Πώς η Ρωσία του Putin Έγινε ο Παράδεισος της Μαφίας

Η έρευνα του Galoetti περιλάμβανε συναντήσεις με βετεράνους του πολέμου στο Αφγανιστάν λίγο αφότου γύρισαν από το μέτωπο – τους επισκεπτόταν ξανά έναν χρόνο αργότερα, για να δει αν είχαν εγκλιματιστεί στη φυσιολογική ζωή. Ενώ κάποιοι προσαρμόστηκαν, πρόσεξε ότι ένας ανησυχητικός αριθμός βετεράνων φαινόταν να μένει στο παρασκήνιο και να δουλεύει για αμφιλεγόμενους επιχειρηματίες κλέβοντας περιουσία του κράτους. Η ιδέα ότι το οργανωμένο έγκλημα μπορούσε να εξαπλωθεί σε ένα –ακόμη, εκείνην την εποχή- αστυνομικό κράτος γοήτευσε τον Galeotti. Τόνιζε μια κοινοτοπία που ισχύει τόσο στο Νιου Τζέρσεϊ, όσο και στη Μόσχα: μόνο επειδή δεν μπορείς να δεις τη μαφία στον δρόμο, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει.

Χάρη σε εμπιστευτικές επαφές στη Ρωσία, ο Galeotti ξεκίνησε ένα project διάρκειας 30 ετών. Τo αποτέλεσμα είναι το The Vory: Russia’s Super Mafia, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Yale University Press. Ο Galeotti ερευνά τις απαρχές των διαβόητων vor-v-zakone (κλέφτης εντός νόμου) ή απλώς Vory - των ανώτερων στην ιεραρχία του υποκόσμου της Ρωσίας, εξερευνά την άνοδό τους που συνέπεσε με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, ερευνά πώς οι αρχές και η πρακτική τους επηρέασαν τη σύγχρονη Ρωσία και πώς ο Putin τους διατήρησε υπό έλεγχο, ενώ εξετάζει τι δεσμούς μπορεί να έχει -αν έχει- ο Πρόεδρος Trump με αυτό τον αχανή υπόκοσμο.

Του τηλεφώνησα για ένα θέμα το οποίο, ακόμη και για έναν τύπο σαν εμένα, που έχω εμμονή με την Κόζα Νόστρα, είχε αρκετά παράξενα στοιχεία που με εξέπληξαν.

VICE Video: Οι Αγώνες Πυγμαχίας με Γυμνά Χέρια Ζουν και Βασιλεύουν

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

VICE: Κάτι που με γοήτευσε είναι το πόσο πίσω πηγαίνει όλο αυτό. Μπορείς να μου πεις πώς τα γκουλάγκ του Stalin διαμόρφωσαν τους ανθρώπους που έγιναν vor-v-zakone και έθεσαν τα θεμέλια για τη μετέπειτα Ρωσική Μαφία;
Mark Galeotti: Υπήρχε μια κουλτούρα υποκόσμου από προηγουμένως, ο λεγόμενος «Vorovskoy Mir», ο Κόσμος των Κλεφτών. Είχαν τατουάζ και δική τους αργκό, αλλά το όλο πράγμα τέθηκε σε κίνηση από τη σαρωτική εμπειρία στην τρομακτική δίνη που ήταν τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, τα Γκουλάγκ. Ο Στάλιν ήθελε να λειτουργεί τα στρατόπεδα φτηνά, έτσι πρότεινε στους Vory μια συμφωνία: όσοι ήταν πρόθυμοι να συνεργαστούν με το κράτος, θα είχαν πιο εύκολη ζωή στα σκληρά Γκουλάγκ.

Ο Στάλιν είχε συνεργαστεί με γκάνγκστερ πριν από την επανάσταση - εφόδους σε τράπεζες, μέχρι και πειρατεία, για να μαζέψει χρήματα για τους Μπολσεβίκους. Τους έπεισε να γίνουν στην ουσία φύλακες και επιστάτες, για να στρώνουν το μεγαλύτερο μέρος των φυλακισμένων –των πολιτικών κρατουμένων– στη δουλειά. Αυτό πήγαινε κόντρα σε ένα από τα βασικά στοιχεία του παλιού κώδικα των Vory, που ήταν ότι ποτέ δεν συνεργάζεσαι με τις Αρχές.

