Φωτογραφία: NASA
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.Τον Αύγουστο του 2012, η NASA προσγείωσε ένα γενναίο, μικρό ρομπότ, το Curiosity, στην επιφάνεια του πλανήτη Άρη. Από τότε, ο ρομποτικός πιτσιρικάς στέλνει φωτογραφίες από αυτά που βλέπει στον πλανήτη σε high definition. Το ξέρουμε, είναι πολύ μπροστά. Γενικά δεν θέλω να πάω ποτέ στον Άρη, αλλά ο οχτάχρονος που είναι παγιδευμένος μέσα μου είναι εξωφρενικά ενθουσιασμένος που ο προ-προ-προ-προπάππους του Wall-E μας στέλνει φωτογραφίες από τις διακοπές του σε έναν άλλο πλανήτη. Ακόμα κι αυτό όμως δεν αρκεί για μερικούς. Θέλουν να δουν εξωγήινους. Μάλιστα το CNN έκανε και μια περίληψη όλων εκείνων των πραγμάτων που πολλοί νομίζουν πως διακρίνουν στις φωτογραφίες: καβούρια, ιγκουάνα και φυσικά ένα UFO που είχε συντριβεί.Αυτό το φαινόμενο, κατά το οποίο ο εγκέφαλος αναγνωρίζει αντικείμενα μέσα σε ένα πεδίο οπτικού «θορύβου» λέγεται παρειδωλία. Ο νευροεπιστήμονας Joel Voss δημοσίευσε μια έκθεση πάνω στο συγκεκριμένο θέμα πριν μερικά χρόνια με τίτλο «The Potato Chip Really Does Look Like Elvis! Neural Hallmarks of Conceptual Processing Associated with Finding Novel Shapes Subjectively Meaningful».Ο Δρ Voss δεν ειδικεύεται στην οπτική επεξεργασία (ασχολείται κυρίως με το πώς να αντιμετωπίζει προβλήματα μνήμης μέσω της διέγερσης του εγκεφάλου), αλλά ανακάλυψε στοιχεία που δείχνουν πως ο εγκέφαλος δεν το πολυσκέφτεται όταν επεξεργάζεται αυτά που βλέπει. Το αντίθετο μάλιστα, καθώς δείχνει να ακολουθεί τον δρόμο με την λιγότερη αντίσταση όταν αντιμετωπίζει οπτικά ερεθίσματα, προσπαθώντας να αναγνωρίσει γνώριμα σχήματα όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.Αυτό εξηγεί το γιατί υπάρχει κόσμος που βλέπει τον Ιησού στο φαγητό του, τον Elvis στις τηγανητές του πατάτες και αιωρούμενα κουτάλια στις φωτογραφίες του Mars Rover.Tου μιλήσαμε για την έρευνά του, για το πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τα οπτικά ερεθίσματα και την φύση της πραγματικότητας.VICE: Μπορείς να μου εξηγήσεις το φαινόμενο του Potato Chips Elvis (αυτό που βλέπεις τον Elvis στις τηγανητές πατάτες ρε παιδί μου…)
Joel Voss: Φαντάσου ότι αντικρίζεις μια γλάστρα. Κάποια κομμάτια του οπτικού σου συστήματος λειτουργούν προσπαθώντας να αναγνωρίσουν τα χαρακτηριστικά του φυτού. Ξεχωρίζουν τα σχήματά του και εν τέλει καταφέρνουν να το αναγνωρίσουν και να το κατηγοριοποιήσουν. Αυτό έχει να κάνει με ένα αριθμό από νευρώνες που κάνουν τις συγκεκριμένες εργασίες που χρειάζονται για την αναγνώριση του φυτού. Επειδή λειτουργούν μαζί όταν το κάνουν, όταν δεις την γλάστρα για δεύτερη φορά, οι νευρώνες δεν χρειάζονται να κάνουν τόση δουλειά. Έχουν ήδη συνεργαστεί και αυτό δημιουργεί περισσότερη συνεργασία. Αυτό σημαίνει πως την δεύτερη φορά που θα δεις την γλάστρα, οι εργασίες που γίνονται στον εγκέφαλό σου είναι λιγότερες.Στο πείραμά μας, δείξαμε μια σειρά από μουτζούρες σε κάποιο άτομο και αυτοί μας έλεγαν αν μπορούσαν να διακρίνουν κάτι μέσα σε αυτές τις μουτζούρες. Μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα, τους δείχναμε τις ίδιες μουτζούρες ξανά, αλλά με άλλη σειρά και μας έλεγαν ξανά ότι μπορούσαν να διακρίνουν κάτι.Ο εγκέφαλος εκλαμβάνει αυτές τις μουντζούρες ως αντικείμενα με συγκεκριμένο νόημα, αν το άτομο τα αντιληφθεί ως τέτοια. Αν δεν κάνει κάτι τέτοιο, τότε δεν έχουν κάποιο νόημα.
