«Ασχημόπαπα» που Έγιναν «'Ομορφοι» Εξηγούν πώς Άλλαξε η Συμπεριφορά του Κόσμου Μετά τη Μεταμόρφωσή τους

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Στο σχολείο, τα παιδιά φώναζαν την Dani Pearsall «Σιδηρά Κυρία». Η φιλοδοξία και η αποφασιστικότητά της έκανε πολλούς να τη βλέπουν ως πονηρή και αγενή και οι συμμαθητές της συχνά έδειχναν «ελαφρώς αηδιασμένοι», όταν έπρεπε να μπουν σε κάποια ομάδα μαζί της στην τάξη. Όταν πήγε στο πανεπιστήμιο, οι συμφοιτητές της στο τμήμα δημιουργικής γραφής παρακαλούσαν να κάνουν εργασίες μαζί της. «Όλοι ήταν σε φάση, “Ουάου, είσαι πολύ cool και ειλικρινής,”», λέει η 25χρονη πλέον διευθύντρια καταστήματος.

Ο Jud Nichols, ένας 31χρονος δικηγόρος από τη Μινεσότα, έπαιζε μπάσκετ στην ίδια ομάδα για πολλά χρόνια. Στην αρχή, δεν άκουγε κανένα κομπλιμέντο από τους συμπαίκτες του. «Είμαι πολύ μέτριος παίκτης», λέει γελώντας, «όμως ξαφνικά, όλοι ξεκίνησαν να μου λένε, “Φίλε, έπαιξες πολύ καλά. Ωραίο παιχνίδι”».

Η προσωπικότητα της Dani δεν είχε αλλάξει, ούτε και οι ικανότητες του Jud στο μπάσκετ. Αυτό που άλλαξε, αναμφισβήτητα, ήταν η εμφάνισή τους.

Το 1920, ο Αμερικανός ψυχολόγος Edward Thorndike εφηύρε έναν νέο όρο. Το «φαινόμενο του φωτοστέφανου» είναι μια γνωστική προκατάληψη που σχηματίζεται, όταν εντοπίζουμε ένα καλό γνώρισμα σε κάποιον και στη συνέχεια υπερεκτιμούμε όλα τα υπόλοιπα θετικά χαρακτηριστικά του (το αρχικό χαρακτηριστικό είναι σαν ένα φωτοστέφανο, το οποίο λούζει κάποιον με φως). Το 1972, τρεις ψυχολόγοι έδειξαν πώς λειτουργεί το φαινόμενο, ζητώντας σε εθελοντές να αξιολογήσουν την προσωπικότητα των ανθρώπων, με βάση μόνο τις φωτογραφίες τους. Η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων υπέθεσαν ότι οι ελκυστικοί άνθρωποι ήταν ταυτόχρονα πιο ευγενικοί, αξιόπιστοι και πετυχημένοι. Η εργασία πήρε τον τίτλο «Το όμορφο είναι και καλό».

Αυτό μπορεί να μην προκαλεί έκπληξη. Πολλοί πιστεύουν στα «προνόμια των όμορφων» - η ιδέα ότι οι όμορφοι άνθρωποι έχουν ευκολότερη ζωή. Παρόλα αυτά, το φαινόμενο του φωτοστέφανου μερικές φορές αποκαλείται «το φαινόμενο του ακάνθινου στεφάνου», καθώς υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Όταν κάποιος δεν είναι ελκυστικός, ο κόσμος υποθέτει ότι έχει άσχημα χαρακτηριστικά και ως άνθρωπος. Όμως πόσο διαδεδομένο είναι αυτό το φαινόμενο; Πόσο μεγάλη ζημιά μπορεί να κάνει;

Πέντε άτομα των οποίων η εμφάνιση άλλαξε δραματικά, συμφώνησαν να μου μιλήσουν για αυτό το άρθρο. Καθένα από αυτά ήταν κάποτε «αντικειμενικά» άσχημο και στη συνέχεια έγινε «αντικειμενικά» όμορφο, στα μάτια της δυτικής κοινωνίας. Τα αδύνατα σώματα εκτιμώνται στη Δύση και οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τον στιγματισμό από την κοινωνία, γι’ αυτό και το άρθρο αυτό συμπεριλαμβάνει ανθρώπους που έχουν χάσει σημαντικό βάρος – αν και έχουν επίσης αλλάξει και τις συνήθειες περιποίησης του σώματός τους, για να ανταποκριθούν στην ιδέα που έχει η κοινωνία για το τι σημαίνει «ελκυστικός».

