Het anime-archetype van het magische meisje blijft fascineren

Ik ben al van jongs af aan gefascineerd door magische meisjes. Dit subgenre van manga en anime, ontstaan in de jaren ‘60, draait om jonge heldinnen met magische krachten die klaar staan om in een wervelwind van opbollende rokjes en veelkleurige pailletten de wereld te redden. Elke middag zat ik met een snack in m’n hand klaar voor de tv om naar een andere wereld vervoerd te worden waar perfect gechoreografeerde gevechten, prachtige romantiek en fantastische mode aan de orde van de dag waren. 

Sailor Moon, Cardcaptor Sakura, Shuga Chara – deze personages gaven me iets nieuws: een heerlijke combinatie van feministische girl power en achterhaalde clichés, ingepakt met een strikje van overdreven schattigheid. Hoewel ze van grote invloed zijn geweest op mijn kindertijd heb ik eigenlijk lang gedacht dat ze tot het verleden behoorden – dat ze hun gloriedagen in de jaren ‘80 en ‘90 hadden en kort na de eeuwwisseling zijn verdwenen. 

Maar 30 jaar na het succes van het meest iconische magische meisje van ze allemaal, Sailor Moon, lijkt het eigenlijk alsof hun populariteit niet echt is verouderd. Je hoeft alleen maar in de manga-sectie van een boekenwinkel of een Japanse winkel rond te lopen om te zien hoe duurzaam de allure van deze superchicks is. Of het nou om een Sailor Moon-heruitgave voor verzamelaars gaat of om een veel nieuwere titel zoals Tokyo Mew Mew (2000-2003), magische meisjes blijken nog steeds goed te verkopen. 

“Het is niet alleen een generationeel fenomeen; magische meisjes zijn duidelijk een essentieel onderdeel van de popcultuur geworden,” zegt Aurélie Petit, een promovenda aan de Universiteit Concordia in Montreal, die is gespecialiseerd in Japanse animatie. Het archetype heeft door de jaren veel verschillende vormen aangenomen – van de duistere verhaallijnen van Marvelous Melmo (1971) tot de ultrasexy heldinnen van Cutie Honey (1973-1974) met zijweggetjes naar de schattige heksjes van Magical Doremi (1999-2004) en de subversieve aanpak van Puella Magi Madoka Magica (2011). Toch hebben alle verhalen onmiddellijk herkenbare codes: een charismatische heldin; frivole en uitbundige outfits; magische, cosmetische accessoires; oneindigende (en geseksualiseerde) transformatiemomenten; superschattige dierlijke compagnons.

Petit zegt dat Himitsu-no Akko-chan van Fujio Akatsuka de eerste iteratie van het genre was. De manga, die tussen 1962 en 1965 werd uitgegeven, introduceerde al een paar van deze thema’s – de jonge protagonist had een zakspiegel die ze kon gebruiken om zich in alles wat ze wilde te transformeren. In de nasleep van de succesvolle Amerikaanse sitcom Bewitched is het genre in de jaren ‘70 echt op gang gekomen. 

Door de jaren heen heeft het genre gaandeweg zijn eigen canon ontwikkeld. Mahoutsukai Chappy (1972) was de eerste anime waar er toverstokken werden gebruikt; bij Cutie Honey was de eerste sexy transformatie te zien; in Majokko Club (1987) maakte de eerste magische meidengroep zijn entree. Deze codes werden vervolgens in de jaren ‘90 gekristalliseerd in Sailor Moon (1995-2000) door Naoko Takeuchi – het verhaal van een groep tienermeisjes die worden beschermd door een planeet in het zonnestelsel en in de naam van liefde en rechtvaardigheid het kwaad bestrijden. 

“In het universum van magische meisjes kun je niet echt fout gaan met Sailor Moon,” zegt Mehdi Menrabah, redactiedirecteur bij de Franse uitgeverij Pika, en iemand die toegeeft in zijn jeugd smoorverliefd te zijn geweest op Sailor Jupiter. “Ik kan me voorstellen dat mensen deze verhalen een beetje ouderwets aan vinden voelen, maar je kunt niet om echt om het feit heen dat ze iconisch zijn geworden en een grote impact op de popcultuur hebben gehad.”

Sailor Moon behandelt vaak contrasterende thema’s. De personages zijn feministische iconen die hun vrouwelijkheid als wapen gebruiken. Maar tijdens hun avonturen worden ze ook vaak gered door hun Prins op het Witte Paard. In dezelfde trant wordt kneuterige romantiek op delicate wijze gemixt met moderne perspectieven van liefde, waaronder verhaallijnen met lesbische en homoseksuele personages. Je hebt stoere heldinnen die ook flink worden geseksualiseerd en hordes vrouwelijke personages wiens persoonlijkheden vaak tot één enkele karaktereigenschap worden gereduceerd. 