Αλλά υπήρχαν αρκετοί που το βρήκαν καλή συμφωνία και έγιναν οι λεγόμενοι «sukas» ή «τσιράκια» στα μάτια των πιο παραδοσιακών. Τη δεκαετία του ’30 και το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’40, αυτές οι δύο εγκληματικές κάστες δεν είχαν μεγάλη αλληλεπίδραση. Οι συνεργάτες του κράτους ήξεραν να μην τα βάζουν με τους παραδοσιακούς και εκείνοι με τη σειρά τους ήξεραν ότι αν τα έβαζαν με τους συνεργάτες του, το κράτος θα ήταν σκληρό μαζί τους.

Έχω κάνει φυλακή και αυτή η κατάσταση ακούγεται εκρηκτική. Τελικά εξερράγη, σωστά;
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε ξαφνικά μια αλλαγή στη δύναμη. Υπήρχαν περισσότεροι φυλακισμένοι και ουσιαστικό αυτός ο ψυχρός πόλεμος ανάμεσα στις δύο ομάδες δεν μπορούσε να διαρκέσει. Υπήρχε μια έκρηξη βίας, ουσιαστικά ένας εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους Vory μέσα στα Γκουλάγκ, στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και τις αρχές της δεκαετίας του ’50, ένας αιματηρός πόλεμος, με λιντσαρίσματα, όπου οτιδήποτε αιχμηρό αντικείμενο έβρισκε κανείς, το έκανε όπλο. Τελικά, νίκησαν οι συνεργάτες, σε μεγάλο βαθμό επειδή τους στήριξε το κράτος και τους έδωσε ευκαιρίες να κερδίσουν.

Ο Stalin πέθανε το 1953 και τα Γκουλάγκ άνοιξαν. Βγήκαν ένα σωρό εγκληματίες, οι νέοι συνεργάτες-εγκληματίες, οι οποίοι κατέκλυσαν τον υπόλοιπο σοβιετικό υπόκοσμο. Ήταν μια καινούργια κουλτούρα Vorovskoy Mir, η οποία συνοψιζόταν στο εξής: «Είμαστε γκάνγκστερ, είμαστε σκληροί, έχουμε δική μας κουλτούρα, δικό μας κώδικα, δικά μας πράγματα. Επειδή το κράτος είναι τόσο ισχυρό, αξίζει να συνεργαστούμε, όταν είναι προς το συμφέρον μας».

Ήταν οι δικαστές, οι ηγέτες, οι αρχιερείς του κόσμου του εγκλήματος. Όχι απαραίτητα αρχηγοί συμμοριών, αλλά άνθρωποι που μπορούσαν να λύσουν διαφωνίες και να ορίσουν τους νόμους τους. Αυτό ήταν σημαντικό, επειδή κάθε υπόκοσμος βρίσκει τρόπους να λύνει τις διαφωνίες εντός του. Έτσι όπως το έκαναν οι Ρώσοι, σήμαινε ότι είχαν μια κάστα πολύ σεβαστών εγκληματιών, που μπορούν να λειτουργήσουν ως «δικαστές».

Γιατί η κατάρρευση της ΕΣΣΔ ενίσχυσε τόσο πολύ την ανάπτυξη αυτού του πράγματος;
Ξαφνικά, είχες μια καινούργια χώρα. Στο παρελθόν τη διοικούσε το κομμουνιστικό κόμμα, η οικονομία της ήταν συγκεντρωτική και ξαφνικά έγινε δημοκρατία – ένα καπιταλιστικό σύστημα ελεύθερης αγοράς. Οι παλιοί κανόνες δεν ίσχυαν πια. Οι παλιές δομές εξουσίας ήταν σε κρίση. Ήταν μια περίοδος απόλυτου χάους. Από την άποψη του οργανωμένου εγκλήματος, ήταν τεράστιο ευκαιρία.

