Tο άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Ο Fidel Castro, που πέθανε την Παρασκευή το απόγευμα σε ηλικία 90 ετών, είχε αποσυρθεί από το προσκήνιο εδώ και 10 χρόνια έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο και παρέδωσε τη χώρα στον αδερφό του. Οι περισσότεροι τον θεωρούσαν "ήδη νεκρό".

Όπως πάντα, γέλασε τελευταίος. Ο Castro έζησε περισσότερο από έξι Αμερικανούς Προέδρους της εποχής του. Έζησε μισό αιώνα μετά τη δολοφονία του Kennedy. Σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς έγιναν 638 απόπειρες δολοφονίας – φαίνονται πολλές, αλλά σε διάστημα 50 ετών είναι ουσιαστικά μόνο μία τον μήνα. Για παράδειγμα, υπάρχει το σχέδιο με το παγιδευμένο με εκρηκτικά πούρο – ήταν αληθινό. Υπάρχει το σχέδιο να κάνουν τα γένια του να πέσουν για να τον ταπεινώσουν – επίσης αλήθεια.

Ωστόσο, για κάποιον που έζησε ως ένας από τους τελευταίους ταραχοποιούς του 20ού αιώνα, μετά την απόσυρση του, σκιαγραφήθηκε μια ειδυλλιακή εικόνα. Έζησε σε μια μικρή διώροφη κατοικία σε ένα παλιό γήπεδο του γκολφ, παρακολουθώντας τηλεόραση, διασκεδάζοντας τα εγγόνια του, γράφοντας περιστασιακά άρθρα εφημερίδων για μια κομμουνιστική εφημερίδα, κάνοντας δύο ώρες άσκηση την ημέρα και βάζοντας το προσωπικό του να μεταφράζει βιβλία που δεν υπήρχαν στα ισπανικά.

Ένας δημοσιογράφος διαπίστωσε ότι διάβαζε το βιβλίο Dreams Of My Father του Obama. Το κείμενο που ακολουθεί δεν έχει στόχο να αποτελέσει ολοκληρωμένη ή εμπεριστατωμένη εικόνα του ανθρώπου. Περισσότερο είναι μια συλλογή από τις πτυχές του χαρακτήρα, πινελιές εξανθρωπισμού που δίνουν σάρκα σε έναν άνθρωπο που στην πραγματικότητα εμφανιζόταν μπροστά μας από παλιές μπομπίνες ειδήσεων – τον σκιώδη τέταρτο Αδερφό Marx του διεθνούς σοσιαλισμού.

Οι οκτάωρες ομιλίες ήρθαν αργότερα, αλλά η αίσθηση του πεπρωμένου στον Castro ήταν εμφανής ήδη από τη δεκαετία του 1940. Ήταν εξαιρετικά ταλαντούχος παίκτης του μπέιζμπολ που έπαιξε καλά σε μεγάλες ομάδες της Κούβας – το 1944 κέρδισε βραβείο ως «ο καλύτερος αθλητής σχολείου της Κούβας». Ηταν φτιαγμένος για μεγάλα πράγματα.

Οι ρίζες της μεγαλομανίας του δεν ξεκίνησαν εκεί – στην πραγματικότητα φαίνεται να εντοπίζονται πίσω στη γέννησή του. Σε ηλικία 14 ετών –όχι 12, όπως είχε ισχυριστεί–, ο νεαρός Fidel έγραψε γράμμα στον Franklin Roosevelt, συγχαίροντάς τον για την επανεκλογή του και υπογράφοντας ως «ο φίλος σου». Στο μυαλό του, ο Castro ήταν ήδη ισότιμος με βασιλιάδες και αυλικούς. Αυτά ακριβώς είναι τα πράγματα που αγαπούν οι βιογράφοι.

