Μπήκαμε στο Πρώτο Αποτεφρωτήριο της Ελλάδας

Στη Ριτσώνα Ευβοίας είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπίσεις οτιδήποτε άλλο πέρα από αποθήκες, βιομηχανικές εγκαταστάσεις και ερειπωμένα σπίτια. Στους δρόμους της περιοχής συνήθως κυκλοφορούν φορτηγά και αγροτικά οχήματα. Ένας στενός χωμάτινος δρόμος απλώνεται ανάμεσα σε πεύκα και αμπελοχώραφα. Στο τέλος αυτού του δρόμου, βρίσκεται ένα φρεσκοβαμμένο λευκό κτίριο. Είναι το πρώτο αποτεφρωτήριο στην Ελλάδα, αλλά τίποτα δεν μαρτυρά την ταυτότητά του.

Βρίσκεται στο κέντρο ενός οικοπέδου 11 στρεμμάτων και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από έναν χρόνο. Η ιστορία αυτού του κτιρίου, όμως, ξεκινάει πριν την κατασκευή του και μας πηγαίνει πίσω στη δεκαετία του ’90.

Το 1996, ο ζωγράφος Παύλος Μοσχίδης ζήτησε από τους οικείους του να αναλάβουν την αποτέφρωση της σορού του. Οι τελευταίοι δεσμεύτηκαν ότι θα δραστηριοποιηθούν για τη δημιουργία ενός κέντρου αποτέφρωσης νεκρών στην Ελλάδα. Ο Μοσχίδης έφυγε από τη ζωή το 2004, όμως η αποτέφρωσή του έγινε στη Σόφια της Βουλγαρίας, καθώς στην Ελλάδα δεν υπήρχε ακόμα το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο για τη λειτουργία αποτεφρωτηρίου.

Στενός φίλος του Π.Μοσχίδη ήταν ο Αντώνης Αλακιώτης, ο οποίος τηρώντας την υπόσχεση που είχε δώσει, τον Νοέμβριο του 1997 ίδρυσε την «Επιτροπή για το δικαίωμα της αποτέφρωσης των νεκρών στην Ελλάδα», η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε «Ελληνική Κοινωνία Αποτέφρωσης».

Ο νόμος που επέτρεψε την αποτέφρωση νεκρών στην Ελλάδα ψηφίστηκε δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Παύλου Μοσχίδη, το 2006. Ήταν ο νόμος 3448/06 και προέβλεπε την «αποτέφρωση νεκρών, ημεδαπών ή αλλοδαπών, των οποίων οι θρησκείες επέτρεπαν τη μετά θάνατον αποτέφρωση». Μέχρι πρότινος, η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς αποτεφρωτήριο. Η πρώτη αποτέφρωση στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου του 2019.

Το αποτεφρωτήριο στη Ριτσώνα Ευβοίας είναι ιδιωτικό. Ανήκει στην εταιρεία «Αποτεφρωτήριο Ριτσώνας», της οποίας το 30% ανήκει στην «Ελληνική Κοινωνία Αποτέφρωσης». Η επένδυση κόστισε 4.000.000 ευρώ. Το κέντρο αδειοδοτήθηκε το 2018 και η κατασκευή του διήρκεσε λιγότερο από χρόνο. Παρέχει υπηρεσίες αποτέφρωσης νεκρών και οστών μετά την εκταφή. Αναλαμβάνει, επίσης, τη διασπορά της τέφρας στη θάλασσα, στον αέρα και στη φύση, αλλά και στην πώληση τεφροδόχων για τη φύλαξή της.

Η οικογένεια του θανόντος απευθύνεται σε γραφείο τελετών και αυτό με τη σειρά του αναλαμβάνει την έκδοση της ληξιαρχικής πράξης θανάτου. Κατόπιν συνεννοείται με τη γραμματεία του αποτεφρωτηρίου, για την ημέρα και την ώρα της αποτέφρωσης. Η διαδικασία διαρκεί 75 λεπτά και η οικογένεια μπορεί να παραμείνει στις εγκαταστάσεις, στην αίθουσα αναμονής συγγενών. Μπορεί, επίσης, να προχωρήσει σε πολιτική ή άλλη τελετή, στον χώρο τελετών του αποτεφρωτηρίου. Η αποτέφρωση μπορεί να γίνει μόνο εφόσον υπήρχε ρητή επιθυμία του θανόντος.

