snel kwamen er verhalen over openluchtmarkten waar de meisjes werden behandeld als koopwaar. In oktober probeerde IS dat te verantwoorden door de islamitische doctrine te citeren, zij het op een nogal dubieuze manier.

Sindsdien staken verschillende verhalen de kop op over hoe vrouwen en meisjes door IS werden behandeld. In maart kwamen de VN te weten dat de groepering meisjes van zes jaar als seksslavinnen had verkocht. Eerder deze maand gaf Human Rights Watch interviews vrij met ontsnapte vrouwen en meisjes, die vertelden hoe ze waren verkracht door verschillende militanten. Keer op keer gebruikte IS de slavenstatus van de meisjes om deze daden te rechtvaardigen.

Voor een gemeenschap dat uit elkaar is gerukt door gevangenschap, vluchtelingenstatus of de dood, is er bijna niks ergers om ook nog eens de daders te moeten betalen. "Een oude man in een kamp in Dohuk vertelde me dat IS vijftigduizend euro vroeg voor zijn twee dochters," zei Molta. "Hij huilde toen hij zei dat hij nooit aan zo veel geld zou kunnen komen."

De 217 vrijgelaten yezidi's waren voornamelijk bejaarden en vrouwen. Het is niet duidelijk hoeveel er voor hun vrijlating is betaald en ook niet wie er voor hen heeft betaald. Volgens de Turkse krant Hurriyet Daily News had de Koerdische overheid de vrijheid van enkele yezidi's gekocht, voor bedragen die variëren van duizend tot tienduizend euro.

Het zou goed kunnen dat uitputting van de schatkisten van IS heeft geleid tot de vrijlating van yezidi's. Als de militanten van IS het gevoel krijgen dat hun positie verzwakt, kan dat de geschatte drieduizend resterende gevangenen in nog groter gevaar brengen. "Er wordt gevreesd dat IS de gevangenen liever vermoordt dan dat ze worden bevrijd," zei Motta.

Mensenrechtengroeperingen waren bezorgd dat vrijgelaten yezidivrouwen uitgesloten zouden worden door de gemeenschap, of zelfs vermoord. Het ergste is uitgebleven, maar de vrouwen worden toch gestigmatiseerd. Toen ze nog gevangen waren, probeerden sommigen zichzelf te verminken, om de kans op verkrachting te verkleinen. "Ze smeerden zich in met een bijtende substantie om lelijker te worden," zei Amber Khan, een mensenrechtenactiviste bij Women for Women International, tegen VICE News. "Ze knipten hun wimpers en scheerden hun wenkbrauwen af om zichzelf onaantrekkelijk te maken."

Khan zei dat de vrouwen en meisjes niet graag praten over wat er met hen is gebeurd. "Eén van de grootste uitdagingen, en dat beperkt zich niet alleen tot dit conflict, is het enorme stigma en de schaamte die de vrouwen nu voelen," zei ze.

De Koerdische Regionale Overheid biedt steun waar het ze kan, samen met hulpgroepen. Maar lokale autoriteiten doen ook hun dubieuze duit in het zakje. Ze voeren zogenaamde 'maagdentesten' uit, in een poging misdrijven vast te leggen. Die testen, waarbij wordt gecontroleerd of het maagdenvlies nog intact is, worden beschouwd als inaccuraat, onwetenschappelijk en een schending van de privacy.

Rothna Begum is vrouwenrechtenonderzoeker in het Midden-Oosten en Noord-Afrika voor Human Rights Watch. Ze zei dat die tests alleen kunnen worden uitgevoerd met een bevel van de rechtbank en de toestemming van de vrouwen. Die geven vaak toestemming, omdat ze hun maagdelijkheid zo belangrijk vinden. Zo belangrijk zelfs, dat sommigen operaties hebben aangevraagd om hun maagdenvlies te herstellen.

Volgens Koerdische autoriteiten hebben minstens vijf verkrachte meisjes reconstructieoperaties aangevraagd. Volgens Begum is het een redelijk kleine procedure, en vertelden lokale autoriteiten haar dat de psychologische gezondheid van veel meisjes na afloop was verbeterd. Hoewel die mentale effecten niet als onbelangrijk mogen worden afgedaan, speelt de procedure alleen in op een niet-empirische, fysiologische traumaconceptie, en wordt fysiologisch leed op lange termijn genegeerd, zei ze.

Begum bevestigde ook dat sommige meisjes en vrouwen die verkracht zijn door IS abortussen ondergaan. Koerdische autoriteiten willen dat ze zich houden aan de Iraakse wet, die abortus alleen toestaat als het leven van moeder of kind in gevaar is. Volgens lokale gezondheidsautoriteiten is het risico op zelfmoord van de vrouw, of op geweld gebaseerd op eer, niet voldoende. Begun zegt dat ze van minstens zes gevallen van clandestiene abortus bij yezidivrouwen afweet.

"We zijn bezorgd dat minder vrouwen om medische hulp zullen vragen, als het officiële beleid wordt behouden", zei Begum. "Dat betekent ook dat ze geen legale en veilige abortussen kunnen krijgen."

Nu blijven de yezidi's en hun Koerdische gastheren proberen hun verloren vrouwen en meisjes terug te kopen. Motta zei dat het blijven kopen van gevangenen er voor kan zorgen dat IS hogere prijzen zal eisen. Hij voegde er wel aan toe dat "als er geen andere manier is om deze mensen te bevrijden van de gruwelen die ze dagelijks ondergaan, we het maar zo moeten doen."