Ένας Χρόνος με την Τρανς Κοινότητα του Πακιστάν

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Ο Saadat Munir είναι ένας νέος από το Πακιστάν με απρόσμενα ζεστό χαμόγελο. Φορά στενό παντελόνι και μοδάτα παπούτσια, έχει τα μαλλιά του κουρεμένα φράντζα και μιλά αγγλικά με καθαρή προφορά. Στα 34 χρόνια του ζει και εργάζεται τον περισσότερο καιρό στη Δανία, όμως επιστρέφει συχνά στη Λαχώρη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Πακιστάν και γενέτειρά του. Σε ένα από τα ταξίδια του, ο ανήσυχος Saadat αποφάσισε να κινηματογραφήσει τη «μυστική και ταυτόχρονα ανοιχτή» ζωή των ομοφυλόφιλων και διεμφυλικών συμπατριωτών του. Το εγχείρημα ήταν πολύ δυσκολότερο από ό,τι και ο ίδιος αρχικά φανταζόταν: Εξομολογήσεις μπροστά στον φακό για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, σε μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες του κόσμου, όπως έγραψε πρόσφατα το VICE.

Συνάντησα τον Πακιστανό σκηνοθέτη και παραγωγό την επομένη της προβολής του ντοκιμαντέρ του με τίτλο «Κρυφτό» ("Hide and Seek") στο 16ο Διεθνές Φεστιβάλ LGBTQ Ταινιών το οποίο διοργανώνεται αυτήν την εβδομάδα στη Θεσσαλονίκη. Μου μίλησε για το Ισλάμ και τη νομοθεσία στο Πακιστάν που διώκει ποινικά την ομοφυλοφιλία, στον αντίποδα μια ιδιότυπης πλην όμως τυπικής μόνο αποδοχής, την οποία απολαμβάνει η κοινότητα των διεμφυλικών ατόμων (hirjas). Κι επίσης για τις ομοφοβικές επιθέσεις στη μακρινή χώρα ως και τη δράση ακροδεξιών συμμοριών στην Ελλάδα σε βάρος ομοφυλόφιλων και τρανς.

Στο διάρκειας 68 λεπτών φιλμ o Saadat ακολουθεί τη Neeli Rana, τρανς ακτιβίστρια που ηγήθηκε δικαστικού αγώνα στο Πακιστάν για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των διεμφυλικών, τον Kami, ένα γκέι αγόρι που μιλά ανοιχτά και επικρίνει όσους ζουν με το μυστικό τους, τον Waseem, χορευτή που θέλει να καταγγείλει το καταπιεστικό περιβάλλον του, και τέλος την Jenny, μια τρανς η οποία βυθίζεται στην κατάθλιψη.

Η φωτογραφία είναι μια ευγενική παραχώρηση του Saadat Munir

VICE: Πες μου δύο λόγια για το στόρι του φιλμ;

Saadat Munir: Πρόκειται για μία ειλικρινή προσπάθεια αποτύπωσης της αληθινής ζωής των διεμφυλικών ατόμων και των σεξουαλικών μειονοτήτων στο Πακιστάν.

Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με το θέμα;

Μένω στη Δανία, αλλά γεννήθηκα στη Λαχώρη του Πακιστάν κι επιστρέφω συχνά εκεί. Ενδιαφερόμουν πάντα για την underground κουλτούρα, όμως το βασικό κίνητρο ήταν η υποστήριξη του πολιτικού ακτιβισμού στη χώρα μου. Έτσι, σκέφτηκα να εξερευνήσω τις ζωές αυτών των ανθρώπων και να τις βγάλω από την αφάνεια. Οι διεμφυλικοί άντρες είναι η μοναδική ορατή σεξουαλική μειονότητα στο Πακιστάν. Τους έβλεπα στον δρόμο από παιδί. Η ζωή είναι δύσκολη και γι' αυτούς, καθώς το Πακιστάν είναι μια συντηρητική μουσουλμανική χώρα.

Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ είναι «To Κρυφτό» ("Hide and Seek"). Γιατί το επέλεξες;

Προέκυψε αφού είχα ολοκληρώσει τη συλλογή του υλικού και τα γυρίσματα. Ένα από τους πρωταγωνιστές λέγεται Κάμι. Είναι νεαρός γκέι, ο οποίος περιγράφοντας τη ζωή του μου είπε ότι μοιάζει με το παιχνίδι κρυφτό. Κρύβει τη σεξουαλικότητα του και πρέπει να το κάνει καλά, ώστε να είναι ασφαλής.

Υπάρχουν ομοφοβικές επιθέσεις στο Πακιστάν;

(Σκέφτεται). Δεν υπάρχει οξυμένη ομοφοβία, γιατί οι γκέι άντρες δεν αυτοπροσδιορίζονται δημόσια ως γκέι. Μπορείς να μιλήσεις για τη σεξουαλικότητα σε έναν ιδιωτικό χώρο ή σε μια προσωπική συζήτηση. Οι γυναίκες από την άλλη δεν το σκέφτονται καν. Τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα για τους τρανς. Ιστορικά, οι διεμφυλικοί στο Πακιστάν, οι λεγόμενοι hirjas, αναγνωρίζονται από την κοινωνία και την παράδοση. Παλιότερα, απολάμβαναν μια κάποια κοινωνική αποδοχή, ωστόσο σήμερα θεωρούνται απόβλητοι. Αναγκάζονται να επαιτούν, να εκπορνεύονται ή να χορεύουν για λίγα χρήματα.

Πόσο καιρό έζησες με τους πρωταγωνιστές του φιλμ;

Έναν μήνα, αλλά έκανα έρευνα στο Πακιστάν για περισσότερο από έναν χρόνο.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία;

Κατ' αρχήν έπρεπε να με γνωρίσουν και να με εμπιστευθούν. Μια από τους χαρακτήρες ήταν η Τζένι, η οποία πέρασε από κατάθλιψη μετά τη εγχείριση αλλαγής φύλου. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους διεμφυλικούς που ζουν όλοι μαζί σε κοινόβια από ανάγκη αλλά και για λόγους ασφάλειας, εκείνη ζει μόνη. Έχει αντιμετωπίσει πολλές άγριες καταστάσεις έξω στον δρόμο. Ήταν πολύ δύσκολο να εισβάλω στη ζωή της χωρίς να την βαραίνω ή να δημιουργώ περισσότερα προβλήματα. Μια άλλη δυσκολία ήταν ότι έπρεπε να «θυσιάσω» πολλές από τις καταστάσεις που αρχικά κινηματογράφησα, γιατί οι συνθήκες δεν ήταν οι κατάλληλες.

Είναι ποινικό αδίκημα η ομοφυλοφιλία στο Πακιστάν;

Ναι, είναι αδίκημα να είσαι γκέι, σύμφωνα και με τον ισλαμικό νόμο της σαρίας. Αντίθετα, δεν διώκονται, επίσημα τουλάχιστον, οι τρανς. Η παράδοση στο Πακιστάν προβλέπει το λεγόμενο «τρίτο φύλο» και ο νόμος αναγνωρίζει «όσους γεννιούνται έτσι». Το Πακιστάν είναι μια ισλαμική χώρα και στο Ισλάμ η προστασία της ιδιωτικής ζωής τηρείται ευλαβικά γιατί έτσι υπαγορεύεται από τη θρησκεία. Είναι παράδοξο, αλλά με αυτή την έννοια, οποιοσδήποτε μπορεί να διεκδικήσει το δικαίωμα του «τρίτου φύλου».

Η φωτογραφία είναι μια ευγενική παραχώρηση του Saadat Munir

Παρουσίασες το φίλμ στη χώρα σου;

Ναι, όμως μόνο σε κλειστό ακροατήριο και σε εκδηλώσεις πανεπιστημίων. Όσοι το παρακολούθησαν δεν αντέδρασαν γιατί ήταν άτομα που σέβονται τη διαφορετικότητα.

Γνωρίζεις ότι στην Ελλάδα υπάρχουν ομοφοβικές επιθέσεις;

Το γνωρίζω και αυτό είναι πολύ δυσάρεστο. Παρατηρώ ότι οι επιθέσεις έχουν αυξηθεί και λόγω της ανόδου της Χρυσής Αυγής. Αυτό συμβαίνει όταν κυριαρχεί μια πατριαρχική κουλτούρα. Ορισμένοι πιστεύουν ότι τα άτομα με σεξουαλικές ιδιαιτερότητες μπορεί να συνιστούν απειλή για τα δικαιώματά τους…

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλεις να περάσεις με το ντοκιμαντέρ;

Θέλησα να αναδείξω την διαφορετικότητα, τον σεβασμό και την ανεκτικότητα. Προσπάθησα να το δείξω καταγράφοντας την καθημερινή ζωή αυτών των ανθρώπων, χωρίς παρεμβάσεις.

Από τον διευθυντή του 16ου Διεθνούς Φεστιβάλ LGBTQ Ταινιών, Νίκο Χατζητρύφωνα, ζήτησα να μου περιγράψει την ανησυχητική αύξηση των ομοφοβικών κρουσμάτων στην Ελλάδα. «Με την άνοδο της Χρυσής Αυγής έχουν αυξηθεί οι επιθέσεις εναντίον των ομοφυλόφιλων αντρών και γυναικών, αλλά και εναντίον των διεμφυλικών γυναικών. Είναι ομάδες καλά οργανωμένες, που συνεννοούνται και χτυπάνε στοχευμένα. Υπήρξε περιστατικό στην Αθήνα, κατά το οποίο κάποιοι ρώτησαν επίμονα στον δρόμο ένα ζευγάρι αν είναι ομοφυλόφιλοι, και λίγο αργότερα επέστρεψε ολόκληρη συμμορία και τους επιτέθηκε. Πολλές φορές διαπιστώθηκε συμμετοχή και αστυνομικών σε αντίστοιχα περιστατικά και μάλιστα όχι μεμονωμένα, αλλά σε επίπεδο ολόκληρου τμήματος».

VICE: Πόσο σημαντική είναι η πρόσφατη ψήφιση του αντιρατσιστικού νόμου;

«Είναι ένα θετικό βήμα, αν και δεν σημαίνει ότι πάντα θα εφαρμόζεται. Υπάρχει ωστόσο πλέον ένα θεσμικό βάρος κι ένας συμβολισμός, ώστε στη δύσκολη στιγμή ακόμη και ένας άκρως συντηρητικός δικαστικής που θα ερμηνεύσει διαφορετικά τα πραγματικά γεγονότα, δεν θα μπορεί να αγνοεί τον νόμο. Είναι μακρύς ο δρόμος. Και για τους μεν καλοπροαίρετους υπάρχει η ενημέρωση, αντίθετα για κάποιον κακοπροαίρετο με ψυχολογικά προβλήματα και απόψεις βίας, χρειάζεται έμπρακτη παρέμβαση της κοινωνίας. Η ομοφυλοφοβία είναι ένα κομμάτι της μη ανοχής. Δύσκολο θα βρούμε ομοφυλόφοβο που δεν θα είναι επίσης φοβικός με τους μετανάστες ή μια ξένη θρησκεία».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.