«Αν ήμουν ακόμη ευτραφής και δεν είχα χάσει τα κιλά μου, δεν θα είχα καταλάβει ότι η αντιμετώπιση που είχα προηγουμένως ήταν διαφορετική», λέει η Emma Passe, μια 34χρονη εμπορική αντιπρόσωπος. «Τώρα βλέπω τεράστια διαφορά».

Όντας υπέρβαρη το μεγαλύτερο μέρος της ζωή της, η Emma αποφάσισε να χάσει κιλά στην ηλικία των 31, όταν ξεκίνησε να έχει προβλήματα υγείας - άπνοια στον ύπνο, ταχυκαρδίες και ακμή. «Όσο περισσότερο βάρος έχανα, τόσο πιο πολλοί άνθρωποι ήθελαν να μου μιλήσουν», θυμάται. Μου λέει ότι οι άνθρωποι είναι πιο ευγενικοί από όσο πίστευε κάποτε – κουβεντιάζουν περισσότερο μαζί της, τη χαιρετάνε, σε αντίθεση με παλιότερα και τη ρωτάνε πώς πάει η μέρα της. «Νόμιζα ότι οι άνθρωποι ήταν σχετικά φιλικοί, όμως τώρα όλοι είναι υπερβολικά φιλικοί».

Το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι φιλικοί, ήταν αυτό που έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση στην Ashley (η οποία δεν θέλει να δώσει το επώνυμό της). Η 30χρονη από το Πόρτλαντ μου λέει μέσω email: «Τώρα, όταν έχω επαφή με τα μάτια, τα πρόσωπα των ανθρώπων φωτίζονται και μου χαμογελάνε». Το σοκ της φαίνεται και από τη χρήση των σημείων στίξης που κάνει («Ουάου, ο κόσμος χαμογελάει;;;»), καθώς περιγράφει και άλλα πράγματα που την εξέπληξαν. Οι άνθρωποι κάνουν το παν για να τη βοηθήσουν, όταν τους το ζητάει και της πιάνουν κουβέντα άγνωστοι. «Ο κόσμος με ακούει… Νιώθω ότι είμαι μέλος της κοινωνίας».

Όπως η Emma, η Ashley συνειδητοποίησε όλα τα παραπάνω αφότου έχασε κιλά. Έχοντας δεχθεί bullying ως παιδί, λέει ότι ένιωθε «σκουπίδι», μέχρι που γνώρισε τον σύζυγό της, έχασε 75 κιλά, έμαθε πώς να βάφεται και να περιποιείται την επιδερμίδα της και άλλαξε το ντύσιμό της. Αν και κατά βάση νιώθει «ανακούφιση» που ο κόσμος έγινε πιο φιλικός, αισθάνεται και μια πικρία. Στα πιο χοντρά της, η Ashley λέει ότι οι άνθρωποι την κορόιδευαν και την αντιμετώπιζαν με λύπηση και αηδία.

«Νομίζω ότι ένας σωρός από σκατά θα δεχόταν λιγότερη περιφρόνηση από εμένα», λέει. «Όταν βλέπεις τη διπροσωπία στον κόσμο, είναι δύσκολο να συμπαθήσεις κάποιον που μόλις γνώρισες. Μπορεί να σου φέρεται καλά τώρα, όμως θα έκανε το ίδιο, αν σε γνώριζε τότε που είχες τα διπλάσια κιλά;».

Η Dani κάνει μια μεγάλη παύση, όταν τη ρωτάω αν υπάρχουν μειονεκτήματα στη μεταμόρφωσή της. Στο Λύκειο φορούσε unisex ρούχα και απέφευγε το μακιγιάζ, για αυτό και συχνά άγνωστοι την αποκαλούσαν «κύριε». Στο πανεπιστήμιο, ξεκίνησε να φοράει φορέματα, μάκρυνε τα μαλλιά της και έμαθε πώς να βάφεται, παρακολουθώντας βίντεο με οδηγίες στο YouTube. «Χμμμ», λέει τελικά. «Ειλικρινά, είναι υπέροχα. Έχει πολλά πλεονεκτήματα».

