Αυτά που Αξίζει να Γνωρίζεις για την Ψυχεδελική Μουσική

Ο κανόνας λέει ότι συνήθως όταν τελειώνει το καλοκαίρι, τελειώνουν και τα φεστιβάλ. Λαμβάνω όμως mail ότι στον χώρο του ΡΟΜΑΝΤΣΟ, οργανώνεται τον Σεπτέμβριο το ΨΧ, ένα φεστιβάλ αφιερωμένο στη νέα ελληνική ψυχεδελική μουσική. Έτσι την προηγούμενη εβδομάδα και με αυτό σαν αφορμή, συζήταγα σε τραπέζι διακοπών με φίλους για το τι είναι ψυχεδέλεια, πώς καθορίζεις τον όρο ψυχεδελικό ή μη, την τέχνη των ψυχεδελικών πόστερς, τη διαφορά στα ναρκωτικά και τη σημασία των παραισθησιογόνων σε όλη αυτή την υποκουλτούρα, καθώς και μία αρκετά μακροσκελή συζήτηση για το ποια album/καλλιτέχνες κατατάσσονται στην κατηγορία του ψυχεδελικού.

Για να τα βάζουμε λίγο όμως σε μια σειρά. Τι είναι η ψυχεδέλεια; Είναι μία υποκουλτούρα που ξεκίνησε στα 1960's, με βασική αναφορά στην ψυχεδελική εμπειρία που βίωναν οι ενίοτε καλλιτέχνες και οπαδοί του κινήματος αυτού μέσω ψυχεδελικών και παραισθησιογόνων ναρκωτικών που έπαιρναν. Με ένα τεράστιο πέπλο μυστηρίου και αλήθειας να σκεπάζει το πόσο σκόπιμο ήταν τότε να πάρουν μία τυχαία ανακάλυψη του Albert Hofmann και να την σπρώξουν στην Αμερικάνικη αγορά καθώς και διάφορα άλλα urban legends περί προγραμμάτων της CIA και πειραμάτων σε στρατιώτες και άλλους, o όρος psychedelic του γιατρού Humphry Osmond χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει όλα τα καλλιτεχνικά ρεύματα που συσχετίστηκαν με την κατάσταση αυτή. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, εάν υποθέσουμε ότι η απαρχή του ψυχεδελικού rock ήταν αμερικάνικες μπάντες, είναι ότι η χρήση παραισθησιογόνων και δη του LSD που είχε άμεση σχέση με τον τρόπο που βίωναν οι μπάντες αλλά και οι οπαδοί τους το ρεύμα, απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ το 1967, χρονιά ορόσημο για την ψυχεδελική μουσική.

Αφίσα του Victor Moscoso για το Avalon Ballroom, 1966. O Moscoso είναι ένας εκ των πιο εμβληματικών καλλιτεχνών της υποκουλτούρας και υπεύθυνος για μερικές από της πιο αναγνωρίσιμες αφίσες της εποχής.

Σε πρόσφατο άρθρο του VICE, για το εάν η Αθήνα έχει «πνιγεί στο LSD» λόγω του ανανεωμένου και ελαφρώς overhyped ενδιαφέροντός μας για ξένες μπάντες που ακουμπάνε την ψυχεδελική μουσική (Brian Jonestown Massacre, The Black Angels, Uncle Acid & the Deadbeats, Allah-Las), καθώς και ελληνικά συγκροτήτα που διατείνονται ότι έχουν επηρεαστεί από παλαιότερα ψυχεδελικά ακούσματα, το γενικό feeling ήταν ότι δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η χρήση του όρου ψυχεδέλεια γιατί απλά δεν κάνουμε τα ίδια ναρκωτικά με τότε. Έπρεπε να παίρνεις ναρκωτικά για να μπορέσεις να είσαι μέρος αυτού και να δημιουργήσεις; Θεωρητικά όχι, αλλά πρακτικά τότε ήταν στα πάνω του το LSD και το έβρισκαν για πλάκα, κάπως σαν τους μπάφους σήμερα. Το καλό και ταυτόχρονα κακό με τον όρο ψυχεδελικό, κρύβεται στην ετυμολογική βάση του που δεν είναι άλλη ότι αυτός προέρχεται από τις λέξεις ψυχή και δήλος. Λόγω βέβαια της χρήσης των παραισθησιογόνων, ο όρος ψυχεδέλεια πρωτοχρησιμοποιήθηκε ξεκάθαρα σε σχέση με την εμπειρία που κάποιος βιώνει μέσω αυτών. Σε ένα δεύτερο επίπεδο όμως μπορεί και να σημαίνει μια κατάσταση σχεδόν ονειρική στην οποία επέρχεσαι μέσω αυτών που βιώνεις, ακούς ή βλέπεις χωρίς απαραίτητα να έχεις κάνει χρήση ναρκωτικών ή παραισθησιογόνων - εδικά σήμερα και ειδικά στην Ελλάδα που το LSD ψιλοψόφησε στα 90'ς μαζί με τα Οινόφυτα.