Αυτό ήταν το πραγματικό επάγγελμά του. Μπήκε στην πολιτική ως υποψήφιος για το Κογκρέσο με το Ορθόδοξο Κόμμα. Εκεί, διαπίστωσε ότι είχε ικανότητα ως ομιλητής και γρήγορα ανέβηκε. Αλλά μετά χτύπησε στη γυάλινη οροφή: ο Fulgencio Batista ακύρωσε εκλογές στις οποίες το Ορθόδοξο Κόμμα ήταν φαβορί και ο Fidel συνειδητοποίησε ότι δεν θα μπορούσε να φτάσει οπουδήποτε στην πολιτική χωρίς να ρίξει μερικές χειροβομβίδες, ανατρέποντας τον δικτάτορα.

Πρώτα ήταν το καταστροφικό εναρκτήριο ξέσπασμα αυτού που έμελλε να γίνει η κουβανική επανάσταση. Το 1953, εκείνος και περισσότεροι από 100 σύντροφοι επαναστάτες προσπάθησαν να εισβάλουν στον στρατώνα Moncada. Αυτό ήλπιζαν ότι θα ήταν το ξεκίνημα για μια ολοκληρωμένη κουβανική εξέγερση. Εξολοθρεύτηκαν. Οκτώ άτομα σκοτώθηκαν στη μάχη. Περίπου 80 ακόμη δολοφονήθηκαν αργότερα από τον στρατό.

Ο Castro γλίτωσε μόνο επειδή ο υπεύθυνος αξιωματικός αγνόησε τις εντολές που είχε και τον έστειλε σε πολιτική φυλακή. Όταν μπήκε μέσα, ο Fidel ξεκίνησε αυτό που εξελίχθηκε σε μια μακρά και περήφανη παράδοση αποτυχημένων προσπαθειών να τον δολοφονήσουν και η οποία συνοδευόταν από τεράστια αποθέματα τύχης από την πλευρά του Castro. Ένας αξιωματικός του στρατού έλαβε εντολή να δηλητηριάσει το φαγητό του. Αρνήθηκε και, αντί γι' αυτό, το δημοσιοποίησε. Σε αυτό το σημείο, ο στρατηγός Batista αποφάσισε ότι ήταν πολύ αδύναμος για να ρισκάρει να ξεσηκώσει περισσότερο την κοινή γνώμη προσπαθώντας ξανά. Είχε κάνει τεράστιο λάθος. Ο Castro αυτοεξορίστηκε στο Μεξικό, αρραβωνιάστηκε, ισχυρίστηκε ότι κάποτε κολύμπησε στο Rio Grande για να συναντήσει τον εξόριστο Πρόεδρο της Κούβας σε ένα δωμάτιο σε μοτέλ των ΗΠΑ και μετά γύρισε και ανέτρεψε τον Batista, σε ηλικία 32 ετών.

Το επίσημο φερέφωνο της κουβανικής κυβέρνησης είναι μια εφημερίδα που λέγεται Granma. Πήρε το όνομά της από τη θαλαμηγό με την οποία ο Fidel προσπάθησε να επιστρέψει από την εξορία μαζί με μια μικρή ομάδα εισβολής. Οι επίδοξοι αντάρτες που βρίσκονται στη θαλαμηγό βγήκαν εκτός πορείας. Ξέμειναν από εφόδια. Ναυάγησαν στη μέση του πουθενά. Τότε τους εντόπισε η κουβανική αεροπορία, υποστήριξε κάποτε ο Castro, και τους επιτέθηκε με πυρά σε ενέδρα μέχρι που από την ομάδα έμειναν επτά ένοπλοι άνδρες.

Ο Che Guevara, ο Αργεντινός άνθρωπος-αφίσα, έκανε όνομα στην Κούβα. Ο Che πολέμησε μέχρι το νησί με τον Castro. Ήταν επίσης πρόεδρος της εθνικής τράπεζας και υπουργός Βιομηχανίας και έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να δέσει την Κούβα στο σοβιετικό άρμα. Ωστόσο όλο και περισσότερο ερχόταν σε σύγκρουση με τους άλλους Κουβανούς ηγέτες, μέχρι που το 1965 ανακοινώθηκε ξαφνικά ότι είχε φύγει από τη χώρα. Δύο χρόνια αργότερα, θα βρισκόταν νεκρός στη Βολιβία.