[VICE Video] To Λίβερπουλ Είναι η Πρωτεύουσα της Ομορφιάς

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η Dani –όπως πολλά από τα άτομα στα οποία πήρα συνέντευξη– ξεκίνησε να έχει περισσότερες επιτυχίες στο αντίθετο φύλο. «Εξακολουθούσα να είμαι η Dani και δεν είχα αλλάξει, όμως ξαφνικά, ο μισός πληθυσμός είχε αντιληφθεί την ύπαρξή μου». Εκτός από τη βελτίωση στη σεξουαλική της ζωή, διαπίστωσε επίσης ότι οι συνδιαλλαγές της με άνδρες και γυναίκες που δούλευαν σε πόστα εξυπηρέτησης πελατών έγιναν πιο εύκολες. «Αν θέλεις κάτι, χαμογελάς και το παίρνεις – είναι απίστευτο». Κάνοντας γλυκιά και ψιλή τη φωνή της, για να μιμηθεί τη γυναικεία φωνή με υπερβολή, μου λέει: «Γεια σας! Χίλια συγγνώμη, όμως δεν μπορώ να βρω αυτό το βιβλίο. Μήπως θα μπορούσατε να με βοηθήσετε να το ψάξω;». Πάντα πιάνει, όπως μου εξηγεί.

«Είναι απίστευτο. Απίστευτο. Βασικά, ξέρεις τι; Δεν μπορώ να καταλάβω πώς οι άνθρωποι που ήταν όμορφοι όλη τους τη ζωή δεν είναι εντελώς εγωκεντρικοί, από τη στιγμή που είναι τόσο εύκολο να γίνει το δικό σου».

Οι επιτυχίες στο αντίθετο φύλο είναι το πιο προφανές αποτέλεσμα μιας «βελτιωμένης» εξωτερικής εμφάνισης, όμως ο Kameron Rytlewski, ένας 23χρονος από το Μίσιγκαν, πιστεύει ότι η ενισχυμένη του αυτοπεποίθηση ίσως να έπαιξε επίσης ρόλο. «Τα κιλά μου δεν με άφηναν να είμαι ο άνθρωπος που ήθελα να είμαι ή, τουλάχιστον, ο άνθρωπος που οραματιζόμουν να γίνω», λέει.

O κόσμος παλιά τον αγνοούσε ή του συμπεριφερόταν με μια «γενικά αρνητική διάθεση», όμως τώρα όλοι είναι πιο φιλικοί. «Τα σχόλια και η προσοχή που κερδίζω από το αντίθετο φύλο είναι σίγουρα πιο θετικά. Οι φίλοι και οι συγγενείς, μου συμπεριφέρονται πάνω-κάτω το ίδιο».

Αν το γεγονός ότι το αντίθετο φύλο σου συμπεριφέρεται καλύτερα, όταν αποκτάς «αντικειμενική» ομορφιά, δεν είναι σοκαριστικό, η αλλαγή συμπεριφοράς από την οικογένειά σου σίγουρα είναι. Η Dani λέει ότι ο πατέρας της σχολίαζε την εμφάνισή της, όταν ήταν μικρή, λέγοντάς της συχνά να μακιγιάρεται. Όταν μεγάλωσε και ξεκίνησε να βάφεται, «σίγουρα υποστήριζε πολύ περισσότερο τη ζωή μου». Ο Jud, ο άνδρας που ξεκίνησε να δέχεται περισσότερα θετικά σχόλια στο μπάσκετ, όταν έχασε κιλά και εφάρμοσε τις συμβουλές γύρω από την περιποίηση του σώματός που διάβαζε σε βιβλία, λέει ότι και η οικογένειά του ξεκίνησε να τον αντιμετωπίζει διαφορετικά. «Ακόμη και τα πιο κοντινά σου άτομα έχουν την τάση να σε αντιμετωπίζουν λίγο διαφορετικά», λέει, εξηγώντας ότι τα μέλη της οικογένειάς του ήταν πιο φιλικά και ήθελαν να κουβεντιάζουν συχνότερα.

