Διαδίκτυο, Κάμερα και Πάτερ Ημών - Μια Online Λειτουργία στο Κέντρο της Αθήνας

Ο καφές μού ζέσταινε τα χέρια σε αυτό το κρύο κυριακάτικο πρωινό, πίνω γρήγορα τις γουλιές ενώ ακολουθώ την φωνή του παπα-Σπύρου, που αντηχούσε από το μεγάφωνο της εκκλησίας. Φτάνω σχετικά γρήγορα μπροστά στην πόρτα του Προφήτη Δανιήλ. Είναι κλειστή αλλά μπροστά της μια χούφτα πιστών παρακολουθεί ευλαβικά τη λειτουργία. Στο τηλέφωνο ο παπα-Σπύρος μού ζήτησε να πάω γύρω στις 9:30, να χτυπήσω την πόρτα και ο νεωκόρος θα με υποδεχόταν.

Χτυπάω και περιμένω. Νιώθω τα γεμάτα περιέργεια βλέμματα των πιστών πάνω μου. Κοιτάω αμήχανα την ανακοίνωση, κολλημένη στην πόρτα, που ενημερώνει τον κόσμο πως η λειτουργία θα μεταδίδεται live στον λογαριασμό Facebook της εκκλησίας καθώς και στο enimerosis247.eu. Καμία αντίδραση από μέσα. Απομακρύνομαι από την πόρτα και περιμένω λίγο πιο πίσω με την ελπίδα ότι θα ανοίξει κάποια στιγμή.  

Η ανακοίνωση αυτή ήταν η αφορμή που βρέθηκα εδώ αυτή την Κυριακή. Την είδα μερικές μέρες πριν και μου κίνησε το ενδιαφέρον. Σε μια εποχή που ακούμε πολύ συχνά κληρικούς και πιστούς να αρνούνται την ύπαρξη του κορονοϊού και να αντιδρούν στα μέτρα προφύλαξης, εδώ έχουμε μια εκκλησία και έναν παπά που όχι μόνο τα αποδέχεται αλλά βρήκε και «λύση» ώστε να μείνουν οι πιστοί σε επαφή. Στην πρώτη τηλεφωνική μας επαφή ο παπα-Σπύρος, όπως μου συστήθηκε, μου φάνηκε άμεσος, προσιτός και πολύ ανοιχτόμυαλος καθώς άρχισε να μου μιλάει για ταχύτητες σύνδεσης wifi, εξηγόντας μου ότι δεν είναι πολύ γρήγορη η σύνδεσή τους και πως κόβεται το σήμα, ενώ θέλει να βρει άλλο πάροχο. Αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη καλυτέρου υλικού λήψης με τάδε φακό για καλύτερη ευκρίνεια και την θέληση για αναβάθμιση σε πιο επαγγελματικό εξοπλισμό. Αν μη τι άλλο, ο παπα-Σπύρος έσπαγε την εικόνα που είχα για τους κληρικούς.

Μετά από μερικά λεπτά, κάποια «Πάτερ ημών» και κάποια σταυροκοπήματα, η πόρτα ανοίγει. Μπαίνω μέσα, ο ναός άδειος. Στο βάθος, στο Ιερό, μπροστά από τον παπα-Σπύρο, που πέρα από τ’ άμφια φοράει και χειρουργική μάσκα, υπάρχει ένα τρίποδο μ’ ένα κινητό που τον στοχεύει. Σε τροχιά γύρω από το υλικό λήψης, ένας νεαρός τελεί χρέη κάμεραμαν. Δεξιά και αριστερά βρίσκονται οι ψάλτες - ο ένας από τους ψάλτες είναι ο γιος του παπα-Σπύρου και είναι εν μέρη ο μυητής των γνώσεων του στην τεχνολογία. Η λειτουργία δεν έχει τίποτα το ασυνήθιστο, εάν εξαιρέσουμε την φυσική απουσία των πιστών και τις τεχνολογικές πινελιές. Όπως είναι αναμενόμενο τελειώνει με την Θεία Κοινωνία. Εδώ είμαι μάρτυρας μιας αντιφατικής εικόνας, ενώ οι πιστοί κάνουν ουρά με βάση όλα τα πρωτόκολλα ασφαλείας (εισερχόμενοι λίγοι λίγοι για να μην συνωστίζονται, με μάσκες και κρατώντας αποστάσεις) για να κοινωνήσουν, την ίδια στιγμή παρατηρώ τη χρήση μιας λαβίδας και ενός ποτηριού κατά την μετάληψη. Κοινώς μια απόλυτη αναίρεση όλων των πρωτόκολλων. Αναρωτιόμουν τι θα μου πει ο παπα-Σπύρος γι’αυτό.