Ondanks een paar gebreken heeft de serie nu een cultstatus bereikt; van de manga alleen al zijn er wereldwijd meer dan 35 miljoen exemplaren verkocht. Dit succes heeft ook Europese en Amerikaanse studio’s geïnspireerd, die vervolgens culttitels zoals The Powerpuff Girls (1998) en Totally Spies! (2001) uitbrachten, die duidelijk elementen van het genre leenden.

“Ik vind het een erg interessant genre omdat het erg herkenbare problemen als basis heeft, zoals naar school gaan of opgroeien,” zegt Ambrielle Army, senior directeur van productie bij de videogame-uitgever Singularity 6. Hoewel het erg herkenbaar is, is het niet per se een oppervlakkige troop: “Veel mensen kunnen zich deels herkennen in deze verhalen, ook al gaan die vaak een duisterdere of engere kant op,” gaat Army verder. “Deze personages hebben verbazingwekkend veel diepgang, dualiteit en complexiteit.” 

Petit gelooft dat genre zijn succes uiteindelijk te danken heeft aan de vertrouwde een oneindig aanpasbare formule, die ook aantrekkelijk is voor een mannelijk publiek. “Toch zijn magische meisjes geen revolutionaire figuren,” gaat Petit verder. "Eén van hun belangrijkste aspecten is natuurlijk dat ze verkoopbaar zijn. Of het nou om accessoires, kleding of knuffeldieren gaat, ze zijn extreem effectief als het gaat om marketing van producten.”

Vanaf de jaren ‘80 begonnen veel manga- en animeseries hun financiering te verzekeren door partnerschappen met grote speelgoedmerken aan te gaan. Sommigen herinneren zich misschien nog de gruwelijke dood van de protagonist van Magical Princess Minky Momo (1982-1983) die wordt overreden door een met speelgoed beladen vrachtwagen, een verwijzing naar de sponsor van de serie die de geldkraan dichtdraaide toen er niet genoeg speelgoed van de serie werd verkocht. Het personage werd later teruggebracht en gereïncarneerd als een baby, maar de duistere scène werd als pionier in het genre gezien, en gaf latere producties ook de vrijheid om met duisterdere thema’s te werken. 

Ook vandaag de dag is dit commerciële aspect nog erg aanwezig in het universum. Actiefiguren, posters, speelgoed, cosmetica, samenwerkingen met modemerken – het verzamelen van merchandise is een belangrijk aspect van de fandoms van de meeste series. 

De afgelopen tien jaar is het magische meisje-genre vooral gedomineerd door oude iconen, terwijl nieuwere series maar moeite hebben om door te breken. Maar het lijkt erop dat hier verandering in gaat komen; de verhalen die nu opduiken lijken het genre nieuw leven in te blazen.

Riot Games heeft bijvoorbeeld geprobeerd om in de entertainmentindustrie door te breken met spin-offs van hun League of Legends-universum. Vorige zomer werkten ze samen met Netflix aan de serie Arcane (2021-), die draait om de zussen Vi en Jinx die aansluiting zoeken terwijl ze zich aan tegengestelde kanten van een groeiend sociaal conflict bevinden. Hoewel de serie maar voor een deel aspecten van het magische meisje-canon leent was hij een daverend succes. 

In 2019 kwam het bedrijf ook met Star Guardian, een parallel verhaal in de wereld van League of Legends waarin de avonturen van een groep middelbare schoolstudenten worden gevolgd terwijl ze kosmische vijanden bestrijden. Het project begon aanvankelijk slechts als een reeks skins – items die in-game te koop zijn waarmee spelers het uiterlijk van hun karakters kunnen aanpassen, en waarvan de ontwikkeling door Army werd overzien toen ze bij Riot Games werkte. 

De Star Guardian-skins waren oorspronkelijk gewoon een passieproject voor een paar van Army’s teamgenoten die waren opgegroeid met verhalen van magische meisjes. “Toen we de skins eenmaal hadden uitgebracht kregen we er zo veel waardering voor, dat was heel erg validerend,” zei Army. “Dus we probeerden erop voort te bouwen en de verhalen een modernere en duisterdere kant op te laten gaan.”

De Star Guardian-skins zijn nu zo populair geworden dat ze tot de best verkochte skins in de game behoren. Het is mogelijk dat het bedrijf in de toekomst aan een volwaardige anime gebaseerd op deze personages gaat werken, iets waar fans al eerder om hebben gevraagd. 

“Het genre heeft een groot fan service-aspect, maar tegelijkertijd zit er ook veel creatieve vrijheid in,” concludeert Benrabah. Tegenwoordig legt een groot deel van de nieuwere magische meisjes-series de focus op het ondermijnen van de codes van het genre, “zodat het genre zichzelf keer op keer opnieuw kan uitvinden zonder dat het publiek er moe van wordt – of het nou de jongste lezers zijn of de veteranen.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE France.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.