Αν το σκεφτείς, τα πάντα που βλέπεις γύρω σου είναι μια συλλογή από σχήματα φωτός τα οποία πέφτουν πάνω στον αμφιβληστροειδή σου. Δεν υπάρχει κάτι εκ φύσεως ουσιαστικό σχετικά με τις γραμμές εκείνες που δημιουργούν μια κούπα του καφέ, αλλά καθώς αυτές οι πληροφορίες καταλήγουν στα υψηλότερα «κλιμάκια» του οπτικού σου συστήματος και φτάνουν στα πιο μπροστινά σημεία του εγκεφάλου, η υπόθεση που κάνουμε είναι πως αυτά τα σχήματα ταιριάζουν με τα πρότυπα των σχημάτων εκείνων που αντικρίζεις καθημερινά.Σε κάποιο σημείο η ορθολογική λειτουργία του εγκεφάλου επεμβαίνει και αποφασίζει αν πρέπει να πιστέψει ότι εμφανίζεται μπροστά σου η Παναγία ή αν υπάρχουν ιγκουάνα στον Άρη. Η όραση όμως δεν μπορεί να προσπεράσει την λογική σκέψη.
Υπάρχει ένας συστημικός τρόπος για να τεστάρεις αυτά τα πράγματα. Από τις εικόνες του Άρη, αν πραγματικά το ήθελες, θα μπορούσες να πάρεις άσχετες περιοχές από διάφορα σημεία των φωτογραφιών και να ψάξεις για εκείνα τα pixels που σχηματίζουν γνώριμα αντικείμενα. Πιθανότατα θα βρεις αρκετά. Θα βρεις γοργόνες και γάτες και πεταλούδες και παπούτσια και γιαγιάδες και ένα σωρό άλλα, αλλά αν το κάνεις αυτό, αμέσως θα ρωτήσεις τον εαυτό σου «πόσες πιθανότητες υπάρχουν να υφίστανται όντως στην εικόνα αυτά που βλέπω» και αμέσως θα καταλάβαινες ότι δεν υπάρχει περίπτωση.
Δεν είναι απαραίτητο ότι γεννιόμαστε με κάποια τέτοια ικανότητα, αλλά γεννιόμαστε με κομμάτια του εγκεφάλου μας να έχουν την τάση να αναγνωρίζουν πιο εύκολα αντικείμενα με το πέρασμα του χρόνου. Ένα νεογέννητο δεν μπορεί να δει, τα μάτια του δεν αναγνωρίζουν τίποτα.Αλλά με το πέρασμα του χρόνου, κάποια κομμάτια του εγκεφάλου γίνονται πολύ καλά στο να αναγνωρίζουν πρόσωπα για παράδειγμα, ενώ άλλα κομμάτια γίνονται καλά στο να αναγνωρίζουν σκηνές της φύσης ας πούμε.Δεν γεννιόμαστε με κάποια ιδανικά πρότυπα αντικειμένων στο κεφάλι μας. Βιώνουμε εμπειρίες και αυτές οι εμπειρίες μας παρέχουν αυτά τα πρότυπα, τα οποία χρησιμοποιούμε για την ανάλυση οπτικών ερεθισμάτων.Ένας ορκισμένος καθολικός λοιπόν, θα δει πιο εύκολα την Παναγία να σχηματίζεται στο πλάι ενός κτιρίου.
Ακριβώς. Για αυτό και συναντάς κόσμο που έχει μια τάση να πιστεύει περισσότερα. Αν έχεις πολλές εμπειρίες με εικόνες της Παναγίας, τότε είναι πιο πιθανό ο εγκέφαλός σου να δει την εικόνα της Παναγίας σε καθημερινά πράγματα και αντικείμενα. Αυτό με τη σειρά του, αυξάνει την πίστη σου ότι αυτό που βλέπεις έχει κάποιο νόημα σε κάποιο επίπεδο. Αν το πρότυπό σου δεν είναι τόσο δυνατό, μια τέτοια διαδικασία είναι πιο δύσκολη. Ένα άτομο που προέρχεται από μια κουλτούρα όπου δεν υπάρχουν εικόνες τις Παναγίας, τότε δεν θα την δει.Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Joel Voss: Φαντάσου ότι αντικρίζεις μια γλάστρα. Κάποια κομμάτια του οπτικού σου συστήματος λειτουργούν προσπαθώντας να αναγνωρίσουν τα χαρακτηριστικά του φυτού. Ξεχωρίζουν τα σχήματά του και εν τέλει καταφέρνουν να το αναγνωρίσουν και να το κατηγοριοποιήσουν. Αυτό έχει να κάνει με ένα αριθμό από νευρώνες που κάνουν τις συγκεκριμένες εργασίες που χρειάζονται για την αναγνώριση του φυτού. Επειδή λειτουργούν μαζί όταν το κάνουν, όταν δεις την γλάστρα για δεύτερη φορά, οι νευρώνες δεν χρειάζονται να κάνουν τόση δουλειά. Έχουν ήδη συνεργαστεί και αυτό δημιουργεί περισσότερη συνεργασία. Αυτό σημαίνει πως την δεύτερη φορά που θα δεις την γλάστρα, οι εργασίες που γίνονται στον εγκέφαλό σου είναι λιγότερες.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Πώς καταφέρνει ο εγκέφαλος να διακρίνει συγκεκριμένα σχήματα από φως και εν συνεχεία να τα αναγνωρίσει ως αντικείμενα;UFO SIGHTINGS DAILY: Lizard on Mars Found By Rover, NASA Photo, UFO Sighting News. http://t.co/AbEd5oRocR pic.twitter.com/AUYvrmNahU