Αφού τελείωσαν τα μετα-λειτουργικά καθήκοντα, ο παπα-Σπύρος με πάει στο γραφείο της ενορίας. Με κερνάει καφέ και κόλλυβα και τηρώντας τις αποστάσεις και φορώντας μάσκα καθ’ όλη την διάρκεια της συνομιλίας μας, μας εξηγεί τα πάντα.

«Η πανδημία και το lockdown έδωσαν ένα μεγάλο πλήγμα στην ενορία» και συνεχίζει: «Τα σταμάτησα όλα αμέσως. Διακοπήκαν κι όλες οι δραστηριότητες. Φαντάσου πηγαίναμε θέατρο με το κατηχητικό, στην γειτονιά έχουμε πολλά θέατρα και ποιοτικά. Κάπως έτσι χάσαμε αυτή την επαφή που είχαμε με τον κόσμο».

Το Διαδίκτυο ήρθε να καλύψει κατά κάποιο τρόπο αυτό το κενό. «Το Ίντερνετ μάς βοηθάει πάρα πολύ, από τότε που άρχισε η πανδημία, στην μετάδοση των ακολουθιών. Το οποίο ήταν πολύ καλό και για την Μεγάλη Εβδομάδα και ανακούφισε τους χριστιανούς που δεν μπορούσαν να έρθουν. Η τεχνολογία έχει συνδράμει και βοηθήσει στο να μεταδώσουμε την Θεία Λειτουργία και την χάρη του Θεού στους ανθρώπους που δεν είναι εδώ». Αναρωτήθηκα σε ποιους «ανθρώπους που δεν είναι εδώ» αναφέρεται. Μου εξηγεί πως δεν περιορίζεται μόνο στην γειτονιά αλλά μέσω του διαδικτύου ανακάλυψε πως υπήρχαν πάρα πολλοί πιστοί στο εξωτερικό που αδυνατούσαν να έρθουν σ’ επαφή με την εκκλησία.

«Τόσα χρονιά είχαμε απουσίες επειδή δεν μπορούν να είναι παρόντες λόγω επαγγέλματος, όπως αυτοί που είναι στα καράβια. Όταν άλλος ταξιδεύει έξι μήνες ή έναν χρόνο, πώς θα δει μια λειτουργία; Ή ο μετανάστης λόγω της κρίσης που έχει φύγει και που για να πάει από μια πόλη στην άλλη όπου έχει εκκλησία θέλει ώρες. Τους δίνεις την ευκαιρία να συμμετάσχουν. Μέσα από αυτόν τον μηχανισμό είναι παρόν και αυτός». Κλείνει κάνοντας τον εξής συλλογισμό: «Δεν πρέπει να απολυτοποιούμε την παρουσία στη λειτουργία με σωματικούς όρους. Άλλοι κι άλλοι έρχονται και ενώ είναι εδώ σωματικά, πνευματικά είναι αλλού. Το ποιος είναι εδώ και ποιος όχι είναι πολύ σχετικό».  

Ο ίδιος ομολογεί πως «αποδείχτηκε ότι η χρήση της τεχνολογίας τελικά είναι μεγάλη ευλογιά». Στην ερώτησή μου για το πώς του ήρθε να χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο, μας εκμυστηρεύεται πως «υπάρχουν και άλλοι ναοί που κάνουν μεταδόσεις online, όπως η Αγία Μαρίνα», αλλά «εμένα τυχαίνει ο γιος μου να είναι προγραμματιστής. Κάπως έτσι μας ήρθε η ιδέα». Και συνεχίζει με θαυμασμό: «το επάγγελμά του είναι πραγματικά τρελό, όντως είναι πολύ πρωτοποριακό για εμάς τους μεγάλους σε ηλικία». 