Σύντομα κόλλησαν στον Castro την ετικέτα του απόλυτου «κόκκινου», πίσω μόνο από τον Kim Il Sung ως προς τον ζήλο του για την ιδεολογία. Αυτό ήταν βολικό αλλά αναληθές. Δεν ήταν μεγάλος θεωρητικός του μαρξισμού. Άφησε αυτές τις αναλύσεις στον Che και τον αδερφό του. Πέρασε πολύ καιρό αποφεύγοντας να βαφτεί απροκάλυπτα με την κομμουνιστική πινελιά, λέγοντας στον Τύπο ότι θα έκανε «ό,τι χρειαζόταν», διακηρύσσοντας το 1959 ότι «έχω πει με σαφή και οριστικό τρόπο ότι δεν είμαστε κομμουνιστές». Κατά συνέπεια, η πρώτη κυβέρνησή του ήταν πραγματιστική: εθνικοποίησαν βιομηχανίες, προσπάθησαν να υποκαταστήσουν τις εισαγωγές, κατάσχεσαν αμερικανική περιουσία και εφάρμοσαν καθολική υγειονομική περίθαλψη. Αλλά το έργο ήταν τόσο εθνικιστικό όσο και κομμουνιστικό. Αναγκάστηκαν να δώσουν μεγαλύτερη σημασία στην ιδεολογία μόνο όταν αντιμετώπισαν δυσκολίες. Μια αυξανόμενη οικονομική κρίση ανάγκασε την κυβέρνηση να ψάξει για στήριξη, που προήλθε από την ΕΣΣΔ. Οι Ρώσοι αγόρασαν όλη τη ζάχαρη της χώρας και σε αντάλλαγμα έστειλαν κατεργασμένα αγαθά, πολύτιμο ξένο συνάλλαγμα και έναν τόνο ειδικών συμβούλων. Σε αντάλλαγμα, ο Castro φόρεσε παρωπίδες και ακολούθησε το δόγμα της Μόσχας.

Τις δεκαετίες του '70 και του '80, ο Castro δέσμευσε στρατεύματα στα πολεμικά μέτωπα της Αγκόλας και της Μοζαμβίκης, όπου μετά την αποχώρηση των Πορτογάλων αποίκων είχε ενταθεί ο εμφύλιος πόλεμος. Και στις δύο περιπτώσεις κατέληξαν σε τέλμα απέναντι σε αντικομμουνιστές αντάρτες τους οποίους εξόπλιζαν και βοηθούσαν εξαιρετικά οργανωμένες μονάδες των νοτιοαφρικανικών ενόπλων δυνάμεων.

Το 1980, ο Castro άνοιξε για λίγο το Λιμάνι του Mariel για να επιτρέψει σε εξόριστους Κουβανούς που ζούσαν στην Αμερική να «πάρουν τους συγγενείς τους». Συνολικά, περισσότεροι από 120.000 άνθρωποι εκδιώχθηκαν από το νησί σε διάστημα λίγων μηνών. Άγνωστο στους περισσότερους εκείνη την εποχή, ο Castro είχε φροντίσει να φορτώσει τις βάρκες με τροφίμους φυλακών, ψυχικά ασθενείς και πλήθος άλλων που χαρακτηρίζονταν «ανεπιθύμητοι», σε αυτό που πρέπει να αξιολογηθεί ως μία από τις μεγαλύτερες ενέργειες παράνομου ντάμπινγκ.

