Όταν Είσαι Ταυτόχρονα Υπέρβαρος και Ανορεξικός

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.

Όταν η Jacqui Valdez ήταν 16 ετών, σημείωνε σ' ένα χαρτί κάθε θερμίδα που κατανάλωνε. Έπαιρνε 20 καθαρτικά την ημέρα και έκανε συχνές νηστείες, τρώγοντας μόνο φρούτα ή λαχανικά για μέρες. Σε διάστημα δύο ετών έχασε περίπου 37 κιλά. Όλα αυτά είναι σαφή συμπτώματα διατροφικής διαταραχής. Ωστόσο, η Valdez «επισήμως» δεν ήταν ποτέ ανορεξική. Γιατί; Γιατί ποτέ δεν υπήρξε λιποβαρής.

Σύμφωνα με την πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), ένα άτομο πρέπει να έχει «σημαντικά χαμηλό σωματικό βάρος» για να διαγνωστεί με νευρική ανορεξία. Ουσιαστικά, αυτό σημαίνει ότι οι γιατροί πρέπει να ζυγίσουν τους ασθενείς προκειμένου να εκτιμήσουν εάν υποφέρουν από την πάθηση. Ένας ασθενής θεωρείται ως λιποβαρής και ως εκ τούτου ανορεξικός, μόνο εάν έχει δείκτη μάζας σώματος (BMI) κάτω από 18,5. Η πρόσβαση σε σωτήρια θεραπεία στηρίζεται σε αυτή τη διάγνωση.

«Το μεγαλύτερο βάρος μου ήταν περίπου 86,1 κιλά και το χαμηλότερο 48,9 κιλά» λέει η Valdez, η οποία σήμερα είναι 27 ετών και εργάζεται ως διοικητική υπάλληλος. Με ύψος 1,60 έπρεπε να έχει βάρος μικρότερο από 47,1 για να θεωρηθεί λιποβαρής.

Επειδή η Valdez ήταν υπέρβαρη ως έφηβη, η δραστική απώλεια βάρους δεν την οδήγησε να γίνει απίστευτα λιποβαρής. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπέφερε. Στα 18 της, όταν ζύγιζε 48,9 κιλά, δεν ήταν περισσότερο ανορεξική από ό,τι όταν ήταν 16 ετών και 68 κιλά. Και στις δύο ηλικιακές περιόδους, υπέφερε από ψυχολογικό πρόβλημα που την έκανε να μετράει μανιωδώς θερμίδες, να περιορίζει την κατανάλωση τροφής και να μισεί τον εαυτό της και το σώμα της.

«Τα δόντια μου σάπισαν, έχασα περίπου 40 κιλά και έχω χρόνιο πρόβλημα χαμηλής πίεσης», λέει. «Ανεξάρτητα από το πόσο σκληρά εργαζόμουν ή ότι περνούσαν μέρες που δεν έτρωγα, ή πώς έπαιρνα καθαρτικά, όλα έγιναν για το τίποτα, αφού ποτέ δεν έπιασα το βάρος-στόχο που είχα θέσει».

Το βάρος που είχε στόχο ήταν τα 47,1 κιλά - το ακριβές νούμερο που έπρεπε να έχει για να θεωρηθεί λιποβαρής. Το κριτήριο του βάρους για να είναι κανείς ανορεξικός, όχι μόνο υποβάθμιζε μια ψυχολογική πάθηση σε σωματική, αλλά λειτουργούσε και ως thinspiration για τη Valdez.

Η Valdez είναι αυτό που το DMS-V θα αποκαλούσε «άτυπη ανορεξική». Από το 2013, μια νέα διατροφική διαταραχή που ονομάζεται OSFED (Άλλη Προσδιορισμένη Διαταραχή Σίτισης/Διατροφής) έχει καταχωρηθεί στο εγχειρίδιο. Ένα άτομο πάσχει από OSFED όταν δεν πληροί το κριτήριο του βάρους για ανορεξία ή βουλιμία. Ένας από τους πέντε υποτύπους OSFED είναι η άτυπη ανορεξία, από την οποία έπασχε η Valdez και άτομα σαν εκείνη που έχουν διατροφική διαταραχή, αλλά δεν πληρούν το κριτήριο του χαμηλού βάρους της ανορεξίας.

Αν και αυτός ο νέος ορισμός είναι εξαιρετική πρόοδος, πρακτικά δεν κάνει και κάτι φοβερά καλό. Στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχει ειδικό κέντρο θεραπείας για άτομα με OSFED και οι ασθενείς, για να γίνουν δεκτοί για θεραπεία νευρικής ανορεξίας, πρέπει να έχουν εξαιρετικά χαμηλό ΒΜΙ.