Οι διάφορες συμμορίες που υπήρχαν στο παρασκήνιο, όταν ακόμη ανησυχούσαν για το κράτος και την KGB, ξαφνικά μπορούσαν να ανέβουν. Μπορούσαν να πάρουν τα πάντα: βιομηχανίες, περιουσίες, γη, εδαφικό έλεγχο. Δεν υπήρχε αίσθηση οριοθετημένων περιοχών συμμοριών ή του ποιος ήταν πιο δυνατός από ποιον και υπήρχε μια μεγάλη έκρηξη βίας. Όλες οι συμμορίες προσπαθούσαν να πάρουν ό,τι μπορούσαν πριν από τις άλλες. Ήταν ένας πόλεμος όλων εναντίον όλων.

Μέσα σε αυτό το δαρβινικό χάος, εμφανίστηκαν καμιά δεκαριά συμμαχίες. Δεν ήταν επίσημες συμμορίες –όχι σαν τις «οικογένειες» της Νέας Υόρκης με έναν Νονό–, αλλά συμμαχίες με πολλές μικρότερες συμμορίες. Ήταν οι συμμορίες της Μόσχας ενάντια σε όλους τους άλλους. Θεωρούσαν ότι ήταν η ελίτ και είχαν πολλά λεφτά και εξουσία. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ξεκινήσαμε να βλέπουμε ότι οριοθετούνταν περιοχές. Η ιεραρχία είχε καθιερωθεί και η βία είχε μειωθεί, ακόμη και προτού ανέλθει στην εξουσία ο Putin.

Μια σημαντική διαφορά, απ’ ό,τι φαίνεται, ανάμεσα στους Vory και τη μαφία στις ΗΠΑ –πέρα από τη σχετική δύναμή τους τη δεδομένη στιγμή– είναι η επιρροή τους στην υπόλοιπη χώρα. Οι Αμερικάνοι τρελαίνονται για ταινίες με τη Μαφία και το Sopranos, αλλά η Ρωσία φαίνεται να είναι σε άλλο επίπεδο, καθώς οι αξίες, οι κώδικες και οι πρακτικές του οργανωμένου εγκλήματος «μαφιοζοποίησαν» ουσιαστικά τη χώρα. Πώς το εξηγείς;
Οι Vory ήταν από τους μπροστάρηδες στη δημιουργία του νέου πολιτικού και οικονομικού συστήματος τη δεκαετία του ‘90. Ας είμαστε ειλικρινείς: στη Ρωσία κάνουν κουμάντο κλέφτες. Είναι κλεπτοκρατία. Δεν το κάνουν όπως η Μαφία, απειλώντας σε στο δρόμο. Το κάνουν μέσω κυβερνητικών συμβολαίων και διεφθαρμένων συμφωνιών. Το πώς λειτουργούν οι γκάνγκστερ και πώς λειτουργεί η ελίτ, συμπίπτει. Τα όρια μεταξύ των δύο είναι αρκετά ρευστά.

Ο καπιταλισμός εμφανίστηκε εν μέσω των εχθροπραξιών της μαφίας στη Ρωσία και η ιδέα ήταν «ευκαιρία να βγάλουμε λεφτά». Ξέρουμε ότι ο καπιταλισμός βασίζεται σε θεσμούς, στο νόμο, σε δικαιώματα ιδιοκτησίας και εμπιστοσύνη στο σύστημα. Αλλά η Ρωσία δεν το έβλεπε έτσι. Νοιάζονταν μόνο για τα λεφτά και αν μόνο αυτό σε ενδιαφέρει, πολλές εγκληματικοί μέθοδοι φαίνονται γοητευτικές. Με εκπλήσσει ο βαθμός που ο εκβιασμός και η κλοπή χρησιμοποιούνται ως επιχειρηματική τακτική στη Ρωσία.

