Jonge voetballers worden opgelicht en verhandeld in het buitenland

Elk jaar komen meer dan zesduizend jonge Afrikaanse voetballers naar Europa in de hoop een contract te bemachtigen en een professionele carrière te beginnen. Deze cijfers, die zijn bekendgemaakt door de Franse organisatie Foot Solidaire, zijn waarschijnlijk het topje van de ijsberg. Want veel jonge Afrikaanse mannen reizen naar andere delen van de wereld om hun geluk te beproeven. 

De getalenteerde en ambitieuze voetballers – meestal tussen 14 en 21 jaar oud – zijn zich meestal totaal niet bewust van de risico's die aan hun avontuur kleven. Ze dromen ervan om de volgende Samuel Eto'o of Didier Drogba te worden, maar die dromen worden uiteindelijk nachtmerries.

Nep-voetbalmakelaars worden verantwoordelijk gehouden voor de handel in deze kwetsbare jongeren. Deze schimmige figuren maken vaak deel uit van een uitgebreid ondergronds netwerk van mensen in de voetbalscene. Zonder geldige vergunning doen zij zich voor als legitiem. Ze verkopen succesverhalen aan de families en voogden van aspirant-voetballers, die vaak tegen beter weten die verhalen geloven. Dit overkwam Cheikhou Ndiaye uit Dakar, Senegal, wiens jonge zoon naar Portugal werd gelokt. Hij is nog steeds niet teruggekeerd.

“Ik kreeg een telefoontje met het verzoek om af te spreken om het over mijn zoon Bouba te hebben,” vertelt Ndiaye aan VICE. “De man aan de andere kant van de lijn zei dat hij mijn jongen had zien spelen, dat hij heel goed was en dat hij een mooie toekomst kon verwachten. Ik stemde in en hij kwam naar mijn huis met een andere man. Ze waren allebei midden dertig en zagen er netjes uit. Ze waren Senegalees maar beweerden dat ze in Europa woonden.”

De mannen lieten Ndiaye, zijn vrouw en zijn broer papieren, ID-kaarten, foto's en video's van jonge Afrikaanse spelers zien die al in Europa woonden en voetbalden.

“Na twee verdere meetings moest ik het bedrag van 2,8 miljoen CFA (€4300) betalen, wat ik bijeenscharrelde door mijn enige stuk land te verkopen,” zegt Ndiaye. “Ze gingen met mijn zoon naar de ambassade en kwamen terug met een visum in zijn paspoort. Ik was verbaasd en onder de indruk omdat het zo snel ging. Een EU-visum krijgen in Senegal is niet makkelijk.”

“En toen reisden ze naar Portugal. Mijn zoon belde me na een maand op en klaagde dat hij nog geen enkele proefperiode bij een club was ingegaan en dat hij bij een oude man in een klein huis woonde. Hij zei dat zijn agenten binnen drie dagen vertrokken, nadat ze hem wat papieren hadden overhandigd. Dat was in 2019. We hebben nog niets van onze zoon gehoord. We weten niet eens of hij nog leeft. We zijn aan het bidden.”

Elk jaar overkomt dit honderden jongens uit Senegal, volgens de voetbalbond in het land. De bond maakt zich steeds meer zorgen over de veiligheid van deze jonge slachtoffers. Sommigen, zoals Ndiaye's zoon Bouba, verliezen uiteindelijk contact met hun bezorgde families, waardoor het onduidelijk is of ze überhaupt nog leven. Anderen keren uiteindelijk terug naar hun vaderland om hun oude leven weer op te pakken, zoals Seydou Kabore uit Burkina Faso. Zijn familie sponsorde hem toen hij via een andere nepagent naar Marseille in Frankrijk ging.

“We betaalden de agent 2,5 miljoen frank (€4600). Hij regelde een visum voor zes maanden voor me, maar reisde niet met me mee,” vertelt hij aan VICE. “Ik was toen 18 jaar oud. Toen ik in Marseille aankwam, bracht een jonge witte man me naar een groot huis waar er andere jonge zwarte aspirant-voetballers zoals ik waren. Sommigen kwamen uit Centraal-Afrika, anderen uit West- en Oost-Afrika. Ze zeiden allemaal dat ze ook geld hadden betaald.”