Όπως και ο Kameron, ο Jud θέλει να επισημάνει ότι ο τρόπος που έβλεπε ο ίδιος τον εαυτό του πιθανώς να επηρέασε και τον τρόπο που τον αντιμετώπιζαν οι υπόλοιποι (αυτό είναι κάτι που είπαν και οι δύο άνδρες από τους οποίους πήρα συνέντευξη, όμως καμία από τις τρεις γυναίκες). Αφήνοντας στην άκρη αυτήν τη διευκρίνιση, ωστόσο, λέει ότι οι άνθρωποι γελάνε πολύ περισσότερο με τα αστεία του.

«Το χιούμορ μου είναι σαρκαστικό και πετάω ατάκες με σοβαρό ύφος. Όταν έδειχνα λιγότερο υγιής, νομίζω ότι ο κόσμος δεν ήταν τόσο δεκτικός και δεν καταλάβαινε ότι έκανα πλάκα, ενώ τώρα φαίνεται να με “πιάνουν” περισσότερο».

Από όλα τα άτομα με τα οποία μίλησα, η Emma φαίνεται να έχει βιώσει τα περισσότερα αρνητικά, μετά την αλλαγή. «Το χειρότερο από όλα για εμένα και η μεγαλύτερη έκπληξη, είναι ότι έχασα φίλους», λέει, εξηγώντας ότι οι υπέρβαροι φίλοι της την απομάκρυναν.

Η Emma περιγράφει έναν ακόμη «εφιάλτη» που έζησε, αφότου έχασε βάρος. Αν και είναι παντρεμένη, οι άνδρες τη φλερτάρουν συχνά, πράγμα που τη δυσκολεύει πολύ στη δουλειά. «Πάντα μου ζητάνε να πάμε για καφέ ή φαγητό και μου λένε ότι είμαι χαριτωμένη ή όμορφη». λέει. «Είναι απαίσιο να νιώθεις ότι σου την πέφτουν συνέχεια, ότι κάποιος σου μιλάει μόνο για αυτό και όχι επειδή θέλει να σε γνωρίσει. Είναι αποκαρδιωτικό». Αυτές οι εμπειρίες δείχνουν ότι υπάρχουν και μειονεκτήματα για κάποιον που έχει «αντικειμενική» ομορφιά και ότι η τάση του να κρίνουμε από την εξωτερική εμφάνιση έχει πολλές πλευρές.

Το 1843, ο Hans Christian Anderson κυκλοφόρησε το παραμύθι Το Ασχημόπαπο. Η ιστορία μιλάει για ένα παπάκι που το κοροϊδεύουν συνεχώς, επειδή είναι άσχημο και αποφασίζει να αυτοκτονήσει. Όμως -έκπληξη-, μεταμορφώνεται σε κύκνο και οι υπόλοιποι κύκνοι το αγαπάνε. Όπως ο Ρούντολφ το ελαφάκι (με μυτούλα φωτεινή), αυτό το παιδικό παραμύθι σε κάνει να νιώθεις άβολα ως ενήλικας. Το μήνυμά του είναι ότι πρέπει να φροντίζεις να ταιριάζεις με τον περίγυρό σου, για να αποφύγεις την περιθωριοποίηση και το bullying. Επιβεβαιώνει την έμφυτη γνωστική μας προκατάληψη ότι οι όμορφοι άνθρωποι είναι οι καλύτεροι. Το πιο προσβλητικό από όλα, είναι ότι λέει στους λάθος ανθρώπους ότι πρέπει να αλλάξουν.

Περισσότερα από το VICE

Ο Φώτης Σεργουλόπουλος Θεωρεί Ρατσιστική την Ατάκα «Δεν με Ενδιαφέρει τι Κάνεις στο Κρεβάτι σου, Αρκεί να μην Προκαλείς»

Ο Αλβανός Γόης της Στυλίδας και ο Αφόρητος Τηλεοπτικός Ρατσισμός των 90s

H Άνοδος και η Πτώση του Nokia 3310, του πιο Διασκεδαστικού Τηλεφώνου που Έχει Υπάρξει