Η φυσιολογική και αποδεκτή συμπεριφορά στην επιχειρηματική και πολιτική τάξη επηρεάζεται εμφανώς από τακτικές που δείχνουν ότι ο νόμος δεν έχει σημασία – σημασία έχει να κάνεις τη δουλειά σου. Θα έλεγα σχεδόν ότι όλοι ο Ρώσοι επιχειρηματίες είναι απατεώνες. Οι Vory ήταν ανάμεσα στους ενδιαφερόμενους – τους ιδρυτές της Νέας Ρωσίας. Δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει που βρίσκουμε τις αξίες τους κατοχυρωμένες σ’ αυτήν τη χώρα.

Συχνά περιγράφεται μπλεγμένος με οικονομικούς εγκληματίες, αλλά ο Vladimir Putin, παρά την ιστορία του με τους γκάνγκστερ, έχει κρατήσει τους Vory υπό έλεγχο. Πού οφείλεται αυτό;
Όταν ο Vladimir Putin ήταν αντιδήμαρχος στην Αγία Πετρούπολη, στα μέσα της δεκαετίας του ’90, δουλειά του ήταν να είναι ο σύνδεσμος με όποιον έπρεπε να μιλήσουν, είτε ξένους και επιχειρηματίες είτε το οργανωμένο έγκλημα. Ήταν υπεύθυνος για την ομαλή λειτουργία της πόλης. Υπήρχε κάποια επαφή με τον Vladimir S. Barsukov, που ήταν γνωστός ως «Κυβερνήτης της Νύχτας». Η ιδέα ήταν ότι τη μέρα οι επίσημες Αρχές ήταν επικεφαλής, αλλά τη νύχτα ο Barsukov έκανε κουμάντο στην Αγία Πετρούπολη. Έπειτα, η καριέρα του Putin απογειώθηκε, πήγε στη Μόσχα, έγινε Πρωθυπουργός και μετά Πρόεδρος.

Αυτό δεν ήταν απαραίτητα πρόβλημα, εφόσον ο Barsukov ήξερε τα όρια, τους κανόνες του παιχνιδιού. Το πρόβλημα ήταν ότι από ένα σημείο και μετά ο Barsukov ήταν στα φώτα της δημοσιότητας και όλο αυτό έγινε λίγο αμήχανο για τον Putin. Ήταν σαν ένα μυστικό που δεν έμεινε κρυμμένο. Το 2007, αποφάσισαν να τον μαζέψουν. Έκαναν επιχείρηση μεταφέροντας από αέρος καταδρομείς της Αστυνομίας από τη Μόσχα. Ήταν ουσιαστικά μια ολοκληρωμένη στρατιωτική επιχείρηση για να πιάσουν τον Barsukov και να τον μεταφέρουν Μόσχα. Απλώς ήθελαν να δείξουν ότι δεν έχει σημασία πόσο σπουδαίος είσαι, το κράτος επέστρεψε και μπορεί να βάλει στη θέση του όποιον θέλει.

Περιγράφεις τη Ρωσία ως κλεπτοκρατία, όπου δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στο έγκλημα, την πολιτική και την επιβολή του νόμου. Τι σημαίνει αυτό για το πώς προχωράει η Αμερική και ο κόσμος;
Είναι πρόβλημα, επειδή η Ρωσία είναι σημαντικός παίχτης στην παγκόσμια πολιτική και οικονομία. Το πρόβλημα είναι ότι η ρωσική κλεπτοκρατία και οι στενοί δεσμοί ανάμεσα στο Κρεμλίνο, τις επιχειρήσεις και το οργανωμένο έγκλημα σημαίνει ότι η Ρωσία μπορεί να επηρεάσει άλλες χώρες με τις πρακτικές της. Ο Putin εμπλέκεται σε έναν πολιτικό πόλεμο με τη Δύση – προσπαθεί ουσιαστικά να δώσει όπλα στο ρωσικό οργανωμένο έγκλημα ενάντια στη Δύση.

