Ιστορίες Ανθρώπων που Έφυγαν από τη Χώρα τους Ψάχνοντας την Ειρήνη

Για να καταλάβεις έναν άνθρωπο, πρέπει να ακούσεις προσεκτικά την ιστορία του. Να τον αφήσεις να στην διηγηθεί με την φωνή του, να ακούσεις τις παύσεις του, το χιούμορ του, να ξεπεράσεις την ευκολία του να καταλήξεις σε εύκολα συμπεράσματα. Και όταν το κάνεις, κοιτώντας παράλληλα και τα μάτια του, θα καταλάβεις ότι οι ομοιότητες, είναι περισσότερες από τις διαφορές, ότι οι ανθρώπινες ιστορίες είναι κοινές.

Αυτό προσπάθησε να κάνει η έκθεση «Face Forward …into my home»: Να προσκαλέσει σε διάλογο ανθρώπους από άλλες χώρες οι οποίοι έχουν έρθει πρόσφατα ως πρόσφυγες στην Ελλάδα και πλέον ζουν στην Αθήνα. «Ίσως, η έκθεση Face Forward …into my home δώσει νέο νόημα στην ιδέα του André Malraux για το μουσείο, το οποίο θεωρεί ότι είναι "από εκείνα τα μέρη που δίνουν μια υψηλή ιδέα για τον άνθρωπο"». Αυτό σημειώνει η Μαρίνα Τσέκου, Επιμελήτρια Εκπαίδευσης στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) και εξηγεί πως: «Η πρόσκληση δεν αποσκοπούσε μόνο στο να διευκολύνει την πρόσβαση στην τέχνη και τον πολιτισμό σε μια ομάδα συμπολιτών για τους οποίους εκ των πραγμάτων, στην παρούσα φάση της ζωής τους, η επίσκεψη σε ένα μουσείο δεν μπορεί να αποτελέσει προτεραιότητα της καθημερινότητάς τους. Βασική επιδίωξη του προγράμματος ήταν και να καταστήσει τους συμμετέχοντες πρόσφυγες ενεργούς συμμέτοχους στον διάλογο πάνω σε θέματα που απασχολούν κάθε σύγχρονο πολίτη, κάθε άνθρωπο».

Το project που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του OHE για τους Πρόσφυγες αποτελεί διαδραστικό πρόγραμμα, το οποίο εστιάζει σε ιστορίες ανθρώπων που αναγκάστηκαν να αφήσουν την πατρίδα τους και προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους στην Ελλάδα. «Τόσο οι ιστορίες όσο και τα πορτρέτα αυτών των ανθρώπων δημιουργούν έναν σύγχρονο ρεαλισμό, απόλυτα ενταγμένο στην πραγματικότητα. Αφενός, οι αφηγούμενες ιστορίες τους είναι πραγματικές και έντονα ρεαλιστικές. Αφετέρου, τα φωτογραφικά πορτρέτα τους συνεχίζουν τις ιστορίες τους χωρίς αντιφατικά σχόλια και αντιπαραθέσεις και προχωράνε βαθύτερα. Ο δε θεατής καλείται να ταυτιστεί με τους φωτογραφούμενους και να συνειδητοποιήσει ότι, πλέον, πέρα από τις ιστορίες, συναντιόνται και τα όνειρα – τα οποία είναι πανανθρώπινα», λέει από πλευράς του ο Γιάννης Βασταρδής, φωτογράφος και ειδικός θεραπευτής στο 18 Άνω, ο οποίος φωτογράφισε τους 20 πρόσφυγες που συμμετείχαν στο πρότζεκτ. Αυτές είναι κάποιες από τις ιστορίες τους που θα συναντήσει κανείς στο ΕΜΣΤ.

