Είναι Ηθικό να Αναπτύσσουμε Ανθρώπινα Όργανα Mέσα σε Ζώα;

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Motherboard και στο Τhe Conversation.

Η μεταμόσχευση οργάνων είναι μια από τις επιτυχίες της σύγχρονης ιατρικής, όμως παρεμποδίζεται από την έλλειψη δωρητών οργάνων. Στοιχεία για τη Βρετανία που δημοσιεύτηκαν από την υπηρεσία Blood and Transport Service του NHSNHS δείχνουν ότι το 2014-15 πέθαναν 429 ασθενείς περιμένοντας για μεταμόσχευση οργάνου. Επιπλέον, πολλοί από τους 807 που βγήκαν από τη λίστα αναμονής αρρώστησαν τόσο πολύ που ήταν αδύνατο να υποβληθούν σε μεταμόσχευση και ως εκ τούτου είναι πιθανό να έχουν πεθάνει σήμερα.

Έτσι, ενώ υπάρχει ισχυρή ηθική αναγκαιότητα να αυξήσουμε την παροχή οργάνων από δωρητές, πολλές από τις μεθόδους που επιχειρήθηκαν ή προτάθηκαν –η εικαζόμενη συναίνεση του δότη, να επιτρέπεται η αγοραπωλησία οργάνων και να χρησιμοποιούνται όργανα χαμηλότερης ποιότητας, όπως εκείνα των δωρητών με HIV– είναι εξίσου αμφιλεγόμενες. Ακόμα κι αν δεχθούμε αυτές τις προσεγγίσεις, είναι απίθανο να είναι επαρκείς για να καλύψουν τη ζήτηση.

Οι τεχνικές επεξεργασίας γονιδίων όπως είναι η CRISPR θα μπορούσαν να δώσουν την απάντηση. Αυτές οι τεχνικές μας επιτρέπουν να κάνουμε ακριβείς αλλαγές στο DNA ζωντανών οργανισμών με συναρπαστικές προοπτικές για τη θεραπεία νόσων – για παράδειγμα, τροποποιώντας το ανθρώπινο DNA για να αφαιρέσουμε γονίδια που προκαλούν κάποια ασθένεια ή εισάγοντας γονίδια που συνδέονται με τη φυσική ανοσία σε περιπτώσεις όπως το HIV/AIDS. Ωστόσο, η γονιδιακή επεξεργασία του DNA των ζώων θα μπορούσε να αποδειχθεί εξίσου σημαντική για την ιατρική θεραπεία των ανθρώπων.

Επιστήμονες εργάζονται σήμερα σε μια τεχνική που θα επιτρέπει την ανάπτυξη ανθρώπινων οργάνων μέσα σε γουρούνια. Το DNA μέσα στο έμβρυο ενός χοίρου που του επιτρέπει να αναπτύξει πάγκρεας διαγράφεται και στο έμβρυο εγχέονται ανθρώπινα βλαστοκύτταρα. Αυτά τα βλαστοκύτταρα έχουν την ικανότητα να αναπτυχθούν σε οποιονδήποτε τύπο κυττάρων μέσα στο σώμα και προηγούμενα πειράματα σε αρουραίους και ποντίκια δείχνουν ότι αυτομάτως καλύπτουν το κενό που δημιουργήθηκε από τα γονίδια του παγκρέατος που λείπουν και σχηματίζουν πάγκρεας που αποτελείται γενετικά κυρίως από ανθρώπινα κύτταρα.

Η ιδέα της μεταμόσχευσης οργάνων από γουρούνια σε ανθρώπους δεν είναι καινούργια. Οι μεταμοσχεύσεις μεταξύ διαφορετικών ειδών, ή ξενομεταμόσχευση, θεωρούνταν πολλά υποσχόμενες τη δεκαετία του '90, αλλά έχασαν τη δυναμική της λόγω των προκλήσεων που θέτει η προοπτική της απόρριψης των οργάνων των χοίρων από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα και των ανησυχιών για πιθανή μετάδοση μολυσματικών ασθενειών από τους χοίρους στους ανθρώπους. Οι σύγχρονες τεχνικές επεξεργασίας γονιδίων μπορεί να βοηθήσουν στην εξομάλυνση και των δύο προβλημάτων. Η απόρριψη είναι λιγότερο πιθανή αφού το όργανο θα μοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με ανθρώπινο, ενώ άλλοι επιστήμονες έχουν δείξει ότι η CRISPR μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να διαγραφούν ρετροϊοί από το γονιδίωμα του χοίρου.

Ωστόσο, κάποιοι αναμφίβολα θα διαμαρτυρηθούν ότι οι κίνδυνοι παραμένουν πολύ υψηλοί. Συχνά αυτές οι ενστάσεις επικαλούνται την επονομαζόμενη αρχή της προφύλαξης, που λέει ότι πρέπει να λαμβάνονται μέτρα ώστε να αποτρέπονται κίνδυνοι ακόμα κι αν η ύπαρξή τους και το εύρος τους είναι αβέβαιο. Όσο ελκυστική κι αν είναι αυτή η ιδέα, η αρχή της προφύλαξης μπορεί να υποστηριχθεί μόνο εάν βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία και εξισορροπεί τους κινδύνους της καινοτομίας έναντι των γνωστών επιβλαβών συνεπειών από τη μη χρήση της τεχνολογίας.