Ο παπα-Σπύρος μας υπογραμμίζει πως εκτός από την επαφή με τους πιστούς για την λειτουργία «το Ίντερνετ και το Facebook, μας βοήθησαν πολύ στην διαχείριση της αιμοδοσίας μας. Εδώ και 20 χρόνια δίνουμε αίμα στο ΕΣΥ και παρατηρήσαμε πως η συμμετοχή αυξήθηκε διότι το ανεβάσαμε στο Ίντερνετ».

Καταλήγει λέγοντας το εξής: « Το Ίντερνετ μάς έδωσε τη δυνατότητα να επικοινωνήσουμε και να μεταφέρουμε τον λόγο του Θεού σε χριστιανούς και μη, και θα πρέπει η Εκκλησία γενικότερα να το δει». Και μ ’αφήνει άναυδο με τη φράση «Το Ίντερνετ και ο χριστιανισμός ενώνουν τον κόσμο».

Στο γραφείο είναι μαζί μας ο ένας από τους ψάλτες, ο Χαράλαμπος, που μας λέει: «Σε ό,τι αφορά την κάλυψη μέσω της σελίδας του ναού και το enimerosis247.eu, την Μεγάλη Εβδομάδα είχαμε κάθε βράδυ ακολουθίες. Υπήρχαν ναοί κι εδώ στη γειτονιά, και από διάφορες περιοχές της Αθήνας που έκαναν αναμετάδοση και κάνανε share τις ακολουθίες. Δεν λειτουργούσαν αυτοί αλλά μετέδιδαν στην δικιά τους σελίδα. Φαντάσου κάποια βίντεο έχουν φτάσει τα 1.000 views».

Ο παπα-Σπύρος επαυξάνει, «δεν σταματήσαμε καθόλου ούτε κι όταν σταματήσανε τα μέτρα. Και θα το καθιερώσουμε όσο μπορούμε για πάντα. Μην κοιτάμε μόνο την πανδημία, θα περάσει. Εξυπηρετεί χριστιανούς που είναι πολύ μακριά και αισθάνονται έτσι ότι είναι παρόν. Αισθάνονται οικείο τον ναό. Για αυτό και κάνουμε την κάμερα να γυρνάει και να δείχνει όλο τον ναό για τους καινούργιους να τον γνωρίζουν».

Παρόλα αυτά δεν είναι όλα ρόδινα. Η προβολή έρχεται και μ ‘ένα κόστος, ειδικά όταν υπάρχει τέτοια πόλωση γύρω από τα μέτρα προστασίας λόγω του Covid-19.

«Την περασμένη εβδομάδα βρέθηκε ένας να λέει, “βγάλε πάτερ το φίμωτρο”, ένας άλλος έβρισε χυδαία, άλλος σήμερα πάλι σχολίασε τη μάσκα και μ’ αποκάλεσε “παπα-μασκοφόρο”. Θεωρούν ότι μέσα στον χώρο της εκκλησίας δεν κολλάει τίποτα. Είναι πολύ αισχροί στα λόγια τους. Μου λένε είσαι οικουμενιστής, επειδή ανοίγεις την ομπρέλα». Και συνεχίζει λέγοντας, «τα άκρα συναντώνται, ο άθεος από την μια και θρησκόληπτος από την άλλη. Αυτοί έχουν ιδεοληψίες. Τα δυο άκρα που συναντώνται». Η ενόχληση του Παπασπύρου είναι πλέον εμφανής: «Δεν μπορώ να καταλάβω. Είναι τρεις ώρες. Βλέπει την λειτουργία, και μετά απ’ όλα αυτά βγαίνει και βρίζει τόσο χυδαία. Και λες, μα είναι χριστιανός αυτός ο άνθρωπος; Πιστεύει στην αγάπη του Θεού και του “μην κρίνεται να μην κριθείτε”; Δηλαδή και λάθος να κάνω δεν υπάρχει ένας όμορφος τρόπος; Με τρελαίνει αυτό σαν ιερέα. Δείχνει μια ανακολουθία, δεν μπορεί να είσαι πιστός και στο τέλος της λειτουργίας να βρίζεις». Και καταλήγει τονίζοντας «Διάλεξε τι είσαι».