— Captain (@Uredda) August 22, 2015
Αν το σκεφτείς, τα πάντα που βλέπεις γύρω σου είναι μια συλλογή από σχήματα φωτός τα οποία πέφτουν πάνω στον αμφιβληστροειδή σου. Δεν υπάρχει κάτι εκ φύσεως ουσιαστικό σχετικά με τις γραμμές εκείνες που δημιουργούν μια κούπα του καφέ, αλλά καθώς αυτές οι πληροφορίες καταλήγουν στα υψηλότερα «κλιμάκια» του οπτικού σου συστήματος και φτάνουν στα πιο μπροστινά σημεία του εγκεφάλου, η υπόθεση που κάνουμε είναι πως αυτά τα σχήματα ταιριάζουν με τα πρότυπα των σχημάτων εκείνων που αντικρίζεις καθημερινά.Σε κάποιο σημείο η ορθολογική λειτουργία του εγκεφάλου επεμβαίνει και αποφασίζει αν πρέπει να πιστέψει ότι εμφανίζεται μπροστά σου η Παναγία ή αν υπάρχουν ιγκουάνα στον Άρη. Η όραση όμως δεν μπορεί να προσπεράσει την λογική σκέψη.
Υπάρχει ένας συστημικός τρόπος για να τεστάρεις αυτά τα πράγματα. Από τις εικόνες του Άρη, αν πραγματικά το ήθελες, θα μπορούσες να πάρεις άσχετες περιοχές από διάφορα σημεία των φωτογραφιών και να ψάξεις για εκείνα τα pixels που σχηματίζουν γνώριμα αντικείμενα. Πιθανότατα θα βρεις αρκετά. Θα βρεις γοργόνες και γάτες και πεταλούδες και παπούτσια και γιαγιάδες και ένα σωρό άλλα, αλλά αν το κάνεις αυτό, αμέσως θα ρωτήσεις τον εαυτό σου «πόσες πιθανότητες υπάρχουν να υφίστανται όντως στην εικόνα αυτά που βλέπω» και αμέσως θα καταλάβαινες ότι δεν υπάρχει περίπτωση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Όταν γεννιόμαστε τι μπορούμε να αναγνωρίζουμε άμεσα; Προφανώς δεν είμαστε φτιαγμένοι να βλέπουμε τον Elvis σε μια τηγανητή πατάτα, αλλά ξέρουμε ας πούμε πώς να αναγνωρίζουμε πρόσωπα;There is more than "a spoon" What is this? #mars pic.twitter.com/ZhWCtkDYC0
— Raul Alvarez (@ralvar314) September 2, 2015
Δεν είναι απαραίτητο ότι γεννιόμαστε με κάποια τέτοια ικανότητα, αλλά γεννιόμαστε με κομμάτια του εγκεφάλου μας να έχουν την τάση να αναγνωρίζουν πιο εύκολα αντικείμενα με το πέρασμα του χρόνου. Ένα νεογέννητο δεν μπορεί να δει, τα μάτια του δεν αναγνωρίζουν τίποτα.Αλλά με το πέρασμα του χρόνου, κάποια κομμάτια του εγκεφάλου γίνονται πολύ καλά στο να αναγνωρίζουν πρόσωπα για παράδειγμα, ενώ άλλα κομμάτια γίνονται καλά στο να αναγνωρίζουν σκηνές της φύσης ας πούμε.Δεν γεννιόμαστε με κάποια ιδανικά πρότυπα αντικειμένων στο κεφάλι μας. Βιώνουμε εμπειρίες και αυτές οι εμπειρίες μας παρέχουν αυτά τα πρότυπα, τα οποία χρησιμοποιούμε για την ανάλυση οπτικών ερεθισμάτων.Ένας ορκισμένος καθολικός λοιπόν, θα δει πιο εύκολα την Παναγία να σχηματίζεται στο πλάι ενός κτιρίου.
Ακριβώς. Για αυτό και συναντάς κόσμο που έχει μια τάση να πιστεύει περισσότερα. Αν έχεις πολλές εμπειρίες με εικόνες της Παναγίας, τότε είναι πιο πιθανό ο εγκέφαλός σου να δει την εικόνα της Παναγίας σε καθημερινά πράγματα και αντικείμενα. Αυτό με τη σειρά του, αυξάνει την πίστη σου ότι αυτό που βλέπεις έχει κάποιο νόημα σε κάποιο επίπεδο. Αν το πρότυπό σου δεν είναι τόσο δυνατό, μια τέτοια διαδικασία είναι πιο δύσκολη. Ένα άτομο που προέρχεται από μια κουλτούρα όπου δεν υπάρχουν εικόνες τις Παναγίας, τότε δεν θα την δει.Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.