Στα Άδυτα της Ομάδας Cyber Front Z που Διαδίδει Ρωσική Προπαγάνδα

Αν σκεφτούμε ότι η Ρωσία πέρασε την τελευταία δεκαετία διεξάγοντας έναν διαδικτυακό πόλεμο πληροφορίας ενάντια στην Δύση, για πολλούς αποτέλεσε έκπληξη ότι μέρες πριν την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία ήταν εκείνη που έχανε στον πόλεμο της πληροφορίας.

Αλλά μόλις ξεκινούσαν και λίγες εβδομάδες απ’ όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, οι σύμμαχοι του Κρεμλίνου χρησιμοποίησαν μια καινούργια «φάρμα» τρολ.

«Προσοχή, αγωνιστές», είπε ο διαχειριστής του καναλιού Cyber Front Z στο Telegram στους 65.000 followers το πρωί της Πέμπτης. «Η Ουκρανή τραγουδίστρια Jamala άξιζε μια επίθεση. Είχε κανονίσει μια φωτογράφιση με τη σημαία της Ουκρανίας στη Βρετανία», συνέχιζε το μήνυμα. Η Jamala στοχοποιήθηκε επειδή είχε ανεβάσει μια σειρά φωτογραφιών στο Instagram της, όπου celebrities όπως ο pop star Ed Sheeran και ο τραγουδιστής Gregory Porter κρατούσαν μια ουκρανική σημαία.

Ο διαχειριστής, που ακούει στο όνομα Aleksander Kapitanov, είπε σε μέλη του γκρουπ να ανοίξουν τα VPN τους –για να παρακάμψουν την απαγόρευση του Κρεμλίνου στο Instagram– και να ανεβάσουν σχόλια που γελοιοποιούσαν την τραγουδίστρια. Σε μέλη της ομάδας δόθηκαν οδηγίες να αναφέρονται μια θεωρία συνωμοσίας που προωθούσε το Κρεμλίνο τις τελευταίες εβδομάδες, η οποία υποστήριζε ότι η ουκρανική κυβέρνηση διέπραξε γενοκτονία ενάντια σε ρωσόφωνους στην περιοχή Ντονμπάς.

Με βάση στην Αγία Πετρούπολη, η ομάδα Cyber Front Z αυτοαποκαλείται «κίνημα των ανθρώπων» που στόχο έχει να υπερασπιστεί τη Ρωσία στο κανάλι της στο Telegram, το οποίο αποκτά ολοένα περισσότερους followers και ξεκίνησε στις 11 Μαρτίου. Η ομάδα ισχυρίζεται ότι απλώς θέλει να καταπολεμήσει τα fake news και την παραπληροφόρηση που έρχεται από την Ουκρανία, τις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη σχετικά με την εισβολή – ή την «ειδική επιχείρηση» όπως την αποκαλεί πάντα ο Kapitanov.

Το VICE News διαπίστωσε ότι ο στρατός της ομάδας Cyber Front Z χρησιμοποιείται για να προωθεί βίντεο, σχόλια και άρθρα που είναι υπέρ του Κρεμλίνου και ανεβαίνουν σε site όπως το YouTube, το Instagram και το Twitter. Η ομάδα έχει προωθήσει πολλές από τις αβάσιμες θεωρίες και αφηγήματα που το Κρεμλίνο έχει στηρίξει σε αυτόν τον πόλεμο, όπως ισχυρισμούς ότι η Ουκρανία ανέπτυσσε βιολογικά όπλα από κοινού με τις ΗΠΑ, ότι ο ρωσικός στρατός αποναζιστικοποιούσε την Ουκρανία και ότι ο ουκρανικός στρατός σκότωνε Ουκρανούς πολίτες.

Το κανάλι στο Telegram παρακινεί τους Ρώσους να ποστάρουν σχόλια, να μοιράζονται περιεχόμενο υπέρ του Κρεμλίνου και να δυσφημίζει οποιονδήποτε που επικρίνει τον Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin. O Kapitanov λέει στους ακόλουθους ότι η ανάρτηση τέτοιων σχολίων είναι το πατριωτικό καθήκον ενός πολίτη για να στηρίξει τον πόλεμο του στρατού στην Ουκρανία.

«Σας υπενθυμίζουμε ότι Ουκρανοί Ναζί διαπράττουν φρικαλεότητες και σύντομα θα τιμωρηθούν», έγραψε ο Kapitanov την Πέμπτη σε άλλη ανάρτηση. «Βάφουμε τα πάντα στα χρώματα της ρωσικής σημαίας και μοιράζουμε τα σύμβολά μας, Z και V».

Αυτός ο δημόσιος στρατός τρολ που προωθεί ψευδείς πληροφορίες στο Ίντερνετ είναι μόνο ένα σκέλος της λειτουργίας του Cyber Front Z. Άρθρο που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα στο ανεξάρτητο μέσο Fontanka από την Αγία Πετρούπολη αποκαλύπτει ότι πίσω από την πατριωτική ρητορική και τους ισχυρισμούς για λαοφιλές κίνημα προβληματισμένων πολιτών, βρίσκεται απλώς άλλη μια φάρμα τρολ με δεσμούς με το Κρεμλίνο και οι άνθρωποι πληρώνονται για να ποστάρουν ψευδείς πληροφορίες με έναν στοχευμένο και συντονισμένο τρόπο.

«Το κανάλι Cyber Front Z καλεί ανοιχτά τους υποστηρικτές του να γράφουν σχόλια κάτω από συγκεκριμένες αναρτήσεις –κυρίως Ρώσων πολιτών και οραγνώσεων ενάντια στον πόλεμο– πιθανόν για να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι αυτά τα σχόλια γράφονται από ανθρώπους που στηρίζουν πραγματικά το Cyber Front και όχι από κρατικοδίαιτα τρολ ή κάποιον ολιγάρχη υπέρ του Κρεμλίνου», είπε στο VICE News η Julia Smirnova, αναλύτρια στο Ινστιτούτου Στρατηγικού Διαλόγου. «Όμως η έρευνα του Fontanka καθιστά σαφές ότι είναι κλασικό εργοστάσιο τρολ, όπου πληρώνονται για να σχολιάζουν».

Η δημοσιογράφος του Fontanka, Ksenia Klochkova, παρίστανε το πληρωμένο τρολ στο Cyber Front Z και της προσφέρθηκε μηνιαίος μισθός γύρω στα 430 δολάρια. Της δόθηκε πρόσβαση σε ψεύτικους λογαριασμούς και της είπαν τι να γράφει και πού να βάζει τα σχόλιά της.

Η Klochkova έβγαλε φωτογραφίες των γραφείων του Cyber Front Z που δείχνουν πουφ στα πατώματα και τοίχους με σημαίες με το γράμμα Ζ. (Το 26ο γράμμα του αγγλικού αλφαβήτου το έχουν εθνικιστικές νέοι Ρώσοι τις τελευταίες εβδομάδες) ως σύμβολο της στήριξής τους στον πόλεμο του Putin, όταν ρωσικά τανκς με ορόσημο το γράμμα αυτό μπήκαν στην Ουκρανία τον περασμένο μήνα).

Η Klochkova αναφέρει ότι ήταν μία από τα εκατό άτομα στην ίδια βάρδια που έκαναν το ίδιο πράγμα: ανέβαζαν τουλάχιστον 200 σχόλια σε περιεχόμενο που τους όριζαν οι επιτηρητές, δημιουργώντας περίπου 20.000 αναρτήσεις υποτίθεται οργανικού περιεχομένου υπέρ του Κρεμλίνου μέσα σε λίγες ώρες.

Ο Cyber Front Z λοιπόν έχει δύο τμήματα: το δημόσιο κανάλι στο Telegram όπου οι εθελοντές λαμβάνουν οδηγίες να ανεβάζουν ψευδείς πληροφορίες με το όνομά τους στο Ίντερνετ και έναν κρυφό επαγγελματικό στρατό τρολ που πληρώνονται να ποστάρουν αντίστοιχα ψεύδη με ψευδείς ταυτότητες. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, σχόλια που αντιγράφουν το αφήγημα του Κρεμλίνου κατακλύζουν το Facebook, το Instagram και το YouTube. Όλοι οι νεοσύλλεκτοι πρέπει να επικοινωνούν με τον Kapitanov για να μπουν στον τρολο-στρατό του Cyber Front Ζ.

Η έρευνα του Fontanka πυροδοτήθηκε από μια αγγελία που ανέβηκε στο κανάλι στο Telegram που ζητούσε ανθρώπους για να αντισταθούν στον χώρο της πληροφορίας. Η ανάρτηση ακόμα είναι pinned πάνω-πάνω στο κανάλι και λέει ότι η ομάδα «καλωσορίζει όποιον δεν είναι αδιάφορος και αγαπάει την πατρίδα του». Επίσης λέει ότι η ομάδα αναζητάς «κοινωνικούς σχολιαστές, spammers αναλυτές περιεχομένου, προγραμματιστές, IΤ και σχεδιαστές».

Η ομάδα έγινε δημόσια λίγες εβδομάδες μετά την αρχή του πολέμου, σε μια εποχή που η Ρωσία αντιμετώπιζε ήττες στο πεδίο της μάχης και στον πόλεμο της πληροφορίας. Παρόλο όμως που ξεκίνησε σχετικά πρόσφατα, συγκέντρωσε γρήγορα ένα τεράστιο και ενεργό following.

«Ανοίξτε τα VPN σας και μπείτε στο ρινγκ», είπε στα μέλη την Τετάρτη το απόγευμα ο Kapitanov.

Ο στόχος στο «ρινγκ» ήταν ένα ποστ στο Instagram του Temirlan Raimkulov, ενός άγνωστου μποξέρ από το Καζακστάν που είχε ανεβάσει μια φωτογραφία του ίδιου, τυλιγμένου με την ουκρανική σημαία μετά από έναν αγώνα στις ΗΠΑ το προηγούμενο σαββατοκύριακο. Επίσης αποκαλούσε τον Putin δολοφόνο, σύμφωνα με τον διαχειριστή, αν και δεν υπήρχαν στοιχεία για να υποστηρίξουν αυτόν τον ισχυρισμό.

«Γράφουμε στον Temirlan ότι η αντιαθλητική συμπεριφορά του προκύπτει από το ότι πιστεύει την ουκρανική προπαγάνδα», έγραψε ο διαχειριστής στο κανάλι του Telegram. Το μήνυμα περιλάμβανε μια αναφορά στο Τάγμα Αζόφ, ένα ουκρανικό εξτρεμιστικό κίνημα, διαβόητο για την ακροδεξιά ιδεολογία του.

«Πρέπει να τον ρωτήσετε πού ήταν όλα αυτά τα οκτώ χρόνια όταν η Ουκρανία βομβάρδιζε το Ντονμπάς και γιατί σιωπούσε. Επίσης γιατί η Ουκρανία έγινε προπύργιο των ναζιστικών ταγμάτω, που ακόμα τρομοκρατούν τον τοπικό πληθυσμό».

Μια ανάρτηση την Τρίτη παρακινούσε τα μέλη να στηρίξουν τη δουλειά του Patrick Lancaster, βιντεογράφου από τις ΗΠΑ, που υπερασπίστηκε την απόφαση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία και προωθούσε παραπληροφόρηση για την κλίμακα του υποτιθέμενου ναζιστικού προβλήματος στην Ουκρανία.

Το κανάλι διοργανώνει και διαγωνισμούς για να δει ποιος μπορεί να γράψει το πιο πατριωτικό σχόλιο στα social media και ανταμείβει όποιον πετύχει τα περισσότερα likes, shares ή reactions με merch από το online κατάστημα του Ρωσικού στρατού. Το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό αυτής της εβδομάδας ήταν ένα T-shirt με το γράμμα Ζ, το δεύτερο ένα T-shirt που έγραφε Ρωσικός Στρατός και το τρίτο ένα καπελάκι μπέιζμπολ που έγραφε Cyber-Front.

Ο Kapitanov παρουσιάζει τη δουλειά τους σχεδόν ως μαχητική ενθαρρύνοντας μέλη να θεωρούν τον εαυτό τους ως προέκταση του ρωσικού στρατού. Ένα meme που ανέβηκε στο κανάλι αυτή την εβδομάδα παρουσιάζει ένα πληκτρολόγιο ως χειροβομβίδα, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενάντια στους εχθρούς της Ρωσίας online.

Σύντομα μετά το άρθρο του Fontanka ανέβηκε ένα link για το άρθρο στο κανάλι του Cyber Front Z μαζί με μια φωτογραφία της Klochkova και έναν ισχυρισμό ότι συνεργαζόταν με τις ΗΠΑ για να εισχωρήσει στην ομάδα. Επίσης μετά τη δημοσίευση του άρθρου της Klochkova, η ομάδα λέει, χωρίς στοιχεία, ότι κάποιος προσπάθησε να χακάρει τον λογαριασμό Cyber Front Z.

«Είμαστε πεπεισμένοι ότι η προσπάθεια πρόσβασης στο κανάλι και η έρευνα είναι γεγονότα που προέρχονται από την ίδια πηγή, μια έκφανση του πολέμου της πληροφορίας ενάντια στη Ρωσία», είπε ο Kapitanov.

Δεν είναι σαφές ποιος χρηματοδοτεί τη λειτουργία της ομάδας Cyber Front Z και ο Kapitanov δεν απάντησε στα αιτήματα του VICE News για σχολιασμό. Το Κρεμλίνο επίσης δεν απάντησε στο αίτημα για σχολιασμό ως προς το αν γνώριζε ή αν είχε στηρίξει τις ενέργειες της ομάδας.

Ωστόσο υπάρχουν στοιχεία ότι το Κρεμλίνο έχει κάποια ανάμειξη σε όλο αυτό. 

Όταν η Klochkova δεν εμφανίστηκε στη δουλειά για δεύτερη μέρη, της τηλεφώνησαν και τη ρώτησαν αν θα συνέχιζε να δουλεύει στο πρότζεκτ. Η Klockova ανακάλυψε ότι ο αριθμός ανήκε στον Aleksey Nekrilov, τον οποίο το Fontanka αναέφερε ως υπάλληλο του Glavset LLC, Mixinfo και Novinfo - και τα τρία ψευδώνυμα σύμφωνα με τις ΗΠΑ της διαβόητης τρολοφάρμας της Αγίας Πετρούπολης γνωστής ως  Internet Research Agency.

Τις τελευταίες εβδομάδες, ένας άνδρας που αποκαλείται απλώς Alexey έχει δώσει πολλές συνεντεύξεις σε μίντια που ελέγχονται από τη ρωσική κυβέρνηση όπου παρουσίασε την ομάδα το ως «κίνημα ανθρώπων» με εθελοντές και όχι πληρωμένα τρολ.

«Ο οργανισμός, που λειτουργεί σε εθελοντική βάση, περιλαμβάνει κάποιους χιλιάδες ανθρώπους σε όλη τη Ρωσία», έγραφε ένα πρόσφατο άρθρο στο ειδησεογραφικό πρακτορείο RIA Novosti που έχει τη στήριξη της κυβέρνησης, αναφέροντας τον Alexey ως υπεύθυνο της ομάδας.

Σε μια συνέντευξη με το RT, ο Alexey εμφανίστηκε και είπε ότι η ομάδα Cyber Front Z γεννήθηκε από την ανάγκη να καταπολεμηθεί η παραπληροφόρηση που υποτίθεται κάνουν οι Ουκρανοί. 

«Παρόλο που η δράση του πατριωτικού κοινού στα κοινωνικά μας δίκτυα έχει αυξηθεί κατά πολύ, η δουλειά είναι λιγότερο οργανωμένη σε σχέση με τον Ουκρανών», λέει. «Γι’ αυτό γεννήθηκε η ιδέα να συνενωθεί αυτό το πατριωτικό κοινό και να βοηθήσει την χώρα στο Ίντερνετ για να διαλύσει την ουκρανική προπαγάνδα, να εξηγήσει τους στόχους της επιχείρησής μας, να μιλήσει για την ιστορία του Ντονμπάς, να μεταδώσει πληροφορίες για διάφορες δράσεις που στηρίζουν την ειδική επιχείρηση, προκειμένου να δείξουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της ρωσικής κοινωνίας είναι στο πλευρό του στρατού του προέδρου».

Ο Alexey δεν ανάφερε σε καμία συνέντευξη ότι το Cyber Front Z φέρεται να πληρώνει τρολ για να ανεβάζουμε μέχρι και 200 σχόλια τη μέρα που στηρίζουν τη ρωσική παραπληροφόρηση. Λέει ότι όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να γίνουν υπάλληλοι στα κεντρικά γραφεία που ασχολείται με στοιχεία analytics και βρίσκονται στην Αγία Πετρούπολη».

Όμως η Klochkova επιβεβαίωσε στο VICE News ότι ο Alexey δεν ήταν ο άνδρας που γνώρισε στην Αγία Πετρούπολη, που άκουγε στο όνομα Aleksander Kapitanov και δεν ήταν από τους ανθρώπους που είχε γνωρίσει όσο δούλευε στα κεντρικά, που σημαίνει ότι ο Kapitanov δεν είναι ο μόνος που τρέχει αυτή την επιχείριση.

Αυτό το επίπεδο ειλικρίνειας ως προς τις καμπάνιες παραπληροφόρησης είναι ένα σχετικά καινούργιο φαινόμενο λέει η Smirnova, αναλύτρια στο Ινστιτούτο Στρατηγικού Διαλόγου, που επισημαίνει ότι τα Ρωσικά τρολ έχουν αρχίσει να μιλάνε πιο ανοιχτά για τη δουλειά τους ακόμα και πριν αρχίσει ο πόλεμος.

Η Smirnova λέει ότι η έννοια της «απίθανη άρνηση» – άρνηση τόσο ισχνή που συχνά δεν είναι κάτι παραπάνω από μια καθαρά επίσημη άρνηση της κυβερνητικής ανάμειξης – βοηθάει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί η ομάδα Cyber Front Z μιλάει τόσο ανοιχτά γι’ αυτό που κάνει, ενώ παρουσιάζεται απλώς ως ένα οργανικό πατριωτικό κίνημα.

«Είναι σύνηθες τα ρωσικά τρολ να αρνούνται μόνο την άμεση κρατική ανάμειξη στη δουλειά τους αλλά όχι την ίδια τη δουλειά τους», λέει η Smirnova.

«Μέσα σε Μισή Ώρα Ήμουν Έτοιμη» - Το Ταξίδι της Λιάνας από την Ουκρανία στην Ελλάδα με το Έξι Μηνών Μωρό της

Φωτογραφίες: Σινεμά στο Λβιβ Έχει Μετατραπεί σε DIY Κέντρο Εκπαίδευσης για Όσους Θέλουν να Πολεμήσουν

Ψυχολογικό Test: Βλέπεις Αυτήν τη Γάτα να Ανεβαίνει ή να Κατεβαίνει τις Σκάλες;

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.