Κείμενο: Μελπομένη Μαραγκίδου

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα νέοι αρχιτέκτονες μας προσκαλούν σε ένα τριήμερο διαφυγής στην Αθήνα. Αποκαλύπτοντάς μας μυστικές γωνιές και νέες αστικές αναγνώσεις της πόλης που ζούμε, μας καλούν να εξερευνήσουμε με 5 νέους αρχιτέκτονες και θεωρητικούς το εμπορικό τρίγωνο και να γνωρίσουμε τους νέους κατοίκους του, να αναζητήσουμε τον ορίζοντα από τους λόφους της Αθήνας και να ανακαλύψουμε τα υπόγειά της, επαναπροσεγγίζοντας έτσι την πόλη που ζούμε καθημερινά, μέσα από μία σύγχρονη αρχιτεκτονική ματιά.

Το Arch Points αποτελεί μια πρωτοβουλία για την προβολή της δραστηριότητας των νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων, με κοινό θεματικό άξονα τη #διαφυγή. Τι είναι η διαφυγή; Πώς την εντοπίζουμε στο χώρο και την αρχιτεκτονική; Από τις 13 έως τις 15 Μαΐου, 17 αρχιτεκτονικά γραφεία ανοίγουν τις πόρτες τους για πρώτη φορά στο κοινό και 5 αρχιτεκτονικές ξεναγήσεις μας προσκαλούν σε μία εναλλακτική περιήγηση στο κέντρο της Αθήνας.

Credits: 3D&2D Motion Designer/Sound Designer/Director: Τάσος Κουβέλης
Audio Mastering: Τάσος Κακιούσης
Graphic Design : Θανάσης Ευθυμίου

Για τρεις ημέρες, οι χώροι εργασίας των αρχιτεκτόνων γίνονται σημεία συνάντησης της αρχιτεκτονικής με το κοινό. Δεκαεπτά γραφεία, καθένα με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, υποδέχονται το κοινό σε διαφορετικές γειτονιές του κέντρου της Αθήνας και παρουσιάζουν το έργο τους στο χώρο δημιουργίας και γέννησης της κάθε ιδέας.

Κτίρια, συγκροτήματα κατοικιών, έργα μικρής και μεγάλης κλίμακας, σχεδιασμός επίπλων και αντικειμένων, πειραματικές εφαρμογές νέας τεχνολογίας, καθώς και προτάσεις που παραμένουν στη σφαίρα της φαντασίας, συνθέτουν τη δυναμική των νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων, που δημιουργούν σήμερα σε πείσμα της κρίσης. Οι αρχιτέκτονες προτείνουν μία άλλη διαχείριση της αρχιτεκτονικής και παρουσιάζουν υλοποιημένες ή ουτοπικές προτάσεις ως οάσεις και σχέδια #διαφυγής από το γενικευμένο περιβάλλον της κρίσης, ιδιαίτερα αισθητό στην πόλη της Αθήνας.

Μερικά από τα αρχιτεκτονικά γραφεία και τους ξεναγούς που συμμετέχουν στο Arch Points διαλέγουν για το VICE ποιες και γιατί είναι οι μυστικές γωνιές στο κέντρο της Αθήνας.

«Η ελάχιστη πρόσοψη που άλλοτε την ξεχωρίζει ο περαστικός και άλλοτε όχι. Το κτίριο άλλων καιρών που δείχνει να το έχουν καταπιεί οι πλαϊνές πολυκατοικίες. Το μυστήριο που δημιουργεί σε μικρούς και μεγάλους μόλις το δουν. Το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι της Αθήνας που διασχίζουν την οδό Ακαδημίας καθημερινά ίσως να μην το έχουν παρατηρήσει ακόμα». - Space Under

«Αποτελεί τμήμα της δικιάς μας βόλτας κάθε Σάββατο, αλλά και του Arch Points το Σάββατο στις 14 Μαΐου, είναι η "αστική" λαϊκή αγορά στην οδό Καλλιδρομίου. Η λαϊκή αγορά, η άυλη αυτή πολιτιστική κληρονομιά, κάθε Σάββατο επεμβαίνει δυναμικά, αλλά κυρίως ανθρωποκεντρικά, σαν ιστός αράχνης από χρώματα, μυρωδιές, φωνές και ανθρώπους από κάθε ηλικία, και μεταλλάσσει το αστικό τοπίο της οδού Καλλιδρομίου, με τα ιστορικά νεοκλασικά κτίρια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής που ακόμη διατηρεί και τα γνωστά καφενεία της στις ρίζες του λόφου του Στρέφη, θυμίζοντάς μας ότι ο άνθρωπος είναι αυτός που χτίζει την "αληθινή" αρχιτεκτονική με "ουσία και λογική", χωρίς να αντιγραφεί, αλλά σε συνάρτηση με κάποιες βασικές αλήθειες και ρίζες, όπως κάποτε ανέφερε στα σημειωματάρια του και ο Έλληνας αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης». - Homo Urbanus Atelier

«Το σημείο που επιλέγουμε είναι από την γειτονιά μας - Σόλωνος και Δημοκρίτου γωνία. Από την πολύβουη Σόλωνος με τα στενά πεζοδρόμια αποκαλύπτονται στον περιπατητή δύο θεάσεις: Στα αριστερά του ένα απόσπασμα του τοπίου - μια διαφορετική άποψή ενός από τα σημαντικότερα τοπόσημα της πόλης, ο Λυκαβηττός με τον Άγιο Γεώργιο και στα δεξιά του στην Ακαδημίας, το κτίριο του Βασίλειου Τσαγρή. Ακαδημίας 23, ένα από τα λίγα κτίρια της πρώτης περιόδου αρχιτεκτονικής δραστηριότητας (1901-1923). Ένα στιγμιότυπο όπου η σκέψη και ο σχεδιασμός του Τσαγρή, μια πρόσοψη, ευθυγραμμισμένη με αυτή την φυγή, συνομιλεί με το φυσικό τοπίο δημιουργώντας ένα δίπολο που διακόπτει την επαναλαμβανόμενη ροή του δρόμου και της πόλης». - 4Κ

«Στον κόμβο Καλλιρρόης προς Θησέως και Χαμοστέρνας, όταν κανείς πάρει το ρεύμα προς Πειραιώς που περνάει ανάμεσα στα δύο σκέλη της γέφυρας που οδηγεί στην Καλλιθέα, βρίσκεται μπροστά στην εικόνα του δρόμου-δάσους. Ο δρόμος πλάτους δύο λωρίδων κυκλοφορίας καταφέρνει να χαθεί ανάμεσα στα δέντρα της στροφής, αφού λόγω καμπύλης τροχιάς χάνεται η προοπτική του δρόμου και κυριαρχούν τα δέντρα μπροστά. Το ελαφρό ανάγλυφο δημιουργεί μια λοφώδη τοπογραφία και επιτείνει την ενότητα φυσικού- τεχνητού». - Hiboux

«Σαν VM, το σημείο που ξεχωρίζουμε από την γειτονιά μας αρχιτεκτονικά, χωρίς δεύτερη σκέψη είναι η πολυκατοικία Αλεξάνδρου Ξύδη, Αρχιμήδους και Κλειτομάχου, χτισμένη το 1961 από τον Άρη Κωνσταντινίδη. Ένα από τα κτίρια που κτίζοντας τα, ωρίμαζε στο μυαλό του η έννοια των δοχείων ζωής. Για μας, πέρα από την σύνθεση και την όλη γεωμετρία, σημασία έχουν και τα χρώματα που έχει επιλέξει, που εν έτει 1961 προσέθεταν μια εξαιρετική παλέτα στην γειτονιά, η οποία έκανε διάλογο με την παλέτα των τότε νεοκλασικών κτιρίων τόσο πετυχημένα, όσο και με την σύγχρονη περιορισμένη παλέτα των πολυκατοικιών του σήμερα. Περισσότερες πληροφορίες εδώ». - VM Architects

«Στην Οδό Σταδίου προς το Σύνταγμα, το Cooper Cigarette γκράφιτι στέκεται στην κενή πλευρά ενός κτιρίου. Αν κάποιος σταματάει εκεί και κοιτάζει το κενό, το μάτι διασχίζει το αστικό τετράγωνο και το χώρο ανάμεσα στο πίσω μέρος των κτιρίων». - Near Architecture

«Στο κέντρο της πόλης, μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου και Σταδίου, η πλατεία Δικαιοσύνης και οι χώροι που την περιβάλλουν, η στοά Αρσακείου, το πρώην ξενοδοχείο Ματζέστικ, ο πεζόδρομος Σανταρόζα, το πρώην κτίριο του Εθνικού Τυπογραφείου, η στοά Σανταρόζα. Μια περιοχή πλήρως αδρανής αλλά όχι παρηκμασμένη που φαίνεται να περιμένει την επόμενη χρήση» - Χάρης Μπίσκος

«Είναι μια πλατεία κρυμμένη στην καρδιά της πόλης, όπου το δημόσιο έχει επιβληθεί στο ιδιωτικό μιας και το κυκλικό σχήμα της πλατείας υιοθετείται από τις προσόψεις των γύρω κτιρίων. Στην καθημερινότητά η πλατεία αναπτύσσει μια ποικιλία κοινωνικών και εμπορικών δραστηριοτήτων που συνθέτουν την αστική ζωή: συνεύρεση, παιχνίδι, εμπόριο, εστίαση, διασκέδαση. Γύρω από την πλατεία υπάρχουν μπακάλικο, μανάβικο, φούρνος, χασάπικο, ζαχαροπλαστείο, κομμωτήριο, ψιλικατζίδικο, καφενείο, καφέ/μπαρ, μαγειρείο, ψητοπωλείο και φυσικά η ομώνυμη εκκλησία». - CADU

«Σημείο ενδιαφέροντος στο κέντρο της Αθήνας: Ο περιφερειακός του Λυκαβηττού. Ένας δρόμος - όριο στην καρδιά της Αθήνας ανάμεσα στο βουνό και την πόλη, τη φύση και τις αστικές πολυκατοικίες. Ένας τόπος που διεκδικείται από τα αυτοκίνητα εν κινήσει, τα παρκαρισμένα, τους πεζούς, τους ποδηλάτες, τους περιπατητές, τους τουρίστες, τον κόσμο που κατεβαίνει μετά τη συναυλία, τους κάτοικους της γειτονιάς, τους τζόγκερς, τα σκυλιά και τα καρότσια. Ένας δρόμος που τον συναντάμε κάθε μέρα, που δίνει πρόσβαση στον ψηλότερο λόφο του κέντρου, όπου ξανασυναντάμε την Αθήνα (από ψηλά)». - AUDO

«Ο αινιγματικός όγκος του Πολεμικού Μουσείου στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, θα αποτελούσε ιδανικό σκηνικό για κάποια ταινία του Stanley Kubrick». - ΔΙΟΦΑΝΤΟΥ6

«Για εμάς παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το παζάρι ρακοσυλλεκτών στο Βοτανικό. Το παζάρι γίνεται Κυριακή στην οδό Πολυκάρπου και τις κάθετες αυτής στον Βοτανικό. Πρόκειται για μια πρώην βιομηχανική περιοχή, με παλαιά εγκαταλελειμμένα κτίρια αλλά και σύγχρονα ημιτελή. Την ημέρα του παζαριού μεταμορφώνεται από έναν ανοίκειο τόπο σε ένα ζωηρό μωσαϊκό με πληθώρα δραστηριοτήτων, χρήσεων, διαφορετικών ανθρώπων. Κύρια δραστηριότητα είναι η αγορά και πώληση αντικείμενων με ιστορία, αντικείμενα έτοιμα να μεταμορφωθούν, να πάρουν νέα χρήση» - log workshop

«Λίγο πριν ολοκληρωθεί η διαδρομή από το Θησείο στο Γκάζι, μέσω του πεζόδρομου της Ερμού, στα αριστερά σου μπορεί να διακρίνεις μία ράμπα που ανεβαίνει σε μία πεζογέφυρα και ένα τριγωνικό μαρμάρινο πλάτωμα ανάμεσα στα γρασίδια. Στην αρχή παραξενεύεσαι γιατί να υπάρχει αυτό το πλάτωμα, φαινομενικά χωρίς κανένα λόγο ύπαρξης, στην μέση γρασιδιών, απουσία δέντρων και άλλων καλλωπιστικών στοιχείων. Αστοχία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού; Ακόμη ένας δημόσιος χώρος παρασυρόμενος από άσκοπες χαράξεις και ατυχείς χειρισμούς; Μάλλον δεν έχεις περάσει από τον ίδιο χώρο Δευτέρα βράδυ: Δεκάδες ζευγάρια στροβιλίζονται σε ακούσματα τάνγκο χρησιμοποιώντας αυτό το πλάτωμα ως πίστα χορού. Ανεβαίνοντας δε στην πεζογέφυρα, βλέπεις ένα μεταβαλλόμενο θέαμα που δημιουργείται από τους συμπολίτες μας σταθερά κάθε Δευτέρα, με φόντο τις καμινάδες του Γκάζι και το πολύπλοκο skyline της Αθήνας. Είναι τότε που αντιλαμβάνεσαι πως ο δημόσιος χώρος όταν σχεδιάζεται με την ευρύτερη προοπτική να μπορεί να φιλοξενεί το αναπάντεχο, το μη προγραμματισμένο, δίχως χωρικούς ή άλλους περιορισμούς, δίνει πραγματικά βήμα σε ενεργούς πολίτες να τον αξιοποιήσουν με φαντασία και ευρηματικότητα». - Βασίλης Ντόβρος

«Ξεχωρίζω το στενό πέρασμα μεταξύ του Πανεπιστημίου και της Βιβλιοθήκης επί της οδού Ρήγα Φεραίου. Η βάση της βιβλιοθήκης αλλάζει τελείως την κλίμακα ενός τυπικού, σε μέγεθος, αθηναϊκού δρόμου». - Θανάσης Μάνης

«Από το μπαλκόνι του γραφείου μας διακρίνουμε στο βάθος τις ψηλές Ουασινγκτόνιες, τα φοινικοειδή που ήρθαν το 1842 ως σπόροι από την Αμερική και έκτοτε σηματοδοτούν την είσοδο του Εθνικού Κήπου από τη λεωφόρο Αμαλίας. Ο Εθνικός Κήπος είναι ένα σημείο της Αθήνας που μας ελκύει καθώς αποτελεί ένα χώρο που μπορείς να χαθείς μέσα στη φύση, όντας στο κέντρο της Αθήνας, ενώ ταυτόχρονα φέρει σημαντικές μνήμες από την ιστορία της πόλης. Από τον περίπατο του Σωκράτη και των μαθητών του στην -χαμένη- κοίτη του Ιλισού, μέχρι την προσωπική ενασχόληση της Βασίλισσας Αμαλίας για την επέκταση και συντήρηση του κήπου και το Σχέδιο του Βασιλικού Κήπου (Plan du Jardin Royal, 1847) του François Louis Bareaud, ο Εθνικός (πλέον) Κήπος αποτελεί ένα μοναδικό σημείο 285 στρεμμάτων πρασίνου, μαζί με τον κήπο του Ζαππείου, στην τοπογραφία της Αθήνας. Κινούμενοι στα καμπυλωτά μονοπάτια, χαρακτηριστικά του αγγλικού τύπου κηποτεχνίας, ανάμεσα σε ενδημικά και ξένα είδη φυτών, χάνουμε τον προσανατολισμό και την αναφορά στις πολυκατοικίες που έχουμε συνηθίσει να μας σκιάζουν, ανακαλύπτουμε μια ευκαιρία για απόδραση από το αστικό, τόσο κοντά στο κέντρο και όμως τόσο απόμακρη και άγνωστη για τους περισσότερους Αθηναίους». - micromega architecture and strategies

«Προτείνουμε το σημείο στην γωνία Δεινοκράτους και Λουκιανού με θέα προς την πόλη όπως απλώνεται από το συγκεκριμένο σχετικά ψηλό σημείο. Σε πρώτο πλάνο από φαίνεται και μία από τις πολυκατοικίες της Λουκιανού, ίσως του Δεκαβάλλα στη γωνία των δύο οδών». - Αναστασία Κουτουμάνου - Αγγελική Λατάνη, ξεναγοί

«Είναι πάνω στην Ξενοφώντος από όπου ξεκινά η διαδρομή μου και με ενδιαφέρει το βάθος της οπτικής από το σημείο αυτό που καδράρει τους φοίνικες στον Εθνικό κήπο» - Φάνης Καφαντάρης, ξεναγός

«Κατά τη διάρκεια της διαδρομής που ενώνει το Μεταξουργείο με την περιοχή του Ψυρρή και την Ομόνοια θα συζητηθούν μεμονωμένες «βιογραφίες» κενών κτιρίων, ιδιοκτησίες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, που «κάθονται» περιμένοντας τις ιδανικές συνθήκες μεταπώλησης ή μίσθωσής τους. Από την άλλη πλευρά, εφόσον η διαφυγή των κατοίκων, της οικονομικής ζωής και των αξιών ακινήτων στις περιοχές αυτές, δεν αποτελεί μονόδρομο, θα συζητηθούν και αντίστροφες δυναμικές: κτίρια που επαναλειτούργησαν από το ντόπιο ή το μεταναστευτικό πληθυσμό της περιοχής, είτε από επενδυτές στο real estate. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κτιρίου που παραμένει κενό μέχρι σήμερα αποτελεί το κτιρίου του ΙΚΑ στη διεύθυνση Πειραιώς 64 απέναντι από την πλατεία Κουμουνδούρου. Το μέγαρο του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων αποτελεί εμβληματικό έργο του μοντερνισμού της δεκαετίας του 1950, σχεδιασμένο από τους αρχιτέκτονες Κυπριανό Μπίρη, Κωνσταντίνο Γκίνη και Αλέξανδρο Δραγούμη. Είναι ένα κτίριο οκτώ ορόφων που καταλαμβάνει περίπου 15.000 τ.μ. σε ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Μετά το σεισμό του 1999, κρίθηκε ακατάλληλο και έκτοτε, για 16 χρόνια μέχρι σήμερα, παραμένει κενό. Το συγκεκριμένο κτίριο, όπως και άλλα δημόσια ή ιδιωτικά, εμβληματικά ή φαινομενικά μικρότερης σημασίας κτίρια, θεωρείται σημαντικό, καθώς με την επανενεργοποίησή του θα επηρεάσει σημαντικά το μέλλον του αθηναϊκού κέντρου» - Ελένη Πατατούκα, ξεναγός

«Στην οδό Μητροπόλεως, μπροστά από την είσοδο του κτηρίου του πρώην Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων- σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό- στο πεζοδρόμιο που φιλοξενεί άστεγους και σφηνωμένο μέσα στην στοά που δημιουργούν οι κολώνες του οικοδομικού τετραγώνου, βρίσκεται εντός της οικοδομικής επιφάνειας το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης.Ούτε στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό του 1939 ούτε μεταγενέστερα προέκυψε μία μελέτη που να διαχειρίζεται διαφορετικά την μικρή αυτή βασιλική εκκλησία του 16ου αιώνα, χτισμένη πάνω μάλλον είτε σε ερείπια Ναού για τον θεό Ηρακλή είτε πάνω σε αρχαίο ιερό των Ιλισιάδων Μουσών. Ο Καραντινός- αρχιτέκτονας του μοντερνισμού, μέλος της επιτροπής που συνέταξε τα συμπεράσματα του IV CIAM σε δεκατέσσερα σημεία, τα οποία αποτέλεσαν για τον Le Corbusier την βάση για την έκδοση της "Χάρτας των Αθηνών" το 1941 και μαθητής του Δημήτρη Πικιώνη και του Κυρίακου Παναγιωτάκου, σχεδιάζει την περίοδο 1952-1961 το κτήριο που στέγαζε μέχρι πρότινος το Υπουργείο Παιδείας, όπου με την αποπεράτωσή του αντιμετώπισε δριμεία κριτική. Το κτήριο της εκκλησίας επιλέγεται αρχικώς γιατί εισάγει κάποιου είδους αναπάντεχου, ανοίκειου, στον συνήθη χωρικό ρυθμό που δημιουργούν οι αστικές πολυκατοικίες του μοντέρνου κινήματος στο κέντρο της Αθήνας, με την εκκλησία να σφηνώνετε απρόσμενα μεταξύ των κολόνων. Επιπλέον, συμβάλλει στην αποκάλυψη μιας άλλης, Υπόγειας Αθήνας, καθώς κάτω από την Αγία Τράπεζα του ναού υπάρχει μια σκάλα που κατεβαίνει, όπου σε βάθος 15 μέτρων, υπάρχει ένας μεγάλος υπόγειος χώρος, σαν σπηλιά. Το χώρο αυτό, στα χρόνια της Επανάστασης του 1821, χρησιμοποιούσαν οι καλόγεροι της Μονής, όπου κατασκεύαζαν πυρίτιδα και μετέφεραν τα πυρομαχικά μέσω μιας υπόγειας στοάς που ξεκινά από τον υπόγειο αυτό χώρο και καταλήγει κάπου κοντά στο σημερινό σκοπευτήριο της Καισαριανής. Επιπλέον, το 2007 η κυβέρνηση Καραμανλή αποφασίζει την μεταφορά του Υπουργείου Παιδείας από το κτήριο επί της οδού Μητροπόλεως, καθώς γίνεται τόπος λαϊκής διαμαρτυρίας για τις συνθήκες της Παιδείας. Το κτήριο, το οποίο ανήκει στην Εκκλησία, δόθηκε προς εκμετάλλευση σε ξενοδοχειακό όμιλο όπου «Προκειμένου να επιτραπεί η αλλαγή χρήσης (καθώς το κτήριο βρίσκεται στο όριο της Πλάκας, σε περιοχή που προστατεύεται από ειδικό διάταγμα), το ΥΠΕΚΑ συμπεριέλαβε «φωτογραφική» ρύθμιση στον ν. 4280/14. Το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ) ενέκρινε την αλλαγή χρήσης του κτιρίου και πλέον ανοίγει ο δρόμος για να ξεκινήσει η διαδικασία αδειοδότησης.» (25/9/2014). Στο όνομα της εκμετάλλευσης μέσω της ξενοδοχειακής χρήσης του κτηρίου θα πραγματοποιηθεί ανάπλαση της όψης με προσθήκη νεοκλασικών στοιχείων, και επικαλούμενοι το "να ταιριάζει στην περιοχή" προστίθενται νεοκλασικά πλουμίδια που παραγράφουν το αποτύπωμα του μοντέρνου κινήματος του '60 στην Αθήνα- καθώς εκκλησία, κράτος και οικονομική ξενοδοχειακή εκμετάλλευση επιδιώκουν το κύρος της εξουσίας που προσφέρουν τα πλουμίδια του Νεοκλασικισμού. Όπου εδώ μας έρχεται στον νου η άποψη του Άρη Κωνσταντινίδη, ότι ο ρυθμός αυτός ήταν ένας ξενόφερτος ρυθμός που φέρανε οι Βαυαροί με τον Όθωνα». - Μάρα Μπήτρου, ξεναγός

Περισσότερα από το VICE

Τρεις Μέρες Παρέα με τους X-Men, τον Spiderman και τους Ήρωες του Game of Thrones στη Θεσσαλονίκη

Οι πιο Όμορφες και Βίαιες Γειτονιές της Τζαμάικας

Φωτογραφίες από τη Ζωή σε μια Χωματερή της Αϊτής