VICE Video: Η Νέα Μοναξιά

Με αφορμή τις αντιδράσεις αλλά και την τοποθέτηση του υπέρ της μάσκας και των μέτρων ασφάλειας, τον ρωτάω ποια είναι η γνώμη του για τους αρνητές εντός της Εκκλησίας. Η απάντησή του είναι ξεκάθαρη: «Διαφωνώ μ΄ αυτούς που αρνούνται την επιστήμη. Είμαι στοιχισμένος σ΄ αυτό που λέει η επιστήμη. Εγώ είμαι 30 χρόνια εδώ, δεν είμαι διατεθειμένος να είμαι η αιτία ούτε να χάσω την ζωή μου από την πανδημία, ούτε να βάλω την οικογένεια μου σε κίνδυνο, ούτε την ενορία μου» και συνεχίζει: «Πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι είναι θέμα προστασίας της ζωής, η ζωή προηγείται όλων, το μεγάλο δώρο του Θεού είναι η ζωή».

Στην τοποθέτησή του απευθύνει ένα κατηγορώ στους αρνητές: «Εάν πραγματικά όλοι μας φορούσαμε τις μάσκες, απομακρυνόμασταν και προσέχαμε δεν θα είχαμε αυτούς τους νεκρούς αυτή την στιγμή. Και είναι συνυπεύθυνοι όσοι με τους λόγους τους και τα έργα τους “φροντίζουν” ώστε να μην κρατάμε την αποστασιοποίηση και να λένε διάφορες ηλιθιότητες. Με συγχωρείς είμαι σαφής σ ’αυτό. Όταν βλέπω τον ιό να καλπάζει δεν θα πω εγώ ότι μέσα εδώ δεν κινδυνεύουμε».

Και λίγο αργότερα «Ένα τελευταίο, φορώντας τη μάσκα μου δείχνω κάποια πράγματα: τον σεβασμό απέναντι στον συνάνθρωπο μου, τον σεβασμό απέναντι στους γονείς μου στους ηλικιωμένους, τον σεβασμό απέναντι στην κοινωνία, τον σεβασμό απέναντι στην νομιμότητα».

Ωστόσο, αυτή η πολύ λογική στάση που περιγράφει έρχεται σε αντίθεση με αυτό που είδα στο τέλος της λειτουργίας και καταλήγοντας τον ρώτησα το εξής: «Πώς το παραπάνω συνδυάζεται με την χρήση μιας λαβίδας και ενός ποτηριού για όλους τους πιστούς». Ο παπα-Σπύρος ήταν άμεσος και ξεκάθαρος.

«Άλλο η Θεία Κοινωνία που είναι το σώμα και το αίμα του Χριστού που δεν μεταδίδει τίποτα. Το άγιο σώμα και το αίμα του Χριστού είναι “Προς ζωήν” όχι προς θάνατο. Αλίμονο, ο Χρίστος λέει: Εγώ είμαι η οδός η ζωή και η αλήθεια. Και αυτό είναι δεδομένο, γιατί εάν ήταν έτσι εμείς οι παπάδες θα είχαμε πεθάνει, εγώ έχω κοινωνήσει τους πάντες αδιακρίτως, από μωράκια υγιέστατα μέχρι ανθρώπους που καταλήγουν ή ανθρώπους με μεταδοτικές ασθένειες, με AIDS κτλ».

Αν μη τι άλλο ο παπα-Σπύρος είναι ένας κληρικός που τα τελευταία 30 χρόνια υπηρετεί το ποίμνιό του με ανοιχτό μυαλό, με όρεξη να σπάει τα στεγανά και τις θρησκοληψίες χωρίς όμως να χάνει από τα μάτια του την «μπάλα», που θέλει η θρησκεία να είναι προσιτή και κοντά στον κόσμο, ακόμα και μέσω ίντερνετ.

Σίγουρα μ’ έκανε να δω με άλλο μάτι τον κληρικό και τον ρόλο του, αλλά όσο και να με εκπλήσσει η προσωπικότητα του, η Εκκλησία παραμένει ένας συντηρητικός χώρος όπου η επιστημονική μέθοδος και γνώση συναντούν αργά ή γρήγορα το όριο τους.

Περισσότερα από το VICE

«Τα Περιστέρια με Γνωρίζουν, Έχω Μεγαλώσει Μαζί τους»

Ένας Εικονογραφημένος Οδηγός για να Προσφέρεις Απόλαυση Χωρίς Διείσδυση

Η Μακρά Εξαντλητική Ιστορία να Κάνεις Σχέσεις με Παντρεμένους

Ακολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.