De mannen kregen maar één keer per dag te eten. De Franse politie deed twee keer een inval in het huis en nam de jongens zonder geldig visum mee; Kabore hoorde dat zij uiteindelijk zijn gedeporteerd. Nadat een maand was verstreken en de beloofde proefperiode was uitgebleven, belde hij het telefoonnummer op de uitnodigingsbrief van zijn agent.

“De club vroeg me naar het referentienummer bovenaan de brief en toen ik dat oplas, zeiden ze dat de brief niet van hen was,” zegt hij. “Mijn visum zou verlopen binnen twee weken dus ik besloot terug te keren naar mijn land. Het was een hartverscheurende ervaring die me dwong mijn voetbaldroom te laten varen. Ik ben nu 25 en werkloos. Wat ik me uiteindelijk realiseerde was dat we net zo naïef waren als onze families.”

Betrokkenen verwijten de Afrikaanse voetbalbonden dat zij niet genoeg doen om de jongeren te informeren en te beschermen. Ouders en voogden zouden ook hun geliefden niet zomaar moeten laten vertrekken met louche agenten. Maar was het maar zo simpel.

Bassirou Sakho, een bij de Engelse voetbalbond geregistreerde FIFA-agent en medeoprichter van Playmaker Sport Agency, vindt dat deze nepagenten keihard aangepakt moeten worden. Afrikaanse voetbalclubs zouden de namen van de geaccrediteerde agenten op hun websites beschikbaar moeten maken, zodat deze makkelijk kunnen worden geverifieerd. 

“Veel ouders van deze jonge jongens zijn analfabeet en ze kunnen hierdoor niet goed het nodige onderzoek doen,” zegt hij. “Als de namen van de aangesloten agenten op de websites van de voetbalclubs beschikbaar zouden zijn, dan kunnen families checken of de persoon die achter hun jongen aanzit echt is of niet. Wat ik wil zeggen tegen ouders is: geef nooit geld aan een agent. Agenten worden betaald wanneer de speler een contract tekent en nooit daarvoor.”

Voetbalbonden beweren dat ze hun best doen om de handel in spelers tegen te gaan, maar ouders en voogden maken het ze niet gemakkelijk. De FIFA-reglementen moedigen internationale transfers van spelers onder de achttien niet aan, behalve onder bepaalde omstandigheden. Toch blijven deze aspirant-voetbalspelers reizen “met de zegen van hun familie”, zegt Augustin Senghor, voorzitter van de Senegalese voetbalbond.

“Niemand is hier voor. We zijn er allemaal tegen. Maar hoe komen de jongens aan hun reisdocumenten? Ze krijgen toestemming van hun ouders. Sommigen veranderen zelfs hun leeftijd, zodat ze er minder jong uitzien. Families vragen ons nooit om hulp. Het enige waar ze oog voor hebben is het toekomstige succes van hun jongen bij een grote Europese club. We hebben verschillende bewustmakingscampagnes gehouden, waarin we oproepen: stop met geld geven aan agenten. Het geld wordt toch betaald. Dat is spijtig.”

Volgens Malick Tohe, die voor de voetbalbond in Ivoorkust werkt, zullen deze problemen ook de binnenlandse competities in Afrika beïnvloeden. “Geen enkele jonge speler wil in de lokale competities spelen of blijven. Ze willen allemaal zo snel mogelijk naar Europa en daarom worden ze makkelijk het slachtoffer van criminelen.”

Voetbalhandel blijkt elders ook voor te komen. Ook in Noord-Afrika en de Golfstaten is het een probleem. Sommige spelers uit sub-Sahara-Afrika eindigen hun reis in Tunesië, Marokko of Egypte. Soms bereiken ze de Verenigde Arabische Emiraten, Qatar en zelfs Bahrein. Maar eenmaal aangekomen, lopen ze gevaar. 