Η διαδικασία είναι λίγο διαφορετική όταν ο θάνατος δεν έχει προέλθει από παθολογικά αίτια. Σε περιπτώσεις βίαου θανάτου, η σορός μεταφέρεται στο νεκροτομείο όπου αφαιρούνται όλα τα μέρη που φέρουν χρήσιμες πληροφορίες για τις συνθήκες του θανάτου. Ο νεκρός μεταφέρεται στο αποτεφρωτήριο μόνο μετά την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας.

Μέχρι σήμερα, η σορός όσων κατοικούσαν στην Ελλάδα και επιθυμούσαν να αποτεφρωθούν μετά τον θάνατό τους, μεταφερόταν σε κέντρα αποτέφρωσης της Ευρώπης. Συνήθως, το αποτεφρωτήριο της Βουλγαρίας ήταν εκείνο που δεχόταν τις περισσότερες περιπτώσεις από Ελλάδα, κυρίως λόγω εγγύτητας και χαμηλού κόστους. Στη Σόφια, το καθαρό κόστος της αποτέφρωσης άγγιζε τα 570 ευρώ. Με τη μεταφορά της σορού και άλλες υπηρεσίες, το κόστος ανέβαινε στα 2.500 με 3.000 ευρώ.

Στην Ελλάδα, το κόστος της αποτέφρωσης ανέρχεται στα 600 ευρώ, όμως υπολογίζεται ότι συνολικά θα είναι χαμηλότερο από εκείνο της Βουλγαρίας.

Κωλύματα στην αποτέφρωση νεκρών είχε θέσει η Εκκλησία, πολύ πριν την αδειοδότηση του κέντρου στη Ριτσώνα. Το ζήτημα είχε ανοίξει πολιτικά, μεταξύ άλλων, ο τότε νεοεκλεγείς Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, το 2007. Εκείνο τον χρόνο είχε χάσει τη σύντροφό του, Αθηνά Μιχαήλ. Η ίδια είχε ζητήσει να αποτεφρωθεί και σεβόμενος την επιθυμία της, μετέφερε τη σορό της στη Σόφια. Η επίσημη Εκκλησία είχε αρνηθεί να τελέσει νεκρώσιμη ακολουθία. Χαρακτηριστικά, ο τέως δήμαρχος είχε δηλώσει τότε, «Μας έβγαλαν την ψυχή γιατί θέλαµε να γίνει το ορθόδοξο τελετουργικό. Τελικά πήγαµε στο Νυµφαίο, όπου ένας παπάς ανέλαβε την τελετή ,µε το ρίσκο να έχει ο ίδιος επιπτώσεις».

Πράγματι, το 2014 η Ιερά Σύνοδος απέστειλε εγκύκλιο στις Μητροπόλεις, με την οποία απαγόρευε την τέλεση νεκρώσιμης ακολουθίας και μνημόσυνου σε όσους είχαν επιλέξει να αποτεφρωθούν. Δύο χρόνια αργότερα, επανατοποθετήθηκε στο ζήτημα χαρακτηρίζοντας αναξιοπρεπή την καύση των νεκρών. Μάλιστα, παρομοίασε την αποτέφρωση με «διαδικασία ανακύκλωσης απορριμμάτων».

Αυτή τη στιγμή, το μοναδικό αποτεφρωτήριο που λειτουργεί στην Ελλάδα είναι ιδιωτικό. Ωστόσο, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, δύο δήμοι έχουν βάλει μπροστά σχέδια για δημιουργία αντίστοιχων κέντρων: οι δήμοι Πατρέων και Αθηναίων. Στην πρώτη περίπτωση, ο δήμος έχει προχωρήσει σε χωροθέτηση στον Γλαύκο. Στη δεύτερη, η επιλογή της περιοχής του Ελαιώνα, ανάμεσα στη Λεωφόρο Αθηνών και το Ισλαμικό Τέμενος, έχει πυροδοτήσει αντιδράσεις από τοπικές επιχειρήσεις. Κάτι που ενδέχεται να καθυστερήσει -αν όχι, αναβάλει- την υλοποίηση του αποτεφρωτηρίου.

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

Το Αληθινό Πρόσωπο του Ηλία Κασιδιάρη

ΚΕΘΕΑ: Μία Απόφαση του Υπουργείου Υγείας Απειλεί την Απεξάρτηση Χιλιάδων Ατόμων

Το Άλμπουμ της Ζωής της Δήμητρας Παπανδρέου