Έχουμε δει να χρησιμοποιούνται ομάδες οργανωμένου εγκλήματος από τη Ρωσία για τη δολοφονία εχθρών του, για τη συλλογή πληροφοριών, για να περνούν κατάσκοποι τα σύνορα και για τη συγκέντρωση χρημάτων για τον Putin, με τη στήριξη συγκεκριμένων ομάδων ή ΜΜΕ που του αρέσουν και τα καταφέρνουν καλά στο να παραπληροφορούν το κοινό.

Όλα αυτά είναι σοβαρά προβλήματα, αλλά υπάρχει κάποια ελπίδα. Νομίζω ότι οι πιέσεις για μια αλλαγή στη Ρωσία αυξάνονται σιγά-σιγά εκ των έσω. Νομίζω ότι ο κόσμος έχει κουραστεί από τη διαφθορά και υπάρχει μια ελίτ που έχει ξεπεράσει τους γκάνγκστερ και τους βρίσκει ντροπιαστικούς. Δεν νομίζω ότι θα το δούμε όσο ο Putin είναι στο Κρεμλίνο, αλλά όταν φύγει, που μπορεί να είναι σε δύο ή έξι χρόνια ή και περισσότερο, θα συμβεί. Υπάρχει αρκετά μεγάλη πιθανότητα να ξεκινήσουμε να βλέπουμε μια αργή μάχη ενάντια στο οργανωμένο έγκλημα στη Ρωσία. Αλλά προς το παρόν, είναι πρόβλημα για όλους μας.

Τι πιστεύεις ότι θα αποκαλύψουν οι έρευνες Mueller για τους υποτιθέμενους δεσμούς του Trump με τη Ρωσία ως προς τους Vory, αν μη τι άλλο; Ο Trump έχει ιστορικό δεσμών με την ιταλική Μαφία στις ΗΠΑ και κάποιοι από τους δικούς τους, όπως ο «κονσιλιέρε» Michael Cohen έχουν κιόλας ισχυριστεί ότι έχουν σχέσεις με Ρώσους μαφιόζους.
Από τον Donald Trump ως τον Michael Cohen, βλέπω στις ΗΠΑ όχι τόσο μια ιστορία που σχετίζεται με το καθημερινό οργανωμένο έγκλημα στη Ρωσία, όσο μια ιστορία ασυνήθιστης αμερικανικής απληστίας, μια έλλειψη ηθικής και μια θλιβερή πεποίθηση ότι οποιαδήποτε επιχειρηματική κίνηση είναι καλή, άσχετα με ποιον γίνεται. Δεν έχω δει σοβαρά στοιχεία για ξεκάθαρη σχέση ανάμεσα στον Trump και τους Ρώσους μαφιόζους. Έχω δει αποδείξεις του βαθμού στον οποίο ο Οργανισμός Trump μοιάζει να έχει υπάρξει πρόθυμος να εμπλακεί με αμφιλεγόμενους επενδυτές και αγοραστές –κάποιοι Ρώσοι, πολλοί όχι– που πιο ευυπόληπτες επιχειρήσεις δεν θα πλησίαζαν. Είναι πιθανόν να γινόταν ξέπλυμα χρήματος από διάφορες αμφιλεγόμενες πηγές, αλλά δεν είναι το ίδιο με μια άμεση σχέση με γκάνγκστερ. Πάνω από όλα, είναι μια ιστορία που έχει να κάνει με τη διαφθορά, σε νομικό και ηθικό επίπεδο και με την τρομακτική έλλειψη ηθικής και διαφάνειας.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Περισσότερα από το VICE

Ο Στηβ Ντούζος Διηγείται τη Ζωή του, από τον «Μπίλια» Μέχρι την Εντατική και τη Φυλακή

Σκηνές της Ελληνικής Τηλεόρασης που Γίνονται Καλύτερες με Λίγο Metal

To «El Sombrero» Γράφει Ποδοσφαιρικές Ιστορίες για Όσους δεν Έχουν Ιδέα από Ποδόσφαιρο