Charles Ngah woont sinds 2013 in Tunesië. Samen met zes andere aspirant-voetballers verliet hij zijn land, Kameroen. Nadat ze elk 750.000 frank (€1400) hadden betaald aan een ogenschijnlijk legitiem agentschap in Yaoundé, werden ze in Tunis gedumpt.

“Ik speelde bij een tweede divisieclub in Kameroen toen de agenten me benaderden en uitnodigden op hun kantoor. Ik ontmoette daar ook andere jonge voetballers,” vertelt hij aan VICE. “Het agentschap zag er heel legitiem uit. Hun vergunning hing ingelijst aan de muur. Er werd ons beloofd dat we een proefperiode zouden krijgen bij Esperance Tunis, de grootste voetbalclub in Tunesië.”

“We reisden, kwamen aan en logeerden een week in een goed hotel voordat ze ons vroegen te verhuizen naar een appartementencomplex. Daar ontmoette ik enkele Nigerianen en Ghanezen, die allemaal beweerden dat ze 400.000 Naira (€925) en 7500 Cedis (€1100) hadden betaald om hier te komen. We wachtten maandenlang tevergeefs op de proefperiode, maar uiteindelijk realiseerden we ons dat we waren opgelicht.” 

Nadat ze uit het appartement waren gezet vanwege achterstallige huur, viel de groep uiteen, omdat ze allemaal bezig waren te overleven.

“Sommigen van ons vonden werk in restaurants, anderen als schoonmakers en weer anderen vonden geen werk. We huurden kamers in groepen. Je kunt een kamertje vinden waar zeven of acht jongens in passen,” zegt hij. “Het grootste probleem waren de reispapieren en de terugreis. Als je in Tunesië de verblijfsduur in je visum overschrijdt, moet je boetes betalen voor de extra dagen, maanden of jaren voordat je het land weer mag verlaten.”

Duizenden mensen uit sub-Sahara-Afrikaanse landen – waaronder gedupeerde voetballers – zitten vast in de Noord-Afrikaanse regio. Ze kunnen niet naar huis terugkeren omdat zij de boetes niet kunnen betalen die zich blijven opstapelen naarmate ze langer blijven.     

“De ambassade van Ivoorkust in Tunesië heeft verschillende keren de repatriëring moeten organiseren voor dit soort aspirant-voetballers. Toch blijven de jongens komen,” zegt Tohe.

De jongens zien hun dromen om professioneel voetbal te spelen vervliegen. Hierdoor komen sommige spelers in de verleiding om een ander levensdoel na te streven.  

“Ik heb hier in Tunesië twee kinderen gekregen, zoals veel van mijn leeftijdgenoten. Sommigen mannen doen een opleiding tot metselaar. Dus je bevindt je in een ingewikkelde situatie die je dwingt je droom op te geven. Dat is het leven dat we hier leiden,” betreurt Ngah.

Deze schrijnende verhalen vinden ook plaats in de Golfstaten, waar de immigratievoorschriften soepeler lijken dan op sommige plekken in Noord-Afrika. Het is bijna onmogelijk om bij een club binnen te komen of zelfs een proefperiode te doen zonder een officiële uitnodiging, zegt Stephan Kimani uit Kenia. Hij bracht tien nutteloze maanden door in Qatar.

“Ook al ben je de volgende Lionel Messi, geen club zal naar je luisteren. Je moet echt het juiste kanaal gebruiken, dus via een overplaatsing van een lokale club kom je in hun team. De neppe uitnodigingen die corrupte agenten opstellen, kunnen je in serieuze problemen doen belanden.”

Tohe vindt dat agressieve bewustmakingscampagnes nodig zijn om de voetbalhandel effectief aan te pakken. Maar zolang de belofte van een hoog salaris in Europa lonkt, zullen ongure types misbruik blijven maken van de jonge jongens die ervan dromen de beste voetballer van Afrika te worden.