Στο έργο του Κώστα Τσόκλη στο ΕΜΣΤ, ταυτίστηκα με το καμακωμένο ψάρι. Τους ανθρώπους γύρω από αυτό, τους βλέπω σαν να είναι τα μέλη της οικογένειάς μου που δεν μου έδιναν σημασία. Ήμουν κοντά τους, αλλά δεν έβλεπαν ότι υποφέρω, ότι δεν αισθανόμουν καλά με αυτό που ήμουν και ότι ήθελα να είμαι κάτι άλλο. Ήθελα να ζω σαν γυναίκα. Αυτός είναι ο λόγος που κινδύνευα στην πατρίδα μου όταν κυκλοφορούσα στον δρόμο. Έπρεπε να κρύβομαι. Ήμουν ο εαυτός μου μόνο τη στιγμή που δούλευα πάνω στη σκηνή. Αγαπώ τη ζωή, αγαπώ τους ανθρώπους και θέλω να είμαι δραστήρια και ονειροπόλα. Μου αρέσει να κάνω απλά πράγματα: να μαγειρεύω, να τρώω υγιεινά, να ακούω μουσική, ήρεμη, ρετρό μουσική, όπως τα τραγούδια της Edith Piaf, και να απολαμβάνω ένα δείπνο έξω με φίλους. Κάθε πρωί, ανοίγω το παράθυρο και λέω καλημέρα στη ζωή – καλημέρα στον κόσμο.

Μένω σε έναν ξενώνα για ασυνόδευτους ανήλικους, μαζί με άλλα παιδιά της ηλικίας μου ή και μικρότερα που κατάγονται από διαφορετικές χώρες: το Πακιστάν, το Ιράν, τη Σομαλία, το Μπαγκλαντές. Με το πρόγραμμα του Μουσείου, βρέθηκα για πρώτη φορά να παίρνω μέρος σε συζητήσεις για διάφορα θέματα, όπου συμμετείχαν όχι μόνο συνομήλικοι φίλοι μου αλλά και ενήλικες, όπως, για παράδειγμα, για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Δεν έχω μελετήσει τα θρησκευτικά βιβλία για να ξέρω τι ακριβώς λένε σχετικά με τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, αλλά η δική μου άποψη είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ γυναίκας και άνδρα. Εγώ αντιμετωπίζω τις κοπέλες όπως και τους φίλους μου. Πιστεύω ότι η γυναίκα πρέπει να είναι ελεύθερη και να ζει ελεύθερα. Έχει το ίδιο μερίδιο στη ζωή και στον κόσμο όπως και ένας άντρας. Είναι ωραία πλάσματα οι γυναίκες, τις αγαπώ. Όταν παντρευτώ, θα ζήσω με τη γυναίκα μου όπως θα ζούσα με έναν φίλο μου. Και θα κάνω όλες τις δουλειές. Ξέρω να κάνω τα πάντα, να καθαρίζω, να μαγειρεύω, να φροντίζω τα παιδιά. Όπως βοηθούσα τη μητέρα μου με τις δουλειές του σπιτιού, το ίδιο θα κάνω και με τη γυναίκα μου.

Όπως η καλλιτέχνις Τζανίν Αντονί μιλάει στο έργο της για τα όνειρα, έτσι κι εγώ έχω τα δικά μου όνειρα, έχω τους δικούς μου στόχους. Προσπαθώ να τελειώσω τις σπουδές μου, είτε εδώ στην Ελλάδα είτε σε μια άλλη χώρα, και, όταν τις τελειώσω, τότε θα αποφασίσω τι ακριβώς θα κάνω. Πάντως, θέλω να γίνω μια γυναίκα χρήσιμη για την κοινωνία, για το περιβάλλον και για όλον τον κόσμο, για όλες τις χώρες. Ίσως, μετά τις σπουδές μου, να ανοίξω μια επιχείρηση. Ακόμα δεν έχω πάρει την απόφασή μου για το τι είδους επιχείρηση θα είναι, πάντως είμαι σίγουρη ότι αυτό θα κάνω. Και έχω ένα όνειρο: να βοηθήσω τη χώρα μου, το Αφγανιστάν, που δεν βρίσκεται σε καθόλου καλή κατάσταση. Γι’ αυτό ελπίζω μια μέρα να βοηθήσω και να προσφέρω κάτι στη χώρα μου. Προφανώς, μόνη μου δεν μπορώ να κάνω πολλά για να βοηθήσω αυτή την κατάσταση. Μπορώ όμως να πετύχω τα σχέδιά μου και να συμβάλλω στη βελτίωση της κατάστασης. Βρίσκομαι ακόμα στην αρχή του δρόμου.

