Οι Γονείς από την Καλαμάτα που Δεν Θέλουν να Πάνε τα Παιδιά τους στο Σχολείο

«Το σχολείο μάς έμαθε να το θεωρούμε απαραίτητο για οτιδήποτε θέλουμε να μάθουμε. Ο αυτοδίδακτος υποβιβάζεται σε "άνθρωπο χωρίς πτυχίο" και όλες οι δραστηριότητες του σχετικά με αυτό που έμαθε μόνος του είναι ύποπτες για τους άλλους, επειδή το σχολείο δημιούργησε την πεποίθηση ότι μόνο αυτό μπορεί να παρέχει και να πιστοποιεί τη γνώση».
- Ιβάν Ίλιτς

Στις αρχές της δεκαετίας του '70, ένα νέο, ριζοσπαστικό κίνημα κάνει την εμφάνισή του στη φλογισμένη κοινωνική πραγματικότητα της εποχής. Ένα κίνημα που αμφισβητεί ανοιχτά και χωρίς περιστροφές τα σχολικά ιδρύματα, χαρακτηρίζοντάς τα ως έναν «αποτυχημένο θεσμό». Οι κύριοι εκφραστές του, άνθρωποι όπως ο φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Ιβάν Ίλιτς και ο παιδαγωγός Τζον Χολτ, υποστηρίζουν με θέρμη πως το σχολείο φυλακίζει το πνεύμα των μαθητών, αναπαράγει τις κοινωνικές ανισότητες και καταλήγει, εν τέλει, να αποτελεί ένα μηχανισμό καταπίεσης που στηρίζεται στο αξίωμα ότι η μάθηση είναι αποτέλεσμα της διδασκαλίας. Οι κριτικές σκέψεις και το έργο, τόσο του Ίλιτς όσο και του Χολτ, προκάλεσαν ποικίλους προβληματισμούς μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών, εισάγοντας νέους όρους (όπως η «αποσχολειοποίηση») στον κοινωνικό διάλογο. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το κίνημα της αποσχολειοποίησης δέχτηκε σφοδρή κριτική τόσο από συντηρητικούς όσο και από προοδευτικούς κύκλους, με τους επικριτές να επισημαίνουν πως, πέρα από κάποιες εύστοχες παρατηρήσεις πάνω στο θεσμό του σχολείου, το έργο των δύο ανδρών δεν προσέφερε εναλλακτικές λύσεις, αδυνατώντας να εντάξει τα σχολικά ιδρύματα σε ένα ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο.

Σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, παρόμοιοι προβληματισμοί συνεχίζουν να απασχολούν εκατομμύρια νέους γονείς ανά τον κόσμο. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Στη χώρα μας η φοίτηση των παιδιών είναι υποχρεωτική και δεν προβλέπονται από τον νόμο τρόποι εναλλακτικής εκπαίδευσης (είτε πρόκειται για την αποσχολειοποίηση, είτε για την κατ' οίκον εκπαίδευση). Οι μόνες περιπτώσεις που το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, επιτρέπει την εκπαίδευση στο σπίτι, είναι εφόσον υπάρχει πιστοποιημένη ανάγκη του μαθητή. Παρόλα αυτά, κατά καιρούς, αρκετοί γονείς αναζητούν διεξόδους για τα παιδιά τους, επιχειρώντας κοινωνικά και συλλογικά εγχειρήματα, με απώτερο στόχο μια διαφορετικού τύπου εκπαίδευση, μακριά από την υπάρχουσα σχολική πραγματικότητα.

Η Ρούλα Σκαντζή, η Αντιγόνη και η Μαρία είναι τρεις νέες μητέρες που ζουν στην Καλαμάτα. Αφορμή για τη γνωριμία τους στάθηκαν κάποιες συναντήσεις σε κοινωνικό συνεταιρισμό της μεσσηνιακής πρωτεύουσας, όπου διαπίστωσαν πως τόσο οι ίδιες όσο και άλλοι γονείς της ευρύτερης περιοχής, διακατέχονταν από κοινές ανησυχίες όσον αφορά το θεσμό του σχολείου και τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα. Τις ρωτώ τι είναι αυτό που τις προβληματίζει στη συμβατική εκπαίδευση. Τον λόγο παίρνει πρώτη η Μαρία. «Η έλλειψη σεβασμού προς το παιδί και τις ανάγκες του, προς τη διαφορετικότητα, οι απαρχαιωμένοι τρόποι διδασκαλίας, η βία, λεκτική και σωματική, ο τρόπος που διεξάγονται οι εξετάσεις, οι υπερβολικές ασκήσεις για το σπίτι, είναι μόλις κάποια από αυτά που μας προβληματίζουν», λέει. Η Αντιγόνη παρεμβαίνει στην κουβέντα. «Έχουμε φτάσει πλέον στο σημείο να αρχίζουν τα παιδιά μαθήματα προγραφής και ανάγνωσης ήδη από το νηπιαγωγείο, λες και πρόκειται να συμμετέχουν σε κάποιο μαραθώνιο γνώσεων. Δεν το θεωρώ φυσιολογικό να πιέζονται τόσο σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη ηλικία, στην οποία κανονικά θα έπρεπε να δίνεται έμφαση σε άλλα πράγματα όπως οι κοινωνικές επαφές, η μάθηση μέσα από το παιχνίδι, η ενδυνάμωση της σχέσης με τη φύση. Σήμερα, το μόνο που φαίνεται να έχει σημασία είναι η απόκτηση μιας τυποποιημένης, συμβατικής γνώσης χωρίς να εξετάζονται καν οι ανάγκες, οι προτεραιότητες και οι δεξιότητες κάθε παιδιού».