Αλλά τι συμβαίνει με τι μουσική; Πόσο ξεκάθαρο είναι σαν ρεύμα; Με αυτό σαν βάση και σε μία προσπάθεια απενοχοποίησης του όρου, εγώ σκοπεύω να κάνω ένα focus στη μουσική του τότε για κάποιους που ενδεχομένως να ενδιαφέρονται να ψαχτούν λίγο παραπάνω και να ακούσουν από που ακριβώς πήρε ο Beck την ιδέα του για το τραγούδι Chemtrails από το πετυχημένο Modern Guilt.

Ανηφορίζω την Ανδρέου Μεταξά στα Εξάρχεια για να πάω στο Purple Haze, ένα μικρό δισκάδικο στα Εξάρχεια. Με σιγουριά, ο Αλέξης ο ιδιοκτήτης του μας λέει, «Η απαρχή είναι αυτό. Η μπανάνα των Velvet Underground. Η αρχή της ψυχεδέλειας έγινε με αυτό, το 1966. Με Lou Reed, Andy Warhol, Nico, John Cale κ.λ.π. Μετά, ένα από τα μεγαλύτερα είναι το πρώτο Stooges. Kαι φυσικά ο Hendrix. Ξεκίνησε από αυτούς, απλά η πρωτοπορία των 13th Floor Elevators ήταν ότι αντί για κρουστά παίζανε με στάμνες». Η πρωτοπορία έχω εγώ με τη σειρά μου να πω, είναι αυτό που χρόνια τώρα κάνει μια μπάντα να ξεχωρίζει.

Τhe Velvet Underground & Nico, ένα album που δεσπόζει συνήθως στις λίστες με τα καλύτερα album της τελευταίας πεντηκονταετίας. Ξεκίνησε να ηχογραφείται τον Απρίλιο του 1966 και κυκλοφόρησε το Μάρτιο του 1967 και φέρει το εξίσου κλασικό και αναγνωρίσιμο cover του Andy Warhol.

Και κάπου εδώ μπαίνει και η κλασική συζήτηση περί διαφορών Αμερικής και Ευρώπης. Ο Αλέξης μου λέει ότι «οι Βρετανοί δεν κάνανε ποτέ ψυχεδελική μουσική, η απάντηση τους στο αμερικάνικο garage punk ήταν το British beat. Η απάντηση στην ψυχεδέλεια ήταν το acid folk. H απάντηση στο straight hard rock το αμερικάνικο ήταν το progressive, το οποίο το μοιράστηκε κατόπιν με Γερμανία, Γαλλία και άλλες χώρες».

Το κλασικό εξώφυλλο του Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band των Beatles.

