Το άρθρο δημοσιεύτηκε αριχκά στο VICE UK.Το πρωινό της 26ης Απριλίου του 1986, μια υπερφόρτωση οδήγησε σε έκρηξη έναν από τους αντιδραστήρες του πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ, σε μια περιοχή της τότε Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σοβιετικής Ένωσης. Η έκρηξη απελευθέρωσε 100 φορές περισσότερη ραδιενέργεια από εκείνη στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, γεννώντας έναν σύννεφο ραδιενεργής μόλυνσης τόσο μεγάλο, που ίχνη του βρέθηκαν μέχρι και στην Ιρλανδία.
Τo ραδιενεργό μίασμα μόλυνε τον αέρα, το έδαφος, αλλά και τους κατοίκους, προκαλώντας γενετικές ανωμαλίες και καρκίνο του θυρεοειδούς σε παιδιά, ενώ τρομακτικές ανωμαλίες έκαναν την εμφάνισή τους σε μελλοντικές γενιές ζώων της περιοχής. Μετά από 30 χρόνια, το Τσερνόμπιλ έχει γίνει ένα μακάβριο τουριστικό αξιοθέατο, ένα μάθημα που δείχνει ξεκάθαρα το υψηλότατο κόστος της ανθρώπινης ύβρης. Για 140 άτομα όμως, το Τσερνόμπιλ είναι και κάτι περισσότερο: το σπίτι τους.
Η φωτογράφος Esther Hessing και η συγγραφέας Sophieke Thurmer ταξίδεψαν στη Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ (την περιοχή που έχει επηρεαστεί περισσότερο από τη ραδιενέργεια) για να επισκεφτούν τους Σαμοσέλι, όπως ονομάζονται στα ουκρανικά οι άποικοι της Ζώνης - την τελευταία γενιά, μιας παλαιότερα ακμάζουσας κοινότητας. Πολλοί από τους αποίκους είναι ηλικιωμένοι και επέστρεψαν στα σπίτια τους παρά τις προειδοποιήσεις της ουκρανικής κυβέρνησης. Άλλοι πάλι εγκαταστάθηκαν από απόγνωση, βρίσκοντας παράνομα στέγη στα χιλιάδες εγκαταλειμμένα κτίρια και επιβιώνοντας με σπαρτά που καλλιεργούν στο μολυσμένο έδαφος.
Φωτογραφίες: Esther Hessing
Στο νέο τους βιβλίο, Bound to the Ground, η συγγραφέας και η φωτογράφος καταγράφουν την καθημερινότητα των αποίκων, συλλέγοντας τις ιστορίες των ανθρώπων που ζουν στη Ζώνη Αποκλεισμού, καθώς και ιστορίες των σημερινών υπαλλήλων του πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνόμπιλ. Μίλησα στην Esther για το project τους και μου εξήγησε τον βασικό λόγο που τόσος κόσμος επιστρέφει σε αυτήν την επικίνδυνη περιοχή: «Αρχικά, η συγκεκριμένη περιοχή έχει μια μακρά παράδοση δυστυχίας», εξηγεί. «Τη δεκαετία του '30, υπήρχε πείνα λόγω του καθεστώτος του Στάλιν και μετά λόγω του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι άνθρωποι εδώ είχαν συνηθίσει στις δυσκολίες της ζωής».
Με το που έφτασαν, η Esther και η Sophieke εξεπλάγησαν, καθώς αντιλήφθηκαν ότι στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ εργάζονται πάνω από 2.000 άτομα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Οι κάτοικοι είχαν ελάχιστα λεφτά και στηρίζονταν στις σοδειές από τη δική τους γη. Μετά την έκρηξη στο Τσερνόμπιλ, η κυβέρνηση μετακίνησε τους περισσότερους από αυτούς τους αγρότες σε πολυκατοικίες, ειδικά κατασκευασμένες για εκείνους στο Κίεβο. Κάποιοι, αποφάσισαν πώς θα ζούσαν καλύτερα στη ραδιενεργή ζώνη, έστω και για λίγο – το προτίμησαν από το να γεράσουν μίζερα στο Κίεβο. Πιστεύουν επίσης, πως μπορείς να βρεθείς ξανά με τα αγαπημένα σου πρόσωπα που έχουν πεθάνει, μόνο αν ταφείς στο ίδιο μέρος με εκείνους».
Τα θύματα του Τσερνόμπιλ αναγκάστηκαν να υποστούν τεράστιες διακρίσεις από τον υπόλοιπό πληθυσμό της χώρας στα χρόνια που ακολούθησαν την καταστροφή. Οι άποικοι επέστρεψαν στη Ζώνη Αποκλεισμού με τα πόδια, περπατώντας 130 χιλιόμετρα από το Κίεβο. Όπως γίνεται κατανοητό, χρειάστηκε να ξεκουραστούν στην πορεία, αλλά οι κάτοικοι της χώρας που συνάντησαν στον δρόμο αρνήθηκαν να τους φιλοξενήσουν, φοβούμενοι τη μόλυνση από ραδιενέργεια.
Η Esther περιγράφει πως ακόμη και τα παιδιά της περιοχής είναι στιγματισμένα: «Τα παιδιά του Πριπιάτ λέγονταν "γουρούνια του Τσερνόμπιλ". Ήταν ένας προσβλητικός χαρακτηρισμός που χρησιμοποιούνταν για χρόνια μετά την καταστροφή του Τσερνόμπιλ, για να περιγράψει τα παιδιά από εκεί. Στα παιδιά αυτά δεν επιτρεπόταν να παίξουν με άλλα παιδιά. Η ιστορία αυτή σταμάτησε, όταν ολοκληρώθηκε η δόμηση της πόλης Σλαβούτιτς το 1988, καθώς πολλά από αυτά τα παιδιά μεταφέρθηκαν εκεί».
