Deze Brusselse fotograaf legt de poëzie van de hoofddoek bloot

Felle kleuren, glimmende stoffen, en blinkende sieraden. Voor de 26-jarige Rami Hara uit Brussel was het de hoogste tijd om de hoofddoek van zijn schone kant te laten zien. De Belgische, Somalische fotograaf studeerde Beeldende Kunst in Gent en groeide op in een huishouden waar cultuur en religie centraal staan — iets wat niet altijd goed door zijn omgeving werd begrepen.

Met zijn fotoreeks “Hooyo” wou hij hier verandering in brengen. Aan VICE vertelt hij hoe hij zich nog nooit eerder had gewaagd aan een project dat zo nauw was verbonden met zijn eigen achtergrond. De hoofddoek zou binnen de reeks een bijzondere rol spelen, niet alleen omdat het voor hem in nauw verband staat met zijn eigen Somalische roots, maar ook om mensen de mooie kant van het geloof te laten zien, om de maatschappij te laten wennen aan dat wat “anders” is, en om aan te tonen dat de media het niet altijd bij het rechte eind hebben.

VICE: Hey Rami, vertel eens, waarom precies de hoofddoek?
Rami: Ik wilde mijn werk een persoonlijke touch geven, maar ik zocht tegelijkertijd iets dat betrekking heeft op de samenleving van nu. Iets dat altijd terugkomt. De hijab, en hoofddoeken in het algemeen, zijn daar een goed voorbeeld van. Kijk bijvoorbeeld naar de hoofddoekendiscussie die nu weer gaande is, het is een thema dat steeds weer terug blijft keren.

Het onderwerp sprak me ook persoonlijk aan; ik heb drie zussen en een moeder die een hijab dragen, waardoor deze kwestie altijd heel dichtbij komt. Het leek me een goed moment om een project te maken waarmee ik mensen kon laten zien dat ze niet altijd alles moeten geloven wat in de media wordt vertoond. Er wordt altijd gedaan alsof de hijab onderdrukkend is, maar in werkelijkheid is het veel meer dan dat. Als ik bijvoorbeeld naar mijn moeder kijk, dan functioneert het als een bepaalde geborgenheid. Het is niet zo dat de vrouw zich erin wil verstoppen, maar het is juist een soort eerbied en nederigheid tegenover haar geloof. Natuurlijk zijn er sommige landen waar dat anders is, maar dat is eerder een culturele dan een religieuze kwestie. Mensen focussen te veel op de negatieve aspecten, terwijl er ook hele mooie elementen aan verbonden zijn.

Mijn moeder was in dit project mijn grote voorbeeld, mijn muze, want ja, als man kan ik me natuurlijk niet volledig in de situatie verplaatsen. Ik sta niet echt in de positie om daar iets over te zeggen, dus interviewde ik mijn moeder, maar ook mensen uit mijn vrienden- en familiekring om te achterhalen hoe ze zich in hun hijab voelden en hoe ze werden bekeken door hun omgeving.

Wat vertelden zij jou?
Dat de hijab doorgaans alleen onder de aandacht wordt gebracht wanneer het over iets negatiefs gaat. Maar mensen moeten weten dat de vrouwen die hijabs dragen ook gewoon mensen zijn, individuen, die hun eigen leven leiden. Ze worden vaak gegeneraliseerd tot een groep die onderdrukt wordt en niet de vrijheid heeft om eigen keuzes te maken. Ik wou dat stigma met mijn fotoserie doorbreken, om te laten zien dat je ze niet allemaal over één kam kunt scheren.

Hoe wilde je dat klaarspelen?
Ik wilde de editoriale kant op: foto’s maken zoals die in tijdschriften zouden verschijnen. Dus meer nadruk leggen op bijvoorbeeld fashion. Het is een fotografiestijl die mensen aantrekt en waar mensen goed bekend mee zijn. De Britse Vogue plaatste bijvoorbeeld een paar jaar geleden voor het eerst in haar geschiedenis een model met een hoofddoek op de cover. Dat laat zien dat de modewereld zich stilaan opent en meer inclusief probeert te zijn.

Uiteraard speelden de stoffen ook een belangrijke rol. In de zomer van 2018 bezocht ik samen met mijn moeder mijn grootouders in Somalië. Ze kocht daar veel stoffen en kledingstukken. Toen ik aan mijn project begon, werden al die stoffen weer tevoorschijn gehaald om te kijken of er iets tussen zat waar ik mee kon werken. Ik stelde mijn moeder de vraag: “Als je jouw persoonlijkheid zou moeten uitdrukken aan de hand van een stof, welke zou dat dan zijn?” Ze koos er een paar uit, en met die selectie ben ik uiteindelijk doorgegaan. Mijn project noemde ik “Hoyo”, wat in het Somalisch “mama” betekent.