«Έχετε συζητήσει τις σκέψεις σας με γονείς που στέλνουν ήδη τα παιδιά στο σχολείο;», ρωτώ τις τρεις γυναίκες. «Ναι, αυτή ήταν άλλωστε και η αφετηρία των προβληματισμών μας. Βλέπω για παράδειγμα, τον ανιψιό μου, ο οποίος πάει τώρα στην πρώτη δημοτικού και καθημερινά το παιδί επιστρέφει στρεσαρισμένο σπίτι, κουβαλώντας πλήθος ασκήσεων και εργασιών. Δεν είναι φυσιολογικό αυτό. Μιλάμε για παιδάκια έξι ετών», μου λέει η Αντιγόνη. «Οι περισσότεροι γονείς που ερχόμαστε σε επαφή βιώνουν και εκείνοι, μέσα από τη σχολική καθημερινότητα των παιδών τους, μια ασφυκτική κατάσταση με πολλές ώρες διάβασμα και υπερβολικές απαιτήσεις. Βέβαια, κανείς δε φέρεται διατεθειμένος να πάρει το ρίσκο και να μη στείλει το παιδί του στο σχολείο και σίγουρα είναι λίγοι αυτοί που θα κινητοποιηθούν για να αλλάξουν τα πράγματα. Όσοι κάνουν κριτική και καλούν συμμετοχικά, μέσα από τους συλλόγους γονέων, για μια εναλλακτική προσέγγιση της εκπαίδευσης, συχνά περιθωριοποιούνται», καταλήγει η Μαρία.

Τα αμέσως επόμενα χρόνια οι τρεις γυναίκες θα κληθούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Πόσο εύκολη όμως είναι για τις ίδιες αυτή η επιλογή; Η Ρούλα Σκαντζή, μητερά ενός κοριτσιού ενός έτους και ενός αγοριού 12 ετών είναι κατηγορηματική. «Προσωπικά, δεν θέλω να στείλω τη μικρή, δεν με εκφράζει αυτού του τύπου η εκπαίδευση, δεν τη θεωρώ ωφέλιμη για το παιδί μου», εξηγεί. Βέβαια, την τελική απόφαση θα χρειαστεί να την πάρει στο εγγύς μέλλον.

Για την ώρα αυτό που συζητούν οι τρεις γυναίκες, μαζί με άλλους γονείς στην περιοχή, είναι η δημιουργία μιας ομάδας που θα δρα συλλογικά και θα έχει ως βασική επιδίωξη μια διαφορετικού τύπου προσχολική παιδαγωγική προσέγγιση. «Θέλουμε τα παιδιά μας να έχουν καθημερινή επαφή με τη φύση, να τους προσφέρουμε ένα περιβάλλον που ενισχύει την κίνηση και τον πειραματισμό, όπου θα υπάρχει ελευθερία στο παιχνίδι και αποδοχή των συναισθημάτων, όπου θα ενθαρρύνεται και θα ενδυναμώνεται η κοινωνική συνείδηση μέσω της ενεργούς συμμετοχής», ξεκαθαρίζει η Αντιγόνη. «Μέσα από τη δημιουργία μιας εστίας διαλόγου, συμμετοχής, δημιουργικότητας και προβληματισμού στον τόπο μας θα εργαστούμε προς την κατεύθυνση μιας διαφορετικής εκπαιδευτικής προσέγγισης στην προσχολική ηλικία. Στόχος μας είναι μέχρι το φθινόπωρο να αναζητήσουμε ένα χώρο για τα παιδιά μας, μαζί και εκπαιδευτικούς, οι οποίοι θα θέλουν να εργαστούν σε ένα περιβάλλον όπου το παιδί θα είναι συνδημιουργός της μάθησής του. Και φυσικά θα πρόκειται για μια ανοιχτή ομάδα, δεν θέλουμε να αποκλείσουμε, κοινωνικά, τα παιδιά μας, στην προσπάθεια να τα προστατεύσουμε». Η Μαρία προσθέτει: «Το ιδανικότερο για τους περισσότερους από εμάς θα ήταν ένα διαφορετικό δημόσιο σχολείο. Παρατηρούμε, διεθνώς, πως η ανάγκη για αλλαγή στην εκπαίδευση βρίσκει συνεχώς πρόσφορο έδαφος. Χρειάζεται βέβαια τόλμη για να προχωρήσουμε, ως κοινωνία, σε τομές».

ATH KIDS: Τα Παιδιά της Αθήνας

Από την πλευρά της, η Ρούλα Σκαντζή ευελπιστεί πως ο αυτο-οργανωμένος χώρος που ετοιμάζουν στην Καλαμάτα με τους άλλους γονείς θα λειτουργήσει στα πρότυπα των «Σχολείων του Δάσους», που συναντά κανείς στη Σκανδιναβία, αλλά και σε άλλες χώρες του εξωτερικού. «Η φύση μπορεί να προσφέρει τα πάντα σε ένα μικρό παιδί και κατά τη γνώμη μου αποτελεί το ιδανικό περιβάλλον για την είσοδό του στην επίσημη εκπαίδευση. Τα παιδιά μαθαίνουν να δουλεύουν μαζί, αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες, φροντίζουν τον εαυτό τους, ρισκάρουν, εξερευνούν. Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι καλύτερο».

Περισσότερα από το VICE

Άνθρωποι που Έχασαν Δεκάδες Κιλά Λένε πώς τα Κατάφεραν

Ιστορίες από τις Χειρότερες Εμπειρίες που Έχουν Συμβεί Ποτέ στο Σεξ

Όσα Έζησα στο Ματωμένο Πανθεσσαλικό Στάδιο: Απόπειρες Δολοφονίας και Λίγο Ποδόσφαιρο