Με το που έφτασαν, η Esther και η Sophieke εξεπλάγησαν, καθώς αντιλήφθηκαν ότι στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ εργάζονται πάνω από 2.000 άτομα. Σε αντίθεση με τους Σαμοσέλι, οι οποίοι ζουν από τη γη των εγκαταλειμμένων χωριών έξω από το Πριπιάτ, οι υπάλληλοι του εργοστασίου ζουν στο Σλαβούτιτς, που δημιουργήθηκε ακριβώς γι' αυτόν τον σκοπό.
«Πολλοί από τους σημερινούς εργαζομένους είναι παιδιά των υπαλλήλων που εργάζονταν στο εργοστάσιο πριν από την καταστροφή», εξηγεί η Esther. «Μεγάλωσαν στο Πριπιάτ και τώρα τα παιδιά τους, που μεγάλωσαν στο Σλαβούτιτς, δουλεύουν στο εργοστάσιο».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η πλήρης απουσία ευκαιριών εργασίας καθόρισε τις επιλογές τους: «Δεν υπάρχουν αρκετές δουλειές στην Ουκρανία, τα ποσοστά ανεργίας είναι τεράστια και οι δομές Υγείας και Παιδείας είναι σε γενικές γραμμές κακές», λέει η Esther. «Το εργοστάσιο προσφέρει ακόμη καλοπληρωμένη δουλειά, ενώ το Σλαβούτιτς έχει καλά σχολεία και νηπιαγωγεία. Είναι μια ασφαλής πόλη για να μεγαλώσει κανείς τα παιδιά του. Προσφέρει επιπλέον επιλογές υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και φροντίδα για τις επιπτώσεις από την έκθεση στη ραδιενέργεια για τα θύματα πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς».
Ένας νέος νόμος απαγορεύει την έλευση νέων αποίκων στην περιοχή για 1.000 χρόνια.
Πέρα από την επαφή που είχαν με τους Σαμοσέλι και με τους υπάλληλους του εργοστασίου, το δίδυμο εξερεύνησε και το εγκαταλειμμένο πλέον Πριπιάτ – έναν δήμο που αρχικά δημιουργήθηκε για τους υπαλλήλους του εργοστασίου. Το Πριπιάτ είναι σήμερα μια πόλη-φάντασμα, αλλά κάποτε φτιάχτηκε ως μια «πόλη ελπίδας» από την κυβέρνηση της Ουκρανίας, μια ελπίδα που συνδέθηκε με ένα μέλλον που θα τροφοδοτούσε η πυρηνική τεχνολογία.Χωρίς τον αρνητικό αντίκτυπο της ανθρώπινης παρέμβασης, η φύση έχει αντεπιτεθεί και έχει πάρει και πάλι τον έλεγχο μεγάλων περιοχών του Πριπιάτ, καλύπτοντας τα γκρίζα κτίρια και τους δρόμους με πράσινο και άγρια ζωή: «Αντί να βρούμε τον φόβο, τον τρόμο και τον θάνατο μιας χαμένης χώρας, βρήκαμε μια πανέμορφη περιοχή με λουλούδια και δέντρα, γόνιμο έδαφος και φιλικούς και φιλόξενους ανθρώπους, οι οποίοι μας υποδεχόταν θερμά κάθε φορά που τους επισκεπτόμασταν», λέει η Esther.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Βρήκαμε μια κοινότητα που ακόμη δουλεύει σε ένα παροπλισμένο πυρηνικό εργοστάσιο, με μια πολύ έντονη πίστη στο μέλλον. Βρήκαμε ανθρώπους που είναι αρκετά γενναίοι, ώστε να δουλεύουν σε ένα επικίνδυνο μέρος απλώς για να κάνουν τον κόσμο ένα λίγο πιο ασφαλές μέρος. Μας έδειξαν την πρωτοφανή δύναμη της ανθρωπότητας και το πόσο δυνατή είναι στην πραγματικότητα η Φύση».Οποιοσδήποτε νέος Σαμοσέλι έχει ουσιαστικά απαγορευτεί από την κυβέρνηση, καθώς ένας νέος νόμος απαγορεύει την έλευση νέων αποίκων στην περιοχή για 1.000 χρόνια, μετά τον θάνατο των σημερινών κατοίκων.
H ύπαρξη αυτής της μυστικοπαθούς και προσωρινής κοινότητας, ήταν η βασική έμπνευση για τη δουλειά της Esther: «Είναι σημαντικό να ειπωθεί αυτή η ιστορία, επειδή οι άποικοι είναι όλοι ηλικιωμένοι», σημειώνει. «Καθώς μεγαλώνουν οι κάτοικοι στη Ζώνη Αποκλεισμού και δεν επιτρέπεται σε νέους ανθρώπους να μετοικήσουν στην περιοχή, περιμένουμε πως σε δέκα χρόνια από τώρα, οι μνήμες και οι ιστορίες τους θα ξεχαστούν. Θέλαμε λοιπόν να πούμε τις ιστορίες τους και να δείξουμε τα πρόσωπά τους, προτού σιωπήσουν για πάντα».
Το «Bound to the Ground» διατίθεται τώρα από την The Eriskay Connection.
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