Ανέκαθεν Άνδρας της Χρονιάς του Cigar Afficionado, τελικά ο Fidel εγκατάλειψε τα πουράκια του το 1985. «Το καλύτερο πράγμα που μπορείς να κάνεις με ένα κουτί πούρα είναι να τα δώσεις στον εχθρό σου», είπε τότε. Και εκατοντάδες ηλικιωμένες γυναίκες που τύλιγαν χειροποίητα πούρα Αβάνας απολύθηκαν…

Η ΕΣΣΔ έσωζε τον Castro από τις δικές του οικονομικές τρέλες κάθε χρόνο. Έτσι, όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε το 1990, η Κούβα βούλιαξε μαζί της. Το ΑΕΠ της Κούβας μειώθηκε κατά 33% από το 1990 έως το 1993. Κι έτσι συνέχισε. Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. Μια μεγάλη έλλειψη καυσίμων έφερε την οικονομία σε τέλμα. Ύστερα από 30 χρόνια καλών συγκομιδών, τα τρόφιμα άρχισαν να σπανίζουν και τελικά στο νησί επέστρεψε ο υποσιτισμός. Αυτή η εποχή αποκαλούνταν κατ' ευφημισμό ως «ειδική περίοδος». Για τους γιατρούς που ήθελαν να μελετήσουν τις επιπτώσεις της ταχείας απώλειας βάρους του πληθυσμού σε ασθένειες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, όπως είναι ο διαβήτης, ήταν μια από τις χρυσές στιγμές της ιστορίας. Για όλους τους άλλους, ήταν μια ψυχρή και πικρή περίοδος στην οποία βυθίστηκε κάθε ελπίδα.

Κάποια στιγμή στη διάρκεια της συναυλίας τους το 2001 στο Karl Marx Theatre της Αβάνας, σηκώθηκε όρθιος και χειροκρότησε στη διάρκεια του τραγουδιού τους για τον Elian Gonzalez.

Τότε είναι που η γεροντοκρατία θα πρέπει να ανοίξει τον δρόμο για το νέο αίμα: το αυτοχαρακτηριζόμενο τέλος της θητείας περιφρούρησης του Raul Castro και, εάν όλα πάνε σύμφωνα με το πρόγραμμα, η στιγμή που ο Miguel Diaz-Canel Bermúdez θα κάνει την εμφάνισή του στην παγκόσμια σκηνή (ενώ ελπίζουμε να μικρύνει και το όνομά του). Ο Diaz-Canel Bermúdez είναι ο χρισμένος διάδοχος των Castro και φαίνεται αρκετά συμπαθής. Είναι ποδηλάτης, που πάντα είναι ωραίο. Είναι πρώην καθηγητής πανεπιστημίου. Και φαίνεται να είναι τύπος ήπιων τόνων, που δεν φοράει το κολάρο στραγγαλισμού σε πολλούς αντιφρονούντες. Ήταν το νεότερο μέλος του Πολιτικού Γραφείου όλων των εποχών. Και αυτό δείχνει ότι είναι λιγάκι χαρισματικός.

Και είναι –με κουβανικούς όρους– φιλελευθεροποιητής: θα επαναφέρει τον έλεγχο ξανά στους ιδιώτες επενδυτές και θα υποστηρίξει μια σειρά πρόσφατων μεταρρυθμίσεων της αγοράς. Αυτό θα σηματοδοτήσει την πρώτη στιγμή που θα μπορούσε πραγματικά να υπάρξει κατευνασμός των σχέσεων των ΗΠΑ με αυτό το γερασμένο αλλά ακόμα ακλόνητο καθεστώς.

Και αυτή, σίγουρα, θα πρέπει να είναι η τελευταία του διαθήκη.

Περισσότερα από το VICE

Τα Δέκα πιο Σκληρά Πράγματα που Είδα σε ένα Τουρνουά Θανάτου

Αυτό Είναι το Πρώτο Ελληνικό Εshop Σπόρων Κάνναβης

fourthiotis-mavridis-apanthropia