Thuistelers zijn vaker dan ooit verschrikkelijk de sjaak

De kans is groot dat 2017 de boeken in gaat als het jaar waarin wietrokend Nederland elkaar langzame high fives gaf, toen het nieuws bekend werd dat de Nederlandse overheid eindelijk gaat beginnen aan gereguleerde wietteelt. Het plan, dat werd gepresenteerd in het regeerakkoord van Rutte III, is nog vaag, maar het is de bedoeling dat in de nabije toekomst een proef wordt gehouden waarbij in een aantal gemeenten onder toezicht van de overheid wiet wordt gekweekt, die vervolgens aan coffeeshops wordt geleverd.

Toch was het niet alleen maar feest, op wietgebeid dit jaar. In oktober, toen het nieuws over de gereguleerde wietteelt bekend werd, sprak VICE Derrick Bergman van het Verbond voor de Opheffing van het Cannabisverbod. Hij zei tevreden te zijn, maar had ook kritiek. “Waar we blij mee zijn is dat het echt een trendbreuk is met het beleid van de afgelopen vijftien jaar,” zei hij destijds. “We vinden het wel jammer dat er nog niets over thuisteelt bekend is, maar dat komt misschien nog. Dat vinden wij cruciaal, dat ze in ieder geval moeten stoppen met mensen uit hun huis gooien die een paar planten voor zichzelf hebben staan.”

Want terwijl het kabinet aan de ene kant eindelijk lijkt te bewegen op het gebied van wietteelt, worden thuistelers steeds harder aangepakt. In steeds meer gemeenten worden mensen die meer dan de toegestane 5 wietplanten in huis hebben, of bij wie meer dan 5 gram softdrugs of 0,5 gram harddrugs in huis wordt gevonden, zonder pardon op straat gezet.

Dat is mogelijk door artikel 13b van de Opiumwet, die ook wel de Wet Damocles wordt genoemd. In die wet staat dat de burgemeester van een gemeente een pand mag sluiten als daar drugs wordt gevonden. Die wet bestond al, maar wordt steeds breder toegepast door burgemeesters, sinds de Raad van State in 2016 besliste dat de wet – die eigenlijk bedoeld is om overlastgevende drugspanden te sluiten – breed mag worden toegepast.

Je kan in 2017 dus uit je huis worden gekegeld als je een zakje speed hebt rondslingeren, al hangt dat af van de gemeente waarin je woont. In Limburg geldt in 21 gemeenten het one-strike-out-beleid. Alleen in Limburg werden vorig jaar al 353 woningen gesloten vanwege de vondst van drugs. In 2012 waren dat er nog 122.

Afgelopen november maakten alle Zeeuwse gemeenten bekend dat ze dit one-strike-out-beleid ook gaan volgen. Dat houdt in dat als er één keer meer dan vijf wietplanten in je huis worden aangetroffen – of bijvoorbeeld een gram coke – je huis al voor minstens drie maanden op slot gaat. Dat geldt niet alleen voor huurwoningen, maar ook als je in een koophuis woont. Voor de periode van de sluiting mag niemand het huis dan betreden. In principe mag je na het opheffen van de sluiting weer terug je huis in, maar zo’n sluiting is voor woningcorporaties regelmatig reden om een huurcontract op te zeggen. Als je een koophuis hebt kan een sluiting een aanleiding zijn voor de bank om te eisen dat je je hypotheek in één keer afbetaalt. Lukt dat niet, dan mag de bank je huis veilen.

De aanpak van drugscriminaliteit in met name Zuid-Nederland levert te weinig op, en daarom grijpen burgemeesters steeds sneller naar dit extreme middel, om ten minste iéts van resultaat te boeken. Dat geven ze zelf toe. "Als gemeente accepteren wij niet dat er illegaal hennep wordt geteeld," zei burgemeester Antoin Scholten van Venlo in oktober tegen Dagblad de Limburger. "Dan komt het niet sterk over als je slechts waarschuwt bij een overtreding. Sluiten geeft wel een duidelijk signaal af." Het sluiten van panden lijkt dus vooral een daad van symboolpolitiek.

Officieel is de Wet Damocles niet bedoeld als straf, maar als bestuursmaatregel om de openbare orde te handhaven. De gedachte hierachter is dat ‘drugspanden’ een gevaar voor de openbare orde kunnen vormen. Burgemeesters hoeven bij het opleggen van deze maatregel alleen helemaal niet aan te tonen dat er daadwerkelijk een gevaar voor de openbare orde is. Het aantreffen van te veel plantjes (meer dan vijf) of te veel drugs (meer dan 5 gram soft- of meer dan 0,5 gram harddrugs) is genoeg. Daarnaast komt er aan het opleggen van de maatregel geen rechter te pas. Je hoeft helemaal nergens voor veroordeeld te zijn om op straat gezet te worden. En zo’n uithuiszetting mag dan officieel geen straf zijn, zo voelt het wel als je van de ene op de andere dag op straat wordt gezet.

Dat dit tot schrijnende situaties kan leiden bleek in januari van dit jaar, toen een 34-jarige vrouw uit Emmen op straat werd gezet, samen met haar autistische zoontje van 11. De vrouw had vijf wietplanten – de toegestane hoeveelheid – in huis. De wiet gebruikte ze om haar PTSS-klachten te verlichten. Hoewel ze zich hield aan het toegestane aantal planten, moest ze toch haar huis uit, omdat ze toen de politie langskwam net had geoogst. De politie trof 780 gram wiet aan – 5 wietplanten leveren in totaal al snel meer dan 5 gram wiet op – en dat werd gezien als een handelsvoorraad. De vrouw vocht het besluit van de burgemeester aan de bij de rechter, maar die besliste in het voordeel van de gemeente. Daarop moest de vrouw drie maanden haar huis uit, drie maanden waarin ze zelf maar moest uitzoeken hoe ze onderdak voor zichzelf en haar zoon regelde.

Het zijn dit soort gevallen die advocaat Maurice Veldman ertoe brachten om zich in te zetten tegen dit beleid. Hij wordt al het hele jaar platgebeld door kleine thuistelers die door justitie worden aangepakt, terwijl ze zich keurig aan de voorschriften houden, vertelt hij aan VICE. Veldman richt zich op mensen die zijn gepakt met vijf planten of minder, maar die toch door justitie worden aangepakt. Volgens Veldman schendt de overheid de grondwet door mensen hun huis uit te zetten.

Ook mensen die zich wel aan het door de overheid gestelde maximum van vijf plantjes houden, maar die deze planten in een kweekkas hebben staan, krijgen met justitie te maken. Vaak wordt teelt in een kweekkas gezien als ‘professionele teelt’, ook als je alleen maar kweekt voor eigen gebruik. Volgens Veldman is daar geen enkele wettelijke basis voor. Aanvankelijk wilde hij met deze verzamelde verhalen naar de nationale ombudsman en de landelijke politiek stappen, maar daarin heeft hij inmiddels weinig vertrouwen. Wel hoopt hij dat de media en daarmee het publiek gaan inzien dat de overheid met het aanpakken van kleine thuistelers een verkeerd pad bewandelt.

Waar aan de ene kant grootse plannen voor gereguleerde wietteelt worden gemaakt, worden de kleine telers die telen voor eigen gebruik, geraakt waar ze kwetsbaar zijn – door ze het dak boven hun hoofd af te nemen.