Όλα τα έργα που είδαμε στο Μουσείο έχουν χαραχτεί στη μνήμη μου και δεν θα τα ξεχάσω ποτέ. Εγώ σπούδαζα για να γίνω ζωγράφος. Το μεγάλο μου όνειρο ήταν να γίνω ζωγράφος. Όμως, ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα μου δημιούργησε κινητικά προβλήματα στο δεξί χέρι και δεν μπορούσα πλέον να συνεχίσω. Μετά, είχα ένα ακόμη ατύχημα· χτυπήθηκα από χειροβομβίδα. Όταν βγήκα από το νοσοκομείο, σκεφτόμουν ότι στη ζωή μου δεν θα καταφέρω τίποτα, ότι καταστράφηκα εντελώς. Τότε, η μητέρα μου μού είπε ότι είχε δει κάπου έναν άνθρωπο να έχει χάσει και τα δυο του χέρια και να συνεχίζει να ζωγραφίζει με το πόδι. Μόλις το άκουσα, πήγα στο δωμάτιο μου, δοκίμασα να σχεδιάσω με το αριστερό χέρι και είδα ότι μπορώ. Δυσκολεύομαι πολύ, αλλά τελικά δεν είναι αδύνατο και, με λίγη εξάσκηση, θα μπορώ να ζωγραφίζω καλύτερα. Όταν πέθανε ο πατέρας μου – γνωστός δημοσιογράφος για πάνω από τριανταπέντε χρόνια στη Συρία – η αδελφή μου και η μητέρα μου μού το έκρυβαν, για να μην ταραχτώ επειδή είχα το πρόβλημα με τα δικά μου ατυχήματα. Το έμαθα μόλις πριν ενάμιση μήνα. Τώρα, λοιπόν, το μόνο που πραγματικά θέλω βαθειά μέσα μου, είναι να καταφέρω να κάνω τον πατέρα μου περήφανο για μένα.

Όταν άρχισα να παρακολουθώ το πρόγραμμα του Μουσείου δεν είχα ξεκινήσει ακόμα σχολείο. Μου έλειπε πολύ και ήθελα να αρχίσω να πηγαίνω σχολείο και εδώ στην Ελλάδα, για να μη μείνω πίσω στις σπουδές μου. Όσο περνούσαν οι μέρες, φοβόμουν ότι αν δεν πάω σχολείο μπορεί να κάνω κάτι που δεν είναι σωστό σ’ αυτή τη χώρα, κάτι παράνομο, και να φυλακιστώ ή να με στείλουν πίσω στην πατρίδα μου, όπου δεν είμαι καθόλου ασφαλής. Ευτυχώς, τώρα έχω ξεκινήσει και πηγαίνω. Είμαι πολύ χαρούμενος και προσπαθώ να προσαρμοστώ, να βάλω τα δυνατά μου για να τα καταφέρω και να πραγματοποιήσω τα όνειρα που έχω για το μέλλον μου. Πρέπει πρώτα να μάθω καλά τη [ελληνική] γλώσσα για να ενταχθώ σε μεγαλύτερη τάξη και να αρχίσω πια μέσα από το σχολείο να μαθαίνω καινούρια πράγματα. Είναι πολύ σημαντικό να χτίζει κανείς γερές βάσεις και να εστιάζει σ’ αυτές όλες του τις προσπάθειες. Αυτό είδα στο έργο Σκάλα ΙΙ του Ντο-Χο Σου, ένα από τα έργα που συζητήσαμε στο Μουσείο. Σε αυτό το έργο, η σκάλα δεν ακουμπάει στο πάτωμα αλλά αιωρείται κρεμασμένη από το ταβάνι. Όταν το είδα, σκέφτηκα ότι ο καλλιτέχνης ήθελε να δείξει μεταφορικά την πορεία προς την εκπλήρωση των ονείρων μας και να τραβήξει την προσοχή μας στα πρώτα μας βήματα αλλά και στο πόσο σημαντικό είναι να έχουμε στέρεες βάσεις στη ζωή για να μπορέσουμε να πατήσουμε γερά και, πάνω σε αυτές, να χτίσουμε το μέλλον μας.

Από την πρώτη στιγμή που είδα το έργο του Βλάση Κανιάρη, Το κουτσό, κατάλαβα ότι οι φιγούρες που δείχνει είναι πρόσφυγες, περιορισμένοι στο πλαίσιο που ορίζει η χώρα στην οποία βρέθηκαν. Θα μπορούσα να είμαι η φιγούρα του έργου στο βάθος δεξιά, εκείνη που δεν έχει καμία βαλίτσα στο πλάι της. Πέρασα μια τεράστια περιπέτεια μέχρι να φτάσω στην Ελλάδα. Διασχίζοντας τα βουνά της Συρίας, χρειάστηκε να περάσω από μία πόλη την οποία έχει καταλάβει ο ISIS, όπου έμεινα για δύο περίπου μήνες. Ήταν οι χειρότερες μέρες της ζωής μου. Έπρεπε να προσποιούμαι τη μουσουλμάνα. Έβγαλα το σταυρό που μου χάρισε η μητέρα μου πριν φύγω, φόρεσα μπούρκα και κρυβόμουν από σπίτι σε σπίτι, γιατί αν καταλάβαιναν ότι είμαι χριστιανή θα με εκτελούσαν στην πλατεία. Φοβόμουν πολύ, δεν κοιμόμουν καθόλου. Μέσα σε αυτό το διάστημα, ο διακινητής έκλεψε την τσάντα με όλα μου τα πράγματα: τα ρούχα, το κινητό, την ταυτότητα, όλα τα προσωπικά μου αντικείμενα. Ακόμα και τα αναμνηστικά που μου είχαν δώσει οι αδελφές μου, ακόμα και το σταυρό της μητέρας μου. Του ζήτησα να κρατήσει όλα τα άλλα και να μου δώσει πίσω τον σταυρό, αλλά εκείνος δεν το έκανε γιατί ήταν χρυσός. Τώρα μένω σε ένα κτίριο στο κέντρο της Αθήνας. Όνειρό μου είναι να μπορέσω να τελειώσω τις σπουδές μου και να αποκτήσω ένα κοριτσάκι που θα το ονομάσω Μεριέμ, το όνομα της Παναγίας.

Ζω στην Κυψέλη, μαζί με τον αδελφό μου, τον Bryan, και άλλους τρεις συγκάτοικους. Όταν άρχισα να παρακολουθώ το πρόγραμμα στο Μουσείο δεν είχα ακόμη ξεκινήσει το σχολείο εδώ στην Ελλάδα. Έτσι, οι συζητήσεις που κάναμε εκεί με αφορμή τα έργα που βλέπαμε μου προξενούσαν σκέψεις τις οποίες, όταν γύρναγα σπίτι, είχα τον χρόνο και την ησυχία να συνεχίσω. Επίσης, κάποιες φορές μόλις επέστρεφα στο σπίτι έγραφα ένα ποίημα. Το να γράφω ποιήματα είναι μια συνήθεια που έχω από όταν ήμουν στην πατρίδα. Το έργο που με ενέπνευσε περισσότερο απ’ όλα στο ΕΜΣΤ είναι το Ιστία της Μπίας Ντάβου. Τα ιστία στο έργο αυτό είναι όπως οι άνθρωποι που έχουν διαφορετικές απόψεις για τη ζωή, διαφορετική καταγωγή, θρησκεία κτλ. και κοιτούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις, ίσως επειδή έχουν διαφορετικούς στόχους. Όλα όμως τα ιστία πατούν πάνω στην ίδια βάση, όπως και όλοι οι άνθρωποι στο βάθος μοιραζόμαστε πολλά κοινά στοιχεία. Η ιστορία του Οδυσσέα στην οποία το έργο αυτό παραπέμπει με εντυπωσίασε πολύ και ήθελα να μάθω περισσότερα στοιχεία για τις περιπέτειες του Οδυσσέα και για τη γυναίκα του, την Πηνελόπη, που τον περίμενε πίσω στην πατρίδα. Όταν γύρισα σπίτι, σκέφτηκα τον εαυτό μου και την κοπέλα μου που είναι μακριά μου. Με τις σκέψεις αυτές, έγραψα ένα ποίημα για εκείνη:

Leandra,

Έχω βάλει στόχο πράσινα λιβάδια
Αλλά δεν βάζω στην άκρη την αγάπη σου
Αν και τώρα είμαι μακριά
Νιώθω στην καρδιά μου πόσο κοντά είσαι
Η αγάπη μου έχει αγγίξει την έντασή της
Πώς είσαι πριγκίπισσά μου της χάριτος
Πώς είσαι βασίλισσά μου της ευτυχίας
Κράτησέ με στην καρδιά σου
Γιατί για πάντα είμαστε ένα.

Οι μέρες έρχονται και φεύγουν χωρίς εσένα
Η αγάπη μου είναι σκληρή αλλά μου λείπεις, αυτή είναι η αλήθεια
«Υπάρχει αληθινή αγάπη», γιατί κάποιος να κάνει αυτή την ερώτηση, όταν υπάρχουμε εμείς.
Να περιμένεις την παρουσία μου, ακόμα κι αν έρθει για σένα ο Πρίγκιπας Γεώργιος
Βρίσκομαι σε πόλεμο, για μας, πασχίζοντας να φτάσω στην επιτυχία
Έχεις μεγάλη καρδιά όπως η Πηνελόπη
Εγώ, ο Οδυσσέας σου, είμαι καθοδόν
Ίσως πάρει χρόνο αλλά να είσαι δυνατή.
Έχω μεγάλη αντοχή, όπως ο Κονγκ6.
Μόνο που το σώμα μου και το μυαλό μου ταράζονται χωρίς εσένα.

Η καρδιά μου στάζει βαθύ κόκκινο
Η αδρεναλίνη μου ταξιδεύει με τη ταχύτητα του φωτός.
«Θα σου λείψω όταν φύγεις», είχες δίκιο.
Μια νέα, όμορφη κυρία από την κοιλάδα.
Ομορφιά, χαρίσματα, βασίλισσα, είσαι ο ορισμός τους
Στ’ αλήθεια ραγίζουν οι καρδιές των ανθρώπων;
Δεν το έχω δει
Είσαι η ιδιοκτήτρια της καρδιάς μου, όμορφη
Είσαι η ζωή μου, Leandra.
Δεν εύχομαι τίποτα άλλο από επιτυχία στη ζωή σου
Πίσω από κάθε επιτυχημένο άντρα υπάρχει μια καλλονή που προσπαθεί
Αυτή είσαι εσύ κυρά μου.

Θα πέθαινα για σένα
Ας συμβεί και θα δεις ότι είναι αλήθεια
Αληθινή μου βασίλισσα της Αφρικής, δίνεις ζωή στη φύση
Όμορφο κορμί σαν γοργόνα από τον Άρη
Και λάμπεις πιο πολύ κι από τ’ αστέρια.

Θέλω να είμαι μαζί σου και μόνο μαζί σου.
Θέλω να ξυπνάω δίπλα σου κάθε πρωί.
Θα είμαι εκεί μαζί σου.
Ευτυχία, δυστυχία, θα είμαι εκεί.
Είσαι η ιδιοκτήτρια της καρδιάς μου, Leandra

Περισσότερα από το VICE

Δέκα Ερωτήσεις που Πάντα Ήθελες να Κάνεις σε Έναν Επαγγελματία Άγιο Βασίλη

Ο Φωτογράφος που Οδήγησε Αυτήν τη Γυναίκα στη Δικαιοσύνη Πιστεύει ότι οι Τρεις Μήνες Είναι Πολύ Μικρή Ποινή

Καθώς το Ίντερνετ Καταστρέφεται, Κάποιος Χρησιμοποίησε Βρεγμένο Σπάγκο για να Κάνει Σύνδεση Βroadband