Με τη σειρά του ο Νίκος Κοντογούρης από το δισκάδικο Art Nouveau (Αραχώβης 42, Εξάρχεια) μου εξηγεί ότι «Υπάρχουν βασικές διαφορές στη δομή μεταξύ της αμερικάνικης ψυχεδέλειας και της αγγλικής ψυχεδελικής ροκ σκηνής. Οι Αμερικάνοι βασίζονταν κυρίως στον ρυθμό, ενώ οι Ευρωπαίοι στον λυρισμό - πιο έντεχνη μουσική με περισσότερα στοιχεία λυρισμού. Αυτή είναι η βασική τους διαφορά. Στην Αγγλία έχουμε τα πρώτα Album των Floyd».

«Ένα κατεξοχήν δείγμα της ψυχεδελικής ροκ, όπως και τα δύο πρώτα album του Hendrix- αυτά αποτελούν το θεμέλιο της αγγλικής ψυχεδέλειας.» (Νίκος, Art Nouveau)

Φωτογραφία του εξώφυλλου του Axis Bold As Love από το Music Machine (Διδότου 16, Εξάρχεια)

«Τα γκρουπ αυτά προσπαθούσαν μέσω της μουσικής και των happenings που γίνονταν στις συναυλίες -τα lightshows, οπτικοακουστικά show κλπ- να περάσουν στον κόσμο αυτό που βιώνει κάποιος ο οποίος χρησιμοποιεί παραισθησιογόνα. Η Ολλανδία, ο Καναδάς, η σχολή της Βοστόνης είναι πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή ψυχεδέλεια, η Αυστραλία βρίσκεται περιέργως κάπου στο μεταίχμιο.» Και όταν τον ρωτάς για τη σχέση της μουσικής με τα ναρκωτικά της εποχής, απαντάει αποστομωτικά ότι, «στην συγκεκριμένη περίπτωση, δεν μου αρέσει να χρησιμοποιώ την λέξη ναρκωτικά, μιλάμε για παραισθησιογόνα. Αυτά σίγουρα έπαιξαν ρόλο, όχι όμως στον τομέα της έμπνευσης. Αν διαβάσεις παλιές συνεντεύξεις των πρωτεργατών της ψυχεδέλειας, αλλά, όποιον και να ρωτήσεις, θα δεις ότι όλοι έλεγαν «ότι ποτέ δεν εμπνευστήκαμε από τα παραισθησιογόνα, το μόνο που έκαναν ήταν ότι μας ακύρωναν τις αναστολές που είχαμε στο να δημιουργήσουμε κάτι». Στην σκηνή μόνο οι Grateful Dead έχουν δηλώσει ότι ήταν υπό την επήρεια και πιθανόν οι 13th Floor Elevators, μερικές φορές, όχι πάντα».

-

Ένα ακόμα συγκρότημα που οφείλεις να γνωρίζεις από τότε είναι και οι Ultimate Spinach και πιο συγκεκριμένα οι δύο πρώτοι δίσκοι το ομώνυμο και Behold and See του 1968. Συμφωνεί ο Νίκος, «μέσα στα δέκα καλύτερα του είδους είναι τα πρώτα δύο άλμπουμ των Ultimate Spinach, οι οποίοι είναι παραγκωνισμένοι, όμως δημιούργησαν δύο αριστουργήματα», αλλά ο Δημήτρης το αναλύει λέγοντας μου ότι παρόλο που μεγάλωσε με Ulimate Spinach, τώρα του φαίνεται αρκετά εύκολο αυτό που έκαναν. Μήπως όμως εκεί έγκειται και η σημασία; Δηλαδή, ναι δεν έχουν την υπερανάλυση των Pink Floyd ή τον λυρισμό του Hendrix αλλά εάν αυτό το κομμάτι δεν ενσωματώνει την έννοια της ψυχεδέλειας, εγώ να πάω να κάψω τα βινύλιά μου (εχμμμμ όχι).