Άλλοι θα υποστηρίξουν ότι είναι εγγενώς λάθος να δημιουργηθούν υβρίδια ανθρώπου-ζώου, οι λεγόμενες χίμαιρες – πως είναι αντίθετο προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ή είναι σαν «να παίζουμε τον Θεό». Είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το σκεπτικό τέτοιων ισχυρισμών, με δεδομένο ότι η βιολογική φύση του ανθρώπου δεν είναι ούτε σταθερή ούτε κατηγορηματικά διαχωρισμένη από εκείνη άλλων οργανισμών. Ακόμα και χωρίς τεχνολογικές παρεμβάσεις μοιραζόμαστε μεγάλο μέρος του DNA με άλλα είδη, φιλοξενούμε εκατομμύρια μη ανθρώπινα κύτταρα στο σώμα μας και μπορεί να έχουμε απορροφήσει μέρος του DNA τους με οριζόντια μεταφορά.

Ακόμα κι αν η δημιουργία χιμαιρών ανθρώπου-ζώου δεν περιέχει εγγενές λάθος, υπάρχει ηθικό ζήτημα στον πειραματισμό και τη συγκομιδή οργάνων από ένα πλάσμα εν μέρει ανθρώπινο; Έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι ανθρώπινα βλαστοκύτταρα θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στον εγκέφαλο του χοίρου, κάνοντάς τον «περισσότερο ανθρώπινο». Αλλά ακόμα κι αν τα βλαστοκύτταρα βελτίωναν την εγκεφαλική λειτουργία του χοίρου (όπως δείχνουν κάποια πειράματα), φαίνεται απίθανο ο χοίρος να μπορέσει να αποκτήσει οτιδήποτε σαν τη γνωστική πολυπλοκότητα που θα τον έβαζε ηθικά στο ίδιο επίπεδο με τους ανθρώπους.

Μπορούμε να αμφισβητούμε εάν η χρήση των χοίρων ως πηγή οργάνων για ανθρώπους είναι επιτρεπτή, ακόμα κι αν αφήσουμε κατά μέρος κάθε άποψη που θέλει το ηθικό τους status να ενισχύεται κατά κάποιο τρόπο από την παρουσία ανθρώπινων κυττάρων. Ο Jeremy Bentham, πατέρας του ωφελιμισμού, έγραψε το περίφημο: «Το ερώτημα δεν είναι "μπορούν να σκεφτούν λογικά;" Ούτε "μπορούν να μιλήσουν;" Αλλά, "μπορούν να υποφέρουν;"».

Εάν αυτό είναι το θέμα, τα γουρούνια αναμφίβολα πληρούν τις προϋποθέσεις για να τα δει κανείς μέσα από το πρίσμα της ηθικής. Συχνά υποστηρίζεται πως αφού τα γουρούνια και άλλα ζώα της κτηνοτροφίας συνήθως θυσιάζονται για τη διατροφική ευχαρίστησή μας (το κρέας δεν είναι ούτε αναγκαίο για υγιεινή διατροφή ούτε περιβαλλοντικά αποτελεσματικός τρόπος για την παραγωγή πρωτεΐνης), θα ήταν παράξενο να απαγορευτεί η χρησιμοποίησή τους στη σωτήρια ιατρική έρευνα και θεραπεία. Αλλά η ίδια κρεατοφαγία είναι υπό αυξημένο ηθικό έλεγχο σήμερα. Και ενώ είναι απίθανο να απαγορευτεί σύντομα, αποτελεί αδύναμη βάση για να στηριχθεί κανείς και να εξηγήσει την επέκταση της εκμετάλλευσης των ζώων σε ένα νέο πεδίο.

Άλλες προσεγγίσεις, όπως η ανάπτυξη οργάνων στο εργαστήριο ή η ανάπτυξη οργάνων μέσα σε ζώα «ζόμπι» που θα είναι γενετικά τροποποιημένα ώστε να στερούνται συνείδησης, θα μπορούσαν στο μέλλον να παρέχουν τα οφέλη της τεχνικής της χίμαιρας χωρίς την ύπαρξη προβληματισμών γύρω από την ευημερία των ζώων. Μέχρι τότε, δεν θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε τις δύσκολες αποφάσεις σταθμίζοντας το θέμα της ευημερίας ανθρώπων και ζώων. Εάν οι κίνδυνοι μπορούν να ελεγχθούν επαρκώς, τότε είναι δύσκολο να φανταστούμε μια κοινωνία που θα επιλέξει να παραιτηθεί από τις σωτήριες ευκαιρίες που παρέχει αυτή η τεχνολογία. Όμως πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι επιλογές που έχουμε σήμερα επηρεάζονται από προηγούμενες αποφάσεις για τις ερευνητικές προτεραιότητες και πως κι αυτές απαιτούν προσεκτική ηθική εξέταση.

Περισσότερα από το VICE

Πώς Είναι να Εργάζεσαι σε Site για Μαμάδες Λίγο Μετά τα 20 σου;

Απεγνωσμένοι Νοικάρηδες και Γοητευτικοί Μεσίτες: To Πορνό της Νέας Γενιάς

Τι θα Συνέβαινε εάν Δίναμε σε Όλους Δωρεάν Χρήματα;