Δέκα Ερωτήσεις που θα Ήθελες να Κάνεις σε Έναν Στρατιωτικό Ψυχολόγο

Η τομή μεταξύ ψυχικής υγείας και στρατού αποτελεί γόνιμο έδαφος για περίπλοκη ψυχοπαθολογία, για να το θέσω ήπια. Είναι δύσκολο να φανταστούμε τον αριθμό και το βάθος των προβλημάτων που προκύπτουν από την πίεση της μάχης και ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι η διαταραχή μετατραυματικού στρες. Αλλά οι στρατιωτικοί ψυχολόγοι που πηγαίνουν όπου πηγαίνουν και οι στρατιώτες, τα βλέπουν όλα.

Ο Paul Bartone είναι επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας στην Ουάσινγκτον. Στη διάρκεια μιας καριέρας δεκαετιών στον στρατό (έχει βγει στη σύνταξη) υπηρέτησε ως ερευνητής ψυχολόγος, ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο για να διεξάγει έρευνες για το στρες, την υγεία και τα επίπεδα προσαρμογής των Αμερικανών στρατιωτών.

VICE: Γεια σου, Paul. Καταρχάς τι περιλαμβάνει ο ρόλος του στρατιωτικού ψυχολόγου και πώς διαφέρει από τον γενικό γιατρό;
Paul Bartone: Η βασική μου δουλειά ήταν να κάνω μελέτες για να βρίσκω τρόπους να παραμένουν οι στρατιώτες υγιείς, παρά την απαιτητική και αγχωτική δουλειά. Έτσι περνούσα πολύ χρόνο με στρατιώτες που είχαν πάει για αποστολή και εκπαίδευση, κάνοντας συνεντεύξεις και παρατηρώντας. Υπάρχουν πολλοί ψυχολόγοι, όχι στρατιωτικοί, που ερευνούν το στρες και την υγεία σε διάφορα επαγγέλματα – μάλλον η βασική διαφορά ενός στρατιωτικού ψυχολόγου είναι ότι φοράς στολή και πας όπου πάνε οι στρατιώτες, για να κάνεις τη δουλειά σου. Αυτό μερικές φορές είναι δύσκολο, αλλά και συναρπαστικό. Βοηθάει αν σου αρέσει η κατασκήνωση.

Τι σε τράβηξε σε αυτόν τον χώρο;
Μετά το διδακτορικό μου δεν ήθελα να βρω δουλειά στον πανεπιστημιακό χώρο, να ακολουθήσω δηλαδή το σύνηθες μονοπάτι. Είχα πάθος να εφαρμόσω τη γνώση μου στον πραγματικό κόσμο. Κατά τύχη είδα μια αγγελία του Στρατιωτικού Ινστιτούτου Έρευνας Walter Reed. Έψαχναν ερευνητές ψυχολόγους και πήρα τη δουλειά. Αργότερα ανακάλυψα ότι έπρεπε να φοράω στολή και να κάνω τη βασική στρατιωτική εκπαίδευση. Αλλά μου φάνηκε διασκεδαστική πρόκληση και ήμουν σε καλή σωματική κατάσταση, έτσι το έκανα.

Ποιο είναι το πιο βασικό ψυχολογικό εργαλείο που χρειάζεσαι για να υπηρετήσεις στον στρατό και να παραμείνεις ψυχικά σταθερός;
Για να επιβιώσεις και να τα πας καλά στον στρατό, το πιο σημαντικό είναι να αντιμετωπίζεις θετικά τις καταστάσεις που προκαλούν άγχος. Το βασικό στοιχείο γι’ αυτό είναι να έχεις νοοτροπία ανθεκτικότητας. Αυτό σημαίνει να έχεις μια ισχυρή αίσθηση καθήκοντος ή σκοπού στη ζωή σου, μια πεποίθηση ότι ελέγχεις και έχεις την ευθύνη για ό,τι συμβαίνει. Επίσης, μια στάση ότι οι καταστάσεις με άγχος και πολλές μεταβολές δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, και ότι από τις προκλήσεις θα μάθεις κάτι. Καθήκον, έλεγχος, πρόκληση. Η ανθεκτικότητα σού επιτρέπει να μεταμορφώνεις το στρες σε μια θετική δύναμη για αντοχή στη ζωή.

Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της δουλειάς σου;
Τα πρώτα χρόνια στην καριέρα μου, μια μεγάλη πρόκληση ήταν να πείσω τους διοικητές ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες ήταν σημαντικοί για την υγεία και τη θέληση των στρατιωτών. Ευτυχώς αυτή η αντιμετώπιση άλλαξε σημαντικά και οι ψυχολόγοι αυτή τη στιγμή θεωρούνται βασικά ατού στις μονάδες.

Ποια είναι κάποια στοιχεία χαρακτήρα που σε κάνουν να το σκεφτείς καλύτερα όταν αποφασίζεις αν κάποιος είναι κατάλληλος από ψυχολογική άποψη να υπηρετήσει;
Γίνονται εξετάσεις για να αποφασίσουμε αν κάποιος είναι κατάλληλος να υπηρετήσει και επίσης όταν κάποιος κάνει αίτηση για ειδικές αποστολές, όπως οι ειδικές δυνάμεις. Ο ψυχολόγος ψάχνει να βρει σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη και διαταραχές προσαρμογής που θα απέκλειαν κάποιον. Επίσης λαμβάνουμε υπόψη θετικά στοιχεία, όπως αντοχή και ανθεκτικότητα. Για παράδειγμα, η ψυχολογική ανθεκτικότητα αξιολογείται πια σε κάποια προγράμματα πιλογής για τις ειδικές δυνάμεις του στρατού και του ναυτικού.

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες συζητείται ευρέως στα ΜΜΕ: ξέρουμε ότι περιλαμβάνει flashback και υπερδιέγερση, για παράδειγμα. Ποια είναι μερικά όχι και τόσο γνωστά συμπτώματα;
Τα flashback και το άγχος είναι συνηθισμένα συμπτώματα, πράγματι. Επίσης, οι εφιάλτες και οι αναμνήσεις του τραύματος. Λιγότερο γνωστά σημάδια είναι η δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων, η απομόνωση και η απώλεια αυτοπεποίθησης. Όσοι έχουν διαταραχή μετατραυματικού στρες τείνουν να αποφεύγουν καταστάσεις που τους θυμίζουν αυτό που προκάλεσε το τραύμα. Επίσης συχνά η διαταραχή αυτή προκύπτει σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα, όπως ναρκωτικά και αλκοόλ, κατάθλιψη και αυτοκτονικές σκέψεις.

Τι γνώμη έχεις για το MDMA ως μορφή θεραπείας; Τι άλλες εξελίξεις υπάρχουν στον τομέα της διαταραχής μετατραυματικού στρες;
Η ψυχοθεραπεία με τη βοήθεια MDMA είναι μια πειραματική θεραπεία που φαίνετια να ωφελεί ορισμένους ασθενείς με διαταραχή μετατραυματικού στρες. Στους ασθενείς χορηγείται μια μικρή δόση MDMA και μετά ο ψυχοθεραπευτής τους καθοδηγεί σε μια συνεδρία που στοχεύει στο να θυμηθούν και να αντιμετωπίσουν το τραύμα με θετικούς όρους. Το MDMA επίσης βοηθάει στην καταστολή της αντίδρασης άγχους στον εγκέφαλο, επιτρέποντας στον ασθνή να επεξεργαστεί την εμπειρία χωρίς να παραλύσει από τον φόβο. Νομίζω ότι είναι πολλά υποσχόμενο αλλά θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε κι άλλες μελέτες για να διαπιστώσουμε την αποτελεσματικότητά του. Αυτή τη στιγμή οι κλινικές δοκιμές είναι στο στάδιο 3 και τα αποτελέσματα θα είναι έτοιμα το 2021.

Μια συναρπαστική εξέλιξη στη θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες είναι η χρήση εικονικών λέξεων και σεναρίων για να αντιμετωπίσουν οι ασθενείς τις τραυματικές εμπειρίες του. Αυτή η θεραπεία είναι γνωστή ως Virtual Reality Exposure Therapy, όπου ο ψυχοθεραπευτής καθοδηγεί τον ασθενή σε μια σειρά εικονικών σεναρίων που προσομοιάζουν σταδιακά το τραυματικό γεγονός. Έτσι ο ασθενής θυμάται και επεξεργάζεται την εμπειρία πιο εύκολα, χωρίς να τον κυριεύει ο φόβος. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα της VRET και ο στρατός χρηματοδοτεί κι άλλες έρευνες. Και η τεχνολογία πίσω από τη VRET βελτιώνεται ραγδαία, καθιστώντας τη πιο ρεαλιστική και πιο προσβάσιμη.

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τι ηθικά ζητήματα υπάρχουν όταν είσαι στρατιωτικός ψυχολόγος;
Όπως όλοι οι ψυχολόγοι, έτσι κι εμείς ακολουθούμε τον επαγγελματικό κώδικα δεοντολογίας της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχολόγων. Οι στρατιωτικοί ψυχολόγοι επιπλέον φοράνε στολή και παίρνουν όρκο «να προστατεύουν και να υπερασπίζονται το σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών». Έτσι ως στρατιωτικός ψυχολόγος έχεις δυο πελάτες: τον μεμονωμένο στρατιώτη και μετά τον οργανισμό. Μερικές φορές αυτό σε φέρνει αντιμέτωπο με δύσκολες επιλογές. Για παράδειγμα, θέλεις να διατηρήσεις το απόρρητο του ατόμου. Αλλά αν υπάρχει μια κατάσταση κατά την οποία ένας στρατιώτης αποτελεί κίνδυνο για τον εαυτό του και τους άλλους, ίσως να είσαι υποχρεωμένος να ενημερώσεις τους ανώτερους. Σε ένα ευρύτερο επίπεδο, κάθε στρατιώτης είναι πελάτης σου. Είναι αγχωτική και, μερικές φορές, επικίνδυνη δουλειά. Όσοι υπηρετούν διατρέχουν έναν κάποιο κίνδυνο (από άλλους στρατιώτες).

Υπάρχουν κάποιοι τύποι προσωπικότητας που τείνουν να ελκύονται από τον στρατό και τι οφέλη ή κινδύνους μπορεί να έχει αυτό;
Λέγεται ότι ο στρατός ελκύει εξωστρεφείς, περιπετειώδεις, υπερενθουσιώδεις ανθρώπους. Δεν πιστεύω ότι ισχύει, τουλάχιστον στον στρατό των ΗΠΑ. Είμαστε από τους μεγαλύτερους εργοδότες παγκοσμίως, με 1,6 εκατομμύρια. Όπως και να το κάνεις, είναι μια εξαιρετικά ευρεία ομάδα. Όμως ο στρατός των ΗΠΑ αυτή τη στιγμή επεξεργάζεται κάποια μη-γνωστικά μέτρα για την αξιολόγηση των στοιχείων της προσωπικότητας που θεωρούνται σημαντικά, όπως να έχουν κίνητρο, αξιοπιστία και να είναι ευχάριστοι. Ξέρουμε ότι στον σημερινό στρατό είναι σημαντικό να μπορείς να δουλεύεις καλά ομαδικά, να έχεις αντοχή και να προσαρμόζεσαι σε καταστάσεις στρες. Έτσι, αυτές είναι οι περιοχές στις οποίες αρχίζει να δίνεται περισσότερη προσοχή.

Ποιες είναι κάποιες από τις λιγότερο γνωστές επιπτώσεις –θετικές ή αρνητικές– της θητείας (εκτός από διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάθλιψη και άγχος);
Κάποια από τα οφέλη χάνονται μες στον θόρυβο. Το ένα είναι η περηφάνια: οι περισσότεροι που υπηρετούν έχουν έντονη αίσθηση περηφάνιας και ολοκλήρωσης επειδή ανταποκρίνονται στο καθήκον. Και όπου και αν έχεις υπηρετήσει ή για πόσο, η στρατιωτική θητεία σου δημιουργεί έναν δεσμό με άλλους βετεράνους. Είναι υπεράνω φυλής, φύλου και ηλικίας. Απ’ όταν βγήκα στη σύνταξη δουλεύω με πολλούς οργανισμούς βετεράνων και το βλέπω συχνά. Είτε είσαι βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είτε του Αφγανιστάν, νιώθεις έναν δεσμό με άλλους βετεράνους. Βετεράνοι μου έλεγαν ότι ο καιρός που υπηρέτησαν ήταν το πιο ουσιαστικό κομμάτι της ζωής τους.

Αυτόν τον δεσμό τον νιώθουν και οι οικογένειες των στρατιωτών. Μοιράζονται μια κοινή εμπειρία που τους φέρνει κοντά. Το βλέπεις στις πολλές οργανώσεις που υπαρχουν για τη βοήθεια των βετεράνων και των οικογενειών τους. Πολλές από αυτές τις λειτουργούν μέλη στρατιωτικών οικογενειών εθελοντικά. Ένα καλό παράδειγμα είναι το TAPS – Tragedy Assistance Program for Survivors. Το ίδρυσε μια χήρα στρατιώτη όταν ο άντρας της πέθανε σε πτώση αεροσκάφους. Το TAPS παρέχει δωρεάν φροντίδα και στήριξη σε μέλη οικογενειών στρατιωτών που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τον θάνατο ενός στρατιώτη συγγενή τους. Άλλη μια οργάνωση είναι η USO [United Service Organisations], επανδρωμένη με εθελοντές βετεράνους και μέλη οικογενειών στρατιωτών.

Αν υπηρετήσεις στον στρατό γίνεσαι για πάντα μέλος μιας κοινότητας καλών ανθρώπων που ξέρουν πώς είναι να έχεις υπηρετήσει. Είναι ωραίο συναίσθημα να νιώθεις ότι ανήκεις σε αυτή την ομάδα.

Υπάρχουν κάποιες ιστορίες που θυμάσαι;
Κάποτε έκανα έρευνα με μια μονάδα. Πριν από μερικούς μήνες ένα αεροσκάφος της έπεσε και όλοι οι επιβαίνοντες σκοτώθηκαν. Ένα ολόκληρο τάγμα χάθηκε. Η νέα, ανασυνταγμένη μονάδα, περίμενε να επιβιβαστεί σε ένα C-140 για να πετάξει έξω από τις ηπειρωτικές ΗΠΑ για μια μεγάλη εκπαίδευση. Αν και συνήθως είναι θορυβώδεις, ήταν όλοι αμίλητοι. Προφανώς η μοιραία πτώση τους απασχολούσε πολύ. Γύρισα και ίδια αρκετούς στρατιώτες να φεύγουν από την ουρά και να ξερνάνε στον διάδρομο. Είχαν αρρωστήσει από το άγχος, κυριολεκτικά. Ακολούθησε μια απόκοσμα ήσυχη τετράωρη πτήση, αλλά όλα πήγαν καλά.

Μια άλλη φορά, έκανα έρευνα σε ένα κινητό νοσοκομείο εκστρατείας σε μια σύρραξη στη Βοσνία, στο πλαίσιο μιας αποστολής των Ηνωμένων Εθνών. Για να παραμείνουμε ουδέτεροι, δεν επιτρέπεται να φροντίζουμε ιατρικά τον ντόπιο πληθυσμό, μόνο τους στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών*. Ήταν μια σχετικά ήρεμη περίοδος και στο νοσοκομείο επικρατούσε ησυχία, με εξαίρεση κανένα θύμα νάρκης ή τροχαίου. Το στρατιωτικό ιατρικό προσωπικό μας βαριόταν καθώς δεν είχε ουσιαστική δουλειά να κάνει και το ηθικό μας έπεφτε. Μια μέρα έφεραν δυο παιδιά της περιοχής με σοβαρά τραύματα από μια έκρηξη νάρκης. Ο διοικητής του νοσοκομείου αποφάσισε ενάντια στον κανονισμό και τους έκανε εισαγωγή. Το προσωπικό ξύπνησε και φρόντισε τα παιδιά. Και τα δύο έκαναν πολλαπλά χειρουργεία, υπέστησαν ακρωτηριασμούς, έγιναν μεταγγίσεις. Σώθηκαν και έγιναν κορυφαίοι ασθενείς τους επόμενους μήνες. Σύντομα ο περιορισμός άρθηκε και ο διοικητής του νοσοκομείου είχε την δικαιοδοσία να θεραπεύσει ντόπιους. Το ηθικό των δυνάμεων των ΗΠΑ βελτιώθηκε χαρακτηριστικά. Το περιστατικό μου έδειξε πόσο μεγάλη σημασία έχει οι στρατιώτες να κάνουν ουσιαστική δουλειά όταν είναι σε αποστολή.

Το καινούργιο βιβλίο του Paul Bartone' (που συνέγραψε μαζί με τον Steven Stein) είναι το "Hardiness: Making Stress Work for You to Achieve Your Life Goals". Περισσότερα στο hardinessmindset.com .

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Australia.

Περισσότερα από το VICE

«Θα Δουλέψετε Από το Σπίτι, Αλλά θα σας Στείλουμε μια Webcam»

Υπάρχουν Τρόποι να Διατηρήσεις τη Σχέση σου Όταν Είσαι σε Αυτοπεριορισμό

Μία Ελληνική Ομάδα Ράγκμπι Πάει Μουντιάλ