Σύμφωνα με αυτό το παράλογο σύστημα, οι γιατροί περιμένουν να χειροτερέψει η κατάσταση ενός ασθενή, να γίνει ακόμα και απειλητική για τη ζωή του, πριν να του παρέχουν θεραπεία. Απλά, φανταστείτε να υιοθετούσαν την ίδια στάση σε ψυχολογικές διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια.

Είναι σαφές ότι ένας υγιής ΒΜΙ δεν θα έπρεπε να θεωρηθεί αποδεικτικό στοιχείο υγιούς ψυχικής κατάστασης. Η Laura*, μια 29χρονη που εργάζεται στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού, υπέφερε από ανορεξία από το 2006 έως το 2013. Αν και συχνά έκανε νηστεία από τις 07:00 π.μ. έως τις 20:00 μ.μ., μοίραζε σχολαστικά το φαγητό της στη διάρκεια της εβδομάδας και έκανε γυμναστική για μια ώρα την ημέρα, έκανε μεγάλο κόπο για να διασφαλίσει ότι ποτέ δεν θα γινόταν λιποβαρής.

«Με ύψος 1,57, το χαμηλότερο υγιές βάρος που μπορούσα να έχω ήταν 45,8 κιλά» λέει. «Δεν ήθελα να γίνω πολύ αδύνατη, γιατί φοβόμουν ότι ο γιατρός θα μου έκοβε το Adderall ή θα μείωνε τη δόση μου».

Αρχικά, στη Laura είχε συνταγογραφηθεί το φάρμακο μετά τη διάγνωση ότι πάσχει από ADHD (ελλειμματική προσοχή/υπερκινητικότητα - ΔΕΠΥ). «Το Adderall ήταν κλειδί στη διατροφική διαταραχή μου, καθώς μου επέτρεπε να την ελέγξω όταν πεινούσα. Κάπνιζα ένα «κάρο» χόρτο και έτρωγα πολλά δημητριακά ή πίτσα τις μέρες που προηγούνταν του ραντεβού με τον γιατρό μου κι έπειτα, αφού είχα πάρει τη συνταγή μου, έκανα νηστεία για να έρθω στα ίσα μου».

Η ιστορία της Laura αποδεικνύει ότι οι ασθενείς πρέπει να κρίνονται ανά περίπτωση. Πρόκειται για μία από τις πολλούς υπέρβαρους ή με φυσιολογικό βάρος ανορεξικούς που δεν έκαναν θεραπεία ή δεν διαγνώστηκαν με το πρόβλημα.

Μέχρι το 2013, η αμηνόρροια (η απουσία τουλάχιστον τριών έμμηνων κύκλων) απαιτούνταν για να διαγνωστεί η ανορεξία. Έτσι, όχι μόνο εξαιρούνταν εκείνοι που δεν ήταν σημαντικά λιποβαρής αλλά και αποκλειόταν αγόρια όπως ο Luke*, ένας 17χρονος φοιτητής από τον Καναδά, που μπορεί να υπέφεραν από ανορεξία. Αν και το κριτήριο της αμηνόρροιας έχει αφαιρεθεί τώρα, ο BMI εξακολουθεί να εμποδίζει τη διάγνωση για τους άνδρες. Κι αυτό γιατί είναι πολύ πιθανό οι άνδρες να έχουν μεγαλύτερο δείκτη μάζας σώματος από τις γυναίκες. Άρα, ο ΒΜΙ να αποτελεί ένα παραπλανητικό κριτήριο για την υγεία των ανδρών.

«Ο οικογενειακός γιατρός δεν αντιλήφθηκε τη σοβαρότητα της κατάστασής μου γιατί τεχνικά ήμουν στο χαμηλότερο επίπεδο του υγιούς φάσματος ΒΜΙ» λέει ο Luke. «Αφού είχα υψηλό ποσοστό μυϊκής μάζας και είμαι ψηλότερο από το μέσο όρο, ο ΒΜΙ δεν είναι και πολύ χρήσιμος στην περίπτωσή μου».

Όπως η Valdez, έτσι και ο Luke, δεν πληρούσε το κριτήριο του βάρους. «Το να αρρωστήσω αρκετά για να κάνω εισαγωγή στο νοσοκομείο ήταν ένας από τους πολλούς στόχους» λέει. «Η επιθυμία μου να αρρωστήσω αρκετά ώστε να νοσηλευτώ προήλθε από την επιθυμία να είμαι ο "καλύτερα" δυνατόν ανορεξικός».

Ωστόσο δεν είναι μόνο οι γιατροί και οι ψυχιατρικές ενώσεις που πρέπει να αλλάξουν τη στάση τους. Ο Luke λέει ότι η οικογένειά του και οι φίλοι του δεν παρατήρησαν τη σοβαρότητα της διαταραχής. Αν και η κοινωνία κατανοεί σήμερα περισσότερο την ανδρική ανορεξία, η έννοια του «χοντρού ανορεξικού» εξακολουθεί να είναι ακόμα εντελώς ξένη.

Κι αυτή η κουλτούρα είναι που κάνει την Alex*, μια 19χρονη διαφυλική φοιτήτρια, διστακτική στο να ζητήσει βοήθεια. «Προσπαθώ να ζω με τη φιλοσοφί "ένα πράγμα τη φορά"» λέει. Όταν έχει ενέργεια, κάνει ποδήλατο ως μια μορφή άσκησης. Παρόλα αυτά, ζυγίζει 119,7 κιλά. Με ύψος 1,72 αυτό μεταφράζεται σε ΒΜΙ 39,5 που ανήκει στο φάσμα του «παχύσαρκου».

«Δεν έχω επιχειρήσει να ζητήσω βοήθεια» λέει. «Αμφιβάλλω εάν θα με πάρουν στα σοβαρά. Μερικές φορές είναι δύσκολο να το δεις ως πρόβλημα. Εννοώ, χάνω βάρος. Αυτό είναι καλό».

Η δήλωση της Alex επισημαίνει τον επικίνδυνο τρόπο που η κοινωνία βλέπει την απώλεια βάρους. Εάν ένα πιο εύσωμο άτομο αποφασίσει να χάσει βάρος, το θαυμάζουν για το αποτέλεσμα ανεξάρτητα από τις μεθόδους που ακολούθησε.

«Ο κόσμος δεν ανησυχούσε για μένα, με επαινούσαν» λέει η Valdez. «Εάν είχα φυσιολογικό βάρος και έπειτα γινόμουν πολύ αδύνατη που ήμουν λιποβαρής, ίσως να υπήρχε ανησυχία. Αλλά ήμουν παχύσαρκη. Ο κόσμος δεν ανησύχησε».

Ίσως η πιο αρνητική πτυχή των διαγνωστικών κριτηρίων δεν είναι το πώς βλέπουν τους ασθενείς οι γιατροί και η κοινωνία, αλλά το πώς βλέπουν οι ίδιοι οι πάσχοντες τον εαυτό τους. Άτομα με σοβαρή διατροφική διαταραχή μπορούν εύκολα να πείσουν τον εαυτό τους ότι δεν έχουν πρόβλημα, γιατί δεν ταιριάζουν στο στενά ορισμένο προφίλ της ανορεξίας.

«Είναι δύσκολο για μένα να υποστηρίξω ότι είχα διατροφική διαταραχή» λέει η Valdez. «Έχω δικαίωμα να πω ότι είχα διατροφική διαταραχή; Λογικά μιλώντας, φυσικά και έχω. Αλλά ένα κομμάτι μου δεν το πιστεύει πραγματικά».

Η Valdez πράγματι υπέφερε και η ιστορία της αποδεικνύει ότι ο τρόπος που βλέπουμε τις διατροφικές διαταραχές πρέπει να αλλάξει. Ένα άτομο μπορεί να είναι ανορεξικό ανεξαρτήτως των σωματικών αναλογιών του. Το να το αρνούμαστε σημαίνει ότι αρνούμαστε στους πάσχοντες τη βοήθεια που χρειάζονται απεγνωσμένα. Σημαίνει ότι περιμένουμε να χειροτερέψει η διαταραχή πριν να δώσουμε ιατρική βοήθεια. Επίσης σημαίνει ότι βάζουμε τη ζωή των ανθρώπων σε κίνδυνο. Εάν υποπτεύεστε ότι κάποιος υποφέρει από διατροφική διαταραχή, τότε η ψυχή και ότι το σώμα είναι που θα πρέπει να ελέγξουν οι γιατροί.

«Ας ελπίσουμε ότι κάποιος μπορεί να δει την ιστορία μου και να αναγνωρίσει μια αλλαγή στα αγαπημένα του πρόσωπα» λέει η Valdez, «αυτόν τον ίδιο αγώνα και πόνο και να αρχίσει να προσπαθεί να ανακάμψει πριν να είναι πολύ αργά».

*Το όνομα έχει αλλάξει.

Περισσότερα από το VICE

H Διαδικτυακή «Αντίσταση» της Sound of Everything

Η Μελαγχολική Μαγεία του Λονδίνου τον Χειμώνα

Οι Αναμνήσεις μου από τις Γιορτές στη Φυλακή