Ένα από τα κατεξοχήν ελληνικά συγκροτήματα της φάσης όπως αναφέραμε και πριν ήταν και οι Aphrodite's Child. O Δημήτρης μας αναφέρει και μία ιστορία της εποχής που εξηγεί το πώς γίνανε πιο γνωστοί στο εξωτερικό από ότι στην Ελλάδα, «όταν κυκλοφόρησαν το End of the World του 1968 που είχε και το χιτάκι Rain and Tears, έξω γινόταν πανικός με τον Μάη του '68. Φτάνει λοιπόν το δισκάκι στα χέρια ενός παραγωγού που μόλις είχε πει στον αέρα ότι «αυτό που συμβαίνει έξω, μπορεί να περιγραφεί μόνο ως rain and tears» και ταυτόχρονα αυτό το κομμάτι πήρεσ άλλες διαστάσεις και ανέβηκαν και αναγνωριστηκαν και ως εμβληματικός ήχος της επαναστατικής τότε εποχής». Ο Αλέξης πάλι λέει και πολύ σωστά ότι, «από ελληνικά, μεγαλύτερο θεωρώ των Πελόμα Μποκιού και το Αρμαγεδών των P.L.J.. Δεν έχει νόημα ο όρος νεο-ψυχεδέλεια. Έγινε αυτό. Και από πιο μετέπειτα δουλειές, σίγουρα οι Purple Overdose ήταν πολύ καλή μπάντα που είχε ακούσματα ψυχεδελικά. Οι Aphrodite's Child, ήταν μεγάλη μπάντα. Και το πρώτο εάν είχε κιθαρίστα θα ήταν από τα πιο μεγάλα album στον κόσμο. Αλλά οι Πελόμα Μποκιού, αυτό που έκαναν ήταν πολύ δύσκολο. 1972 μέσα σε όλη αυτή τη πίεση να βγάλουν ένα τέτοιο album σε μία μικρή εταιρεία ήταν απόλυτο».

Album των Πελόμα Μποκιού στο Purple Haze (Ανδρέου Μεταξά 4, Εξάρχεια)

Από αυτές τις συζητήσεις που αρχίζεις και λες λες ονόματα και δίσκους και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι όλο αυτό είναι πιο μεγάλο γιατί κάπου στη συνέχεια ήρθαν και άλλα ρεύματα επηρεασμένα από την ψυχεδέλεια, μεταξύ τους και αυτό πoυ ονομάστηκε krautrock, που παρά τον πειραματισμό με πιο ηλεκτρονικούς ήχους και μια ξεκάθαρα πιο μινιμαλιστική τάση από άλλα είδη, πολλοί από τους δίσκους του είδους είχαν ξεκάθαρες αναφορές στη ψυχεδελική μουσική. Ο Αλέξης εξηγεί, «οι CAN για παράδειγμα όταν πρωτοξεκίνησαν με το Monster Movie θα μπορούσες να το πεις και ψυχεδελικό. Ή των Amon Düül II τα πρώτα, τα οποία είναι experimental psychedelic. Πιστεύω ότι από την Αμερική η μπανάνα των Velvet Underground και από την Αγγλία το πρώτο των Pink Floyd, το Piper at the Gates Dawn, φτιάξανε μία ομπρέλα για όλο αυτό και από κάτω είναι τα υπόλοιπα. '66 με '67 που κυκλοφόρησαν αυτά τα album δεν υπήρχε αυτό που έγινε μουσικά».

Αλλά για να κλείσουμε κάπου θα μείνουμε σε μία συμβουλή που συμφωνώ όχι μόνο για κάποιον που θέλει να αρχίσει να ακούει «τέτοια» μουσική αλλά γενικά εάν κάποιος θέλει να θεωρεί ότι έχει όντως ακούσει μουσική είναι αυτή του Δημήτρη (Music Machine), που λέει ότι άμα κάποιος θέλει να μπει στη ψυχεδέλεια θα πρέπει να ακούσει Jimi Hendrix και να πάρει από εκεί. Να πάει σε Quicksilver, Blue Magoos, Jefferson Airplane και να ακούει.

Παρασκευή 12 & Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου 2014, Ρομάντσο (Αναξαγόρα 3-5)

Είσοδος: 8 ευρώ ανά ημέρα και ώρα προσέλευσης 19:30, για περισσότερες πληροφορίες εδώ.      

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.