Το 1992 μοιάζει σήμερα πολύ μακρινό και αλλόκοτο - ένα διαφορετικό σύμπαν. Την προηγούμενη χρονιά στα Σκόπια, η τοπική κυβέρνηση είχε κηρύξει την ανεξαρτησία του μικρού κράτους από την πρώην Γιουγκοσλαβία, με το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας», γεγονός που πυροδότησε σφοδρές αντιδράσεις στην ελληνική κοινή γνώμη και τον πολιτικό κόσμο. Στις 14 Φεβρουαρίου του 1992 διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη, για το [θέμα του ονόματος](), το μεγαλύτερο συλλαλητήριο στη σύγχρονη ιστορία - ο κόσμος εκτιμάται ότι ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο. Αντίστοιχη συγκέντρωση επαναλήφθηκε δύο χρόνια αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Εκ των υστέρων, πάντως, ακόμη και ορισμένοι από τους πρωταγωνιστές της εποχής, αμφισβήτησαν τη συμβολή των κινητοποιήσεων των 90s στον χειρισμό της ελληνικής διπλωματίας για το «Μακεδονικό». Επιπλέον, αρκετοί πολιτικοί αναλυτές τοποθετούν σε εκείνα τα μαζικά συλλαλητήρια, πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, τον σπόρο της άκρας δεξιάς και του εθνικολαϊκισμού, που ευδοκόμισε τα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ο όγκος του πλήθους κάλυψε ολόκληρο το παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης.Η 14η Φεβρουαρίου του 1992 ήταν μέρα Παρασκευή. Αρκετό καιρό νωρίτερα, οι προετοιμασίες ήταν πυρετώδεις. Διαβάζουμε στον τοπικό Τύπο ότι, προκειμένου να σημαιοστολιστεί η πόλη, συνεργεία της Δημοτικής Επιχείρησης Ιματισμού έραβαν ακούραστα, μέρα-νύχτα, σημαίες και πανό. Στις εφημερίδες υπήρχαν καθημερινά δεκάδες ανακοινώσεις-ευχαριστήρια προς συλλόγους στην Ελλάδα και το εξωτερικό, που έκαναν δωρεές χρημάτων για τη διοργάνωση των εκδηλώσεων. Διαβάζουμε στην εφημερίδα Μακεδονία, την παραμονή του συλλαλητηρίου: «Η πόλη θα ντυθεί στα γαλανόλευκα και λίγο πριν το μεσημέρι, θα νεκρώσουν όλες οι λειτουργίες. Εργαζόμενοι, φοιτητές, μαθητές, νοικοκυρές και συνταξιούχοι θα υψώσουν τη φωνή τους εναντίον των παραχαρακτών της ιστορίας της Μακεδονίας και θα τραγουδήσουν το "Μακεδονία ξακουστή"». Στο φύλλο που τυπώθηκε τη μεγάλη μέρα: «Οι καμπάνες θα ηχούν σε όλη την πόλη, αλλά και σε ολόκληρη τη Μακεδονία. Από το πρωί μουσικές μπάντες θα παιανίζουν στους δρόμους των 13 πρωτευουσών των μακεδονικών νομών, ενώ χθες σε πολλές ακριτικές περιοχές τελέστηκε ολονύκτια αγρυπνία».
Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Μακεδονία, σε γαλανόλευκο φόντο, την ημέρα του συλλαλητηρίου.
Στις 14 Φεβρουαρίου 1992, τα καταστήματα έμειναν κλειστά, το Εργατικό Κέντρο προκήρυξε στάση εργασίας και στα Γυμνάσια έγιναν ομιλίες. Κατόπιν, οι μαθητές έπρεπε να κατέβουν στο κέντρο με τους καθηγητές τους. Αστικά λεωφορεία μετέφεραν δωρεάν κόσμο, το ίδιο και εκατοντάδες λεωφορεία των ΚΤΕΛ από την επαρχία. Τα ταξί είχαν αναρτήσει πινακίδες, που έγραφαν «μετακίνηση δωρεάν», ορισμένοι δε αυτοκινητιστές είχαν στολίσει τα οχήματα με δάφνινα στεφάνια. Η επίσημη ώρα έναρξης του συλλαλητηρίου ήταν 12.30 το μεσημέρι και η εξέδρα είχε στηθεί στην Πλατεία Αριστοτέλους. Ωστόσο, ο κόσμος άρχισε να συγκεντρώνεται από τις 9 το πρωί. Είκοσι μητροπολίτες περπάτησαν, εν πομπή, από τη μητρόπολη προς το ξενοδοχείο Ηλέκτρα Παλλάς. Κι επίσης, όπως διαβάζουμε, χιλιάδες φίλαθλοι του ΠΑΟΚ, του Άρη και του Ηρακλή, «συγκεντρώθηκαν στο άγαλμα του Μέγα Αλέξανδρου και κατευθύνθηκαν, αδελφωμένοι, προς την Πλατεία Αριστοτέλους».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Κορίτσια με παραδοσιακές φορεσιές, κάτω από την κεντρική εξέδρα.
Οι περιγραφές των μέσων ενημέρωσης και όσων βρεθηκαν εκείνη τη μέρα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης είναι γλαφυρές και μεταφέρουν μια κατάσταση πατριωτικής μέθης χωρίς προηγούμενο. Το κεντρικό πανό στην εξέδρα έγραφε: «Η καρδιά της Ελλάδας χτυπά στη Μακεδονία». Κατά σειρά, μίλησαν ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων, ο δήμαρχος Βέροιας, Ανδρέας Βλαζάκης, και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Κοσμόπουλος. Την ώρα των ομιλιών, χιλιάδες περιστέρια πέταξαν στον ουρανό. Μπροστά στην εξέδρα, υπήρχαν νέοι με παραδοσιακές μακεδονικές ενδυμασίες, πρόσκοποι και οδηγοί αγωνιστικών αυτοκινήτων. Δεκάδες μπάντες έπαιζαν παραδοσιακά τραγούδια και εμβατήρια. Κόσμος χόρευε στο κέντρο της Πλατείας, στα μπαλκόνια και τις ταράτσες των γύρω πολυκατοικιών. Σταματούσε μόνο για να χειροκροτήσει, κάθε φορά που ακουγόταν στην εξέδρα η λέξη «Μακεδονία». Εθνική παραζάλη, μέθη, τρέλα. Ακούγονταν συνθήματα, όπως: «Ειρήνη, συνεργασία, ασφάλεια», «Ελλάς εστίν και η Μακεδονία», «Εμείς οι Μακεδόνες είμαστε εδώ», «Κάτω οι πλαστογράφοι της Ιστορίας», «Μακεδονία, η ασπίδα της Ελλάδας», «Σκοπιανοί, μολών λαβέ».
Νταούλια και συνθήματα ακούγονταν από νωρίς σε όλη την πόλη.
Καΐκια και βάρκες χαιρέτιζαν με συριγμούς από τη θάλασσα, εκατοντάδες άτομα είχαν επιβιβαστεί σε αυτά, φορώντας πορτοκαλί σωσίβια και ανάβοντας βεγγαλικά. Ένα ανεμόπτερο έσερνε κορδέλα, που έγραφε «Η Μακεδονία είναι ελληνική». Αερόστατο υψώθηκε στην Αριστοτέλους και στο άγαλμα του Βενιζέλου ένα πορτοκαλί ζέπελιν. Φοιτητές, διαβάζουμε, είχαν επίσης κατέβει οργανωμένα. Πανό της θεολογικής ρωτούσε στα Αγγλικά, «Πρόγονός μας ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος, ποιος ήταν ο δικός σας;». Των πολιτικών μηχανικών ήταν περισσότερο επιθετικό: «Δεν διαμαρτυρόμαστε για τη Μακεδονία, τη διεκδικούμε. Όλη η Μακεδονία είναι ελληνική». Κάποιος άλλος στο πλήθος, κρατούσε ένα χαρτόνι με την προτροπή, «Σκοπιανοί κάντε έρωτα, όχι παραμύθια». Μαθήτριες είχαν γράψει στα μακό μπλουζάκια τους, αριστερά στο στήθος, «Εδώ χτυπάει η καρδιά της Ελλάδας». Στον ουρανό πετούσαν τέσσερα ελικόπτερα για τη μετάδοση τηλεοπτικών πλάνων ως αργά. Ο κόσμος άρχισε να διαλύεται μετά τις 3 το μεσημέρι.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Την επόμενη χρονιά, η μικρή χώρα στα βόρεια σύνορά μας αναγνωρίστηκε από τον ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» (ΠΓΔΜ ή FYROM). Από τότε, βρίσκονται σε εξέλιξη διαμεσολαβητικές επαφές για τη λύση του ονόματος.
Δείτε περισσότερες φωτογραφίεςΓια τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