Het resultaat is prachtig.
Dankjewel. Ik was van tevoren wel een beetje zenuwachtig of het zou aanslaan. Ik werd geselecteerd voor Nightwatch — een coaching traject van het FOMU waarbij jonge kunstenaars op een avond hun werk mogen exposeren — en had in eerste instantie het idee om een ruimte van het museum in beslag te nemen om daar een stuk of 20 mannequins neer te zetten, en die allemaal aan te kleden in boerka’s. Ik wilde die ironie aanwakkeren bij mensen: hoe mensen zich voelen tegenover een groep vrouwen in boerka, zo voelen de vrouwen in boerka zich ook wanneer iedereen op straat naar hen kijkt. Ik was me er dus van bewust dat de mannequins er in eerste instantie bedreigend uit konden zien, maar dat ze er aan het einde van de dag maar gewoon staan, zonder een vlieg kwaad te doen. Maar mijn coaches vonden zo’n grote groep boerka’s te extreem en te intimiderend, terwijl dat ergens ook juist mijn bedoeling was. Ik probeerde die kloof juist te dichten. Uiteindelijk nam ik afstand van de mannequins en besloot ik het idee uit te werken via een fotoserie, iets aangepast wel, maar de boodschap bleef hetzelfde.

Op sommige foto’s lijken ze nog steeds meer op boerka’s dan op hijabs. Was dat een bewuste keuze?  
Ik wisselde de boerka’s af met hijabs om het wat genuanceerder te maken.
We zijn bang voor wat we niet kennen. Door verschillende culturen samen te brengen, kan je die ongemakkelijkheid aanpakken, omdat mensen elkaar op die manier juist beter leren kennen. Natuurlijk kan je je er ongemakkelijk bij voelen. Dat is ook normaal want alles is ongemakkelijk in het begin. Als je voor het eerst iets nieuws uitprobeert, is dat vaak ook ongemakkelijk, frustrerend zelfs. Maar uiteindelijk krijg je het onder de knie, leer je het kennen en raak je eraan gewend. Ongemakkelijkheid is niet per definitie slecht.

Veel mensen in ons land komen enkel in contact met mensen van een andere etniciteit via de media en wat ze zien op tv. Dat tast natuurlijk volledig de algemene perceptie aan.

Heb je het zelf wel eens meegemaakt dat mensen zich ongemakkelijk voelden in jouw buurt?
Ja, vaak. De grootste clichés zijn de mensen die naar hun handtas grijpen, of die niet bij mij in de lift durven te stappen, of gewoon mensen die de straat oversteken wanneer ik eraan kom. Meestal is dat onwetendheid hè, ik weet ook wel dat het niet persoonlijk bedoeld is. Maar wanneer je dit soort dingen zo vaak meemaakt, dan besef je wel dat het een structureel probleem is.

Hoe hoop je met jouw foto’s dit probleem aan te pakken?
Ik wil laten zien dat hijabs niets zijn om bang voor te zijn, en dat het de eigen keuze van de vrouw is om die wel of niet te dragen. Ik heb bijvoorbeeld een foto gemaakt waarin het model op een container poseert. Ik koos bewust voor deze positie, omdat het model daarmee een bepaalde dominantie uitstraalde. Ik wilde haar het gevoel van empowerment geven, om te laten zien dat ze helemaal niet onderdrukt wordt. Het is haar eigen beslissing.

Er zijn bepaalde regels over hoe je een hijab of hoofddoek moet dragen, maar uiteindelijk is het iets tussen de vrouw en haar geloof of cultuur. Zij draagt hem zoals zij het wil. De ene vrouw zal daarbij wat haar laten zien, de ander zal zich volledig bedekken. In sommige foto’s liet ik de hijabs spelen met de wind om die bepaalde flexibiliteit aan te tonen.

Wat is jouw kijk op het hoofddoekverbod in Belgische scholen?
Belachelijk. Je plukt een bloem voordat die bloeit. Ik bedoel, wat doen die meisjes je aan? Ze doen niemand pijn, bedreigen niemand, forceren niemand. Je verbiedt gewoonweg een hele levenswijze zonder daar een goede reden voor te hebben. Ik begrijp niet waarom mensen daar zo mee bezig zijn. Raar toch? Er wordt zoveel tijd en moeite geïnvesteerd in zoiets kleins, terwijl er zoveel andere, belangrijkere zaken spelen in ons land die de aandacht verdienen.

Deze foto’s zijn onderdeel van Rami’s project “Hoyo”. Meer van zijn werk is te vinden op zijn Instagram en YouTube-kanaal.

Bekijk meer VICE fotoreeksen van Belgische fotografen. Ben je of ken je zelf een getalenteerde fotograaf? Stuur ons dan een mailtje: beinfo@vice.com

Volg VICE België ook op Instagram.