«Το Παιδί μου Στερείται Βασικά Ανθρώπινα Δικαιώματα» - Πώς Είναι να Είσαι Μητέρα Ίντερσεξ Παιδιού στην Ελλάδα;

Το 2009 η Ρηνιώ Συμεωνίδου γέννησε ένα υπέροχο ίντερσεξ παιδί, αφού πρώτα της ζητήθηκε ιδιαίτερα πιεστικά και προσβλητικά από δύο ανίδεους και ομοφοβικούς γιατρούς να τερματίσει, στον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης, ένα επιθυμητό και υγιές κύημα. Αρνήθηκε.

Κάποια χρόνια μετά, μπαίνοντας το παιδί στην εκπαίδευση, η Ρηνιώ συνειδητοποίησε πως ο αποκλεισμός, το στίγμα, η ντροπή, το ταμπού και η αορατοποίηση των ίντερσεξ ανθρώπων είναι η «νόρμα» στο ελληνικό σχολείο. Σήμερα μαζί και με άλλους γονείς, εκπαιδευτικούς και φορείς παλεύει για την ορατότητα και τα δικαιώματα των ίντερσεξ ατόμων κι όπως φαίνεται από όσα λέει στο VICE είναι μία μάχη που αξίζει να γίνει όλων μας.

VICE: Ας ξεκινήσουμε εξηγώντας σε όσους δεν γνωρίζουν τι είναι ίντερσεξ;
Ρηνιώ Συμεωνίδου: Οι άνθρωποι (και τα περισσότερα θηλαστικά) κάποιες φορές τυχαίνει να γεννιόμαστε με χαρακτηριστικά φύλου (δηλ. χρωμοσώματα, γονάδες, εσωτερική και εξωτερική αναπαραγωγική ανατομία, ορμονικά προφίλ κ.ά) που διαφέρουν από τα ιατρικά στερεότυπα για το πώς υποτίθεται πως πρέπει να μοιάζουν τα τυπικά θηλυκά ή τα τυπικά αρσενικά χαρακτηριστικά.

«Ίντερσεξ» (ή διαφυλικό) είναι ένας όρος-ομπρέλα που περιλαμβάνει τους ανθρώπους που γεννιούνται με χαρακτηριστικά φύλου που είναι είτε θηλυκά και αρσενικά ταυτόχρονα, ή όχι απόλυτα θηλυκά/αρσενικά, ή ούτε θηλυκά ούτε αρσενικά. Τα χαρακτηριστικά φύλου και τα σώματα των ίντερσεξ ανθρώπων σήμερα ξέρουμε ότι είναι υγιείς, φυσικές παραλλαγές του ανθρώπινου φύλου.

Ωστόσο, στην ιατρική η ποικιλομορφία εκλαμβάνεται ακόμα και σήμερα σαν «διαταραχή» που χρήζει κοσμητικής διόρθωσης και ιατρικής κανονικοποίησης ώστε «να μοιάζει» με την τυπική ανατομία (αν δεχτούμε ότι υπάρχει τέτοια). Σε έναν μετα-ιατρικό ορισμό, ίντερσεξ σημαίνει επίσης τη ζωντανή εμπειρία των κοινωνικο-πολιτισμικών συνεπειών που υφίστανται οι άνθρωποι που γεννιούνται με σώματα που δεν εμπίπτουν στις κανονιστικές νόρμες των «αρσενικών» και «θηλυκών» σωμάτων.

Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στους όρους τρανς, ίντερσεξ και non-binary;
Όλοι είναι όροι-ομπρέλες, ωστόσο περιγράφουν ανεξάρτητες μεταξύ τους έννοιες: Ίντερσεξ είναι το φάσμα της φυσικής ποικιλομορφίας των σωματικών/βιολογικών χαρακτηριστικών του φύλου (sex), αφορά δηλαδή τη σωματικότητα. Ταυτόχρονα, μπορεί να έχουν οποιαδήποτε ταυτότητα φύλου, ανδρική, γυναικεία, τρανς ή μη-δυαδική και οποιονδήποτε σεξουαλικό προσανατολισμό (όπως και κάθε άνθρωπος δηλαδή). Το transgender αναφέρεται στο υποκειμενικό βίωμα της ταυτότητας φύλου (gender), όταν αυτή δεν συμφωνεί με το καταχωρημένο φύλο στη γέννηση. Τα μη δυαδικά (non-binary ή genderqueer) άτομα αισθάνονται ότι η ταυτότητα φύλου τους δεν χωράει στα «κουτάκια» του δυαδικού φύλου, κατανοούν δηλαδή το φύλο με μια ελευθερία, που εκτίνεται πέρα από νόρμες και δίπολα. 

Ένας γονέας μαθαίνει για το παιδί του ότι θα είναι ίντερσεξ πριν γεννηθεί ή μετά τη γέννηση; 
Οι χρωμοσωμικές ποικιλομορφίες συνήθως ανιχνεύονται σε προγεννητικές εξετάσεις (π.χ. αμνιοκέντηση), οι ανατομικές διαφοροποιήσεις μπορεί να είναι ορατές ήδη στη γέννηση, ενώ κάποιες μη τυπικές ορμονικές καταστάσεις εμφανίζονται συνήθως στην εφηβεία. Ένα άτομο μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι είναι ίντερσεξ σε πολύ νεαρή ηλικία (αν δεν του το κρύψουν), είτε στην εφηβεία ή και αργότερα στη ζωή του, ή ακόμα και ποτέ (όταν οι διαφοροποιήσεις είναι ανεπαίσθητες).

Ποια είναι η πρακτική που ακολουθείται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα στην απόδοση φύλου ενός ίντερσεξ παιδιού όταν γεννιέται; Συνήθως αποφασίζεται αν θα μεγαλώσει ως αγόρι ή ως κορίτσι; Και με ποια κριτήρια; 
Όταν υπάρχουν εμφανείς ανατομικές διαφορές, οι γιατροί προτείνουν την απόδοση φύλου σύμφωνα με αυτό που βλέπουν (κρίνοντας υποκειμενικά), ενίοτε ωστόσο και σύμφωνα με αυτό που θα μπορούσαν να επιβάλλουν χειρουργικά. Στην καλύτερη περίπτωση θα προτείνουν επιπλέον γενετικές εξετάσεις (π.χ. καρυότυπο) ώστε να συμβουλεύσουν τους γονείς να αναθρέψουν το παιδί στο φύλο που δείχνει να υπερτερεί στα σημεία. Σε κάθε περίπτωση όμως, και όχι μόνο για τα ίντερσεξ αλλά για κάθε μωρό, η απόδοση φύλου γίνεται κατά προσέγγιση, είναι μία προβλεψη που κάνει ο γιατρός για το μέλλον, αγνοώντας την ταυτότητα φύλου που θα εκφράσει το άτομο μεγαλώνοντας.

Πώς αντιδρούσαν παλαιότερα οι κοινωνίες και οι γονείς των ίντερσεξ παιδιών;
Μέχρι τον 18ο αιώνα τα «ερμαφρόδιτα» άτομα (όπως στρεβλά αποκαλούνταν) περνούσαν απαρατήρητα και έχαιραν σεβασμού στην ασφάλεια των οικογενειών τους. Από τον 19ο αιώνα, με την εξέλιξη της ιατρικής και ιατροδικαστικής επιστήμης η διαφορετικότητα των χαρακτηριστικών του φύλου άρχισε να εντοπίζεται ευκολότερα, να στοχοποιείται από την ιατρο-πολιτική εξουσία ως «αφύσικη» και να μελετάται σαν «κάτι εξωτικό» ή σαν «απάτη» από γιατρούς και δικαστές, οι οποίοι πλέον εξουσίαζαν τη ζωή των διαγνωσμένων διαφυλικών, όπως η Herculine Barbin.

Ενάμιση αιώνα μετά ο Αμερικανός σεξολόγος John Money, προκειμένου να προωθήσει την άκυρη θεωρία του ότι το φύλο «διδάσκεται», ξεκίνησε τα πρωτόκολλα των «κανονικοποιητικών» επεμβάσεων σε ίντερσεξ μωρά, στη λογική ότι ένα παιδί θα πεισθεί να είναι αγόρι ή κορίτσι αρκεί να βλέπει τα «σωστά» για το φύλο του όργανα στο σώμα του και να γαλουχηθεί ανάλογα.

Σήμερα ξέρουμε ότι αυτό δεν ισχύει, η δε θεωρία του Money διαψεύθηκε παταγωδώς με την διπλή αυτοκτονία των δίδυμων Reimer. Τα πρωτόκολλα διαχείρισης ωστόσο παραμένουν, παρόλη την τεράστια αμφισβήτιση που δέχονται και παρόλες τις διαμαρτυρίες ίντερσεξ ανθρώπων που ως παιδιά, ερήμην τους υπέστησαν «κανονικοποιητικές» επεμβάσεις (IGM: Intersex Genital Mutilation)

Συμβαίνει ακόμα και η ιατρική κοινότητα να προτείνει στους γονείς την επιλογή της άμβλωσης ή τις επεμβάσεις;
Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, το σιωπηρό ευγονικό «πρωτόκολλο» που προτείνεται πιεστικά στη διάγνωση ενός ίντερσεξ εμβρύου, είναι ο (επιλεκτικός) τερματισμός του. Πολλοί γονείς χωρίς τη σωστή ενημέρωση, όταν ακούν για «διαταραχή» και «ανωμαλία», τρομοκρατούνται και συναινούν στον τερματισμό μιας καθόλα υγιούς και επιθυμητής νέας ζωής.

Για τα μωρά που γεννιούνται με «ασαφή» όπως λέγονται γεννητικά όργανα ή με τις «λάθος» γονάδες, ο ιατρικός μονόδρομος που (επίσης πιεστικά) προτείνεται εξαρχής στους γονείς είναι η χειρυουργική «κανονικοποίηση»  φύλου (Intersex Genital mutilation, IGM), όσο το δυνατόν νωρίτερα ώστε το παιδί «να το ξεχάσει» ή και «να μην το μάθει ποτέ»… «για το καλό του» (#NOT).

Oλόκληρες γενιές ίντερσεξ ατόμων μεγάλωσαν μέσα στη μυστικότητα, στα ψέματα, στη ντροπή, στον πόνο, στερούμενα σεξουαλικής αίσθησης, με προκλημένα προβλήματα υγείας και με το στίγμα του «λάθους της φύσης». Aν σκεφτούμε ότι υπάρχουν μόλις δύο (ανάμεσα στις συνολικά 40-60 διαφορετικές περιπτώσεις διαφυλικότητας) όπου επιβάλλεται παρέμβαση για σοβαρούς λόγους υγείας, είναι πραγματικά απορίας άξιο γιατί στη συντριπτική πλειοψηφία των ίντερσεξ περιπτώσεων που δεν απειλούν την υγεία και την ευζωία των παιδιών, δεν συστήνουν οι γιατροί στους γονείς απλώς να μην κάνουν τίποτα. Να στηρίξουν το παιδί τους και να περιμένουν να μεγαλώσει και να αποφασίσει το ίδιο, σωστά ενημερωμένο, αν θέλει να αλλάξει κάτι στο σώμα του.

Εσύ και το περιβάλλον σου πώς βιώσατε την ανακοίνωση ότι το παιδί σου είναι ίντερσεξ;
Από το 2006, ο όρος ίντερσεξ δεν χρησιμοποιείται από τους γιατρούς, καθώς αντικαταστάθηκε με το «Διαταραχές της Ανάπτυξης Φύλου». Οπότε μας είπαν ότι το μωρό «έχει μια διαταραχή, σύνδρομο Klinefelter», δηλαδή έχει ένα επιπλέον Χ χρωμόσωμα φύλου (είναι 47 ΧΧΥ, αντί για 46ΧΧ ή 46ΧΥ) Ήταν κάτι που δεν είχαμε ξανακούσει και αρχικά σοκαριστήκαμε, αλλά το σοκ κράτησε λίγο, μέχρι να ερευνήσουμε και να καταλάβουμε τι σημαίνει και να γνωρίσουμε ενήλικα ΧΧΥ άτομα από τη διεθνή κοινότητα. Εκεί νιώσαμε τεράστια ανακούφιση και συνεχίσαμε, ενάντια σε δύο τοπικούς μαιευτήρες που επέμεναν με απαράδεκτο τρόπο και φοβικά σενάρια να μας πείσουν να το τερματίσουμε. Νομίζω πως μέσα σε εκείνη την άθλια κουβέντα μαζί τους, έγινα ακτιβίστρια από το πουθενά, κάτι συστράφηκε άγρια μέσα μου, στη συνειδητοποίηση πως το παιδί μου και κάθε ίντερσεξ άνθρωπος στερείται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, πριν καν γεννηθεί, κι αυτό πρέπει κάπως να αλλάξει.

Ζεις σε ένα μικρό νησί του Αιγαίου. Πώς αντιδρά η τοπική κοινωνία; Για παράδειγμα, το σχολείο του παιδιού; Πώς είναι να είσαι γονέας ίντερσεξ παιδιού στην Ελλάδα το 2022;
Σαν γονείς αποφασίσαμε εξαρχής πως κανένα παιδί δεν αξίζει να κρύβεται για αυτό που είναι, οπότε το παιδί γνωρίζει από νωρίς και πλέον το μοιράζεται όπου νιώθει ασφάλεια. Στις μικρές κοινωνίες όπου οι άνθρωποι γνωριζόμαστε, αν εξηγήσεις απλά και αληθινά μια κατάσταση, την αποδέχονται. Ή ίσως επιλέξαμε εμείς τις πιο ανοιχτόμυαλες παρέες, πάντως μεγάλοι και μικροί  φίλοι μας στηρίζουν αλληλέγγυα. Είναι κουραστικό ωστόσο, να χρειάζεται κάθε νέα σχολική χρονιά να επιμορφώνεις δασκάλους και ειδικούς, προκειμένου να είναι το παιδί σου χαρούμενο και ασφαλές. Ή να ζητάς την επέμβαση του Συνήγορου του Παιδιού ακόμα και για την ελάχιστη συμπερίληψη.

Έχουν καταγραφεί φαινόμενα μπούλινγκ σε ίντερσεξ παιδιά;
Ναι, αρκετά. Και από παιδιά και απο εκπαιδευτικούς. Σύμφωνα με την πρώτη σχετική ευρωπαϊκή έρευνα, αλλά και εθνικές έρευνες τις Colour Youth και του Πολύχρωμου Σχολείου, το ομο/τρανς/ιντερφοβικό μπούλινκ στα σχολεία χτυπάει κόκκινα. Υπάρχει ανεπίτρεπτα μεγάλη άγνοια στην Ελλάδα και ειδικά στο σχολείο, τα ΛΟΑΤ και ίντερσεξ παιδιά δεν υπάρχουν πουθενά, είναι κυριολεκτικά αόρατα στο σχολικό σύστημα, ενώ τα ετεροκανονικά στερεότυπα βρίσκονται παντού και ενίοτε ενθαρρύνονται απο τα αναλυτικά προγράμματα.

Συμβαίνουν άσχημες διακρίσεις, στοχοποίηση και ψυχοσωματική βία, με αποτελέσματα που κυμαίνονται από σχολική άρνηση και πεσμένη επίδοση μέχρι νεανική κατάθλιψη και αυτοκτονίες.

Η ευθύνη εδώ βαραίνει ξεκάθαρα και εξ’ ολοκλήρου το Υπ. Παιδείας που (για να μη δυσαρεστήσει το «Θρησκευμάτων») αναίσθητα και υποκριτικά επιμένει να κωλυσιεργεί και δεν στέλνει στα σχολεία κατευθυντήριες ορατότητας και συμπερίληψης, όπως όφειλε.

Πώς βιώνει το ίδιο το παιδί το γεγονός ότι είναι ίντερσεξ; Τι αντιμετωπίζει συνήθως ένα ίντερσεξ παιδί στο μεγάλωμά του; 
Κάθε παιδί που διαφοροποιείται για οποιονδήποτε λόγο από τη νόρμα, το αντιλαμβάνεται από πολύ μικρή ηλικία, ακόμα κι αν δεν το εκφράζει λεκτικά. Όταν η διαφορετικότητα δεν συμπεριλαμβάνεται, ή ακόμα χειρότερα, στοχοποιείται, το αποτέλεσμα είναι άγχος, αίσθηση αποκλεισμού, δυσκολία στο «ανήκειν», μοναξιά και απομόνωση. Αορατότητα. Σαν να μην υπάρχεις. Γι’ αυτό είναι σημαντικό, πέραν της αποδοχής, να γνωρίζουν από μικρά τα παιδιά τι τους συμβαίνει, να έχουν ικανές εξηγήσεις για την διαφορετικότητά τους, ώστε να μπορέσουν να την αγκαλιάσουν και υποστηρίξουν και προς τα έξω.

Ποια άτομα αποτελούν την Intersex Greece; 
Η Intersex Greece δημιουργήθηκε και συντονίζεται από ενήλικα ίντερσεξ άτομα και γονείς ίντερσεξ παιδιών, πλαισιωμένη από συμπεριληπτικούς/ές και πολύτιμους/ες συνεργάτες και συνεργάτιδες. Παρέχει εξειδικευμένη και peer-to-peer υποστήριξη στα ίντερσεξ άτομα και στις οικογένειές τους, οδηγούς και υλικό, επιμόρφωση και ενημέρωση για όλα τα ίντερσεξ ζητήματα σε ομάδες επαγγελματιών, ενώ παράλληλα εργάζεται για την ορατότητα και την ανάπτυξη της ίντερσεξ κοινότητας, την ευαισθητοποίηση, την προβολή και διασφάλιση των δικαιωμάτων των ίντερσεξ ανθρώπων στην Ελλάδα, και –κατ’ επέκταση– στον κόσμο. Η οργάνωση μας είναι μέλος της Ευρωπαικής ίντερσεξ οργάνωσης OII Europe και αυτό το διάστημα διενεργεί την πρώτη έρευνα στην Ελλάδα για την ρητορική μίσους κατά των ίντερσεξ, με την υποστήριξη της ILGA Europe.

Τι δικαιώματα στερούνται τα ίντερσεξ άτομα αυτήν τη στιγμή; Νομικά που βρισκόμαστε στην Ελλάδα; Τι διεκδικήσεις υπάρχουν;
Οι δικαιωματικές παραβιάσεις που υφίστανται οι ίντερσεξ άνθρωποι είναι η αναίτια παθολογικοποίηση των σωμάτων τους, οι ιατρικές παρεμβάσεις χωρίς την προσωπική προηγούμενη, σταθερή και πλήρως ενημερωμένη συγκατάθεσή τους (παραβίαση της σωματικής τους ακεραιότητας), το ψυχολογικό τραύμα, η αορατοποίηση και το στίγμα, οι θεσμικές και λεκτικές διακρίσεις, η παρενόχληση, η έλλειψη πρόσβασης σε σχετικές ή/και αναγκαίες φαρμακευτικές αγωγές και εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό, καθώς και η έλλειψη νομικής αναγνώρισης. Όλα αυτά αποτελούν τις διεκδικήσεις μας απο την Πολιτεία και πρόσφατα τις καταθέσαμε στην Εθνική Επιτροπή Στρατηγικού σχεδιασμού για τη ΛΟΑΤΚΙ Ισότητα. Για την ώρα βρισκόμαστε σε νομικό κενό σχεδόν για όλα τα παραπάνω.

Παίρνετε μέρος στα Pride; Σκοπεύετε να πάρετε μέρος στο επόμενο; 
Ανεπίσημα ναι, αλλά φέτος θα συμμετέχουμε για πρώτη φορά και επίσημα (ως οργάνωση). Θα μας βρείτε κάπου ανάμεσα στο Πολύχρωμο Σχολείο και στις Οικογένειες Ουράνιο Τόξο.

Περισσότερα για την Intersex Greece, εδώ.

Η Νίκη Σερέτη Δεν θα Έσβηνε Ποτέ τη Δεβόρα από το Παρελθόν της

Ένας «Ξεχασμένος» Κόσμος Ζει και Πεθαίνει Μόλις 19 Χιλιόμετρα από το Κέντρο της Αθήνας

Συγκλονιστικές Φωτογραφίες: Τι Άφησαν Πίσω τους οι Ουκρανοί που Εγκατέλειψαν